At gens exitio dudum devota futuro,

Vt fuerat solitae concessa licentia praedae,

Concipit immanem diro sub corde furorem

Et ruit effrenis, quo se tulit impetus amens.

5

Fana profana simul miscet, fas discidit omne

Criminibusque novis dissignat foedera pacis.

Praesidiis vacuam, placida iam pace quietam

Arcipolin armis invadunt milia gentis,

Moenia despoliant, aeraria regia frangunt,

10

Thesauros cultusque novos auroque rigentes,

Aurea vasa, ciphos, lances, insignia regni

Plurima diripiunt, incendunt moenia flammis,

Adversusque Deum vertentes arma furoris,

Ecclesiam invadunt, avellunt aurea mensis

15

Ornamenta sacris, tabulas capsasque rescindunt

Atque sacerdotes sua munia iam celebrantes,

Vestibus abscissis, audent obtundere pugnis

Auratasque cruces manibus lacerare cruentis

Et defunctorum violare sepulchra, reiectis

20

Ossibus; intactum, nullum liquere furorem,

Flammarumque globos iactant ad culmina templi;

Venti dant vires flammis, furit aestus ad auras,

Aequaturque solo regalis machina tota.

Sic aliis castris, custode carentibus, igni

25

Incensis, plures ornatibus expoliatas

Ecclesias etiam corrumpunt ignibus atris.

Multas regales devastant undique curtes;

Pupillis, viduis violenter dilaceratis,

Multiplicant praedas, confundunt fasque nefasque.

30

Gens fera Saxonum, factrix memoranda malorum,

Est haec deditio tua? Sunt haec foedera pacis

Condictae? Tales volvisti pectore fraudes?

Quis tua non stupeat crudelia facta fidelis?

Fraudis vel scelerum venient tibi digna tuorum

35

Premia. Perge modo, rape, destrue, distrahe cuncta!

Non divina fides, te non humana reflectat.

Facti fama volat, totum regnumque replebat.

Cuncti Saxonum crudelia sacrilegorum

Facta stupent artesque novas pollutaque pacis

40

Foedera. Primates propriis se vocibus ultro

Incusant gentem prius hanc audisse nefandam

Fallentemque dolis et regia iura negantem.

Detestatur eos simul omnis sexus et aetas.

Nec mora, percepto rex magnus crimine tanto,

45

Egregia pietate nitens, fortissimus armis,

Zelo iusticiae flammato pectore fervet,

Adversum tantos praesumptus colligit iras;

Ignescunt animi iusto sub corde feroces;

Non sua iam, sed iura Dei violata dolebat.

50

Imperat exciri totius robora regni

Armavitque acies, acer ruiturus in hostes.

Regis ad edictum cuncti se in bella parabant,

Aeque maiores, aeque studuere minores.

Arma novant, animos acuunt, docuere caballos

55

Currentes facili cervice reflectere cursus,

Horrificos belli non exhorrere tumultus.

Primus init bellum, cogens in praelia secum

Suevos unanimos, dux fortis in arma Rodolfus,

Quos prius expertos Saxonica bella celebrat

60

Gloria quaesiti Carolo sub rege triumphi.

Hic et in arma rapit secum quos patria misit

Curia, mille manus Ararim Rodanumque bibentes.

Hos Romanorum sequitur de gente vetusta

Dux Catulus nomen referens moresque genusque.

65

Signa ducis sequitur gens inclita Poiariorum,

Quam totiens domitis celebrat victoria Parthis

Et nunquam violata fides bellisque probata

Virtus Poiemicis multisque superba triumphis.

Necnon Wangiones ibant in praelia fortes,

70

Gens antiqua, potens armis et munere terrae,

Regia signa sequi bello quae gaudet in omni

Solaque regales servat per praelia fasces;

Nunc quoque signa sui sequitur fulgentia regis,

Agmine multiplici cingens insignia regni.

75

Rex cunctas acies excellens vertice celso

Alto fertur equo, mediis in milibus extans;

Arma nitent aurata nitentibus addita membris,

Emicat e cunctis rutilans ut lucifer astris.

Post hos insignis dux agmen agit Gotefridus,

80

Corda gerens patris, quamvis sit corpore dispar,

Consuetas iuvenum ducens ad bella phalanges,

Ripheas habitant urbes Thilen Nimagumque,

Extremos regni fines, ubi bella moventur

Semper, et hostili crudescit sanguine terra.

85

Tum dux Lotharios Tiedricus cogit in arma,

Dux insignis eques in equestria bella valentes

Turmas educens, armis animisque vigentes.

Et Westvalorum, Fresonum, Poiemiorum

Exibant acies accitu regis alacres,

90

Milia multa nimis decorata nitentibus armis.

His comitatus iter rex ultor tendit in hostes.

Ergo frequens campis exercitus ibat apertis;

Tellus cornipedum cursu pulsatur equorum.

Talia Saxones ex fama percipientes,

95

Absumpti figmenta prius fraudesque dolosque,

Coguntur tandem nunc se defendere bello.

Emittunt equites strictis mucronibus acres

Per totam patriam vulgi concire catervas

Omnes ad bellum, seque et sua quemque tuendum.

100

Concita plebs rerum mox ardet amore novarum.

Omnes agricolae, fractis agrestibus armis,

Arma parant belli durisque ligonibus enses

Conflant ancipites curvis e falcibus, hastis

Spicula praefigunt. Pars aptat scuta sinistris

105

Levia, pars ferro galeas imitatur equestres,

Pars triplici philtro; fustes ad praelia quernos

Milia multa parant, plumbo ferroque gravabant.

Mille modis acies ad bella armantur agrestes.

Squalent arva suis cultoribus expoliata.

110

Pastores, pecorum, custodes atque domorum

Preposuere suis belli discrimina curis.

Quisque frequens curas convertit ad arma redemptor,

Concitus in bellumque ruit, securus ad horam,

Accedat quantum summae quantumve recedat.

115

Ergo tegunt latos passim tot milia campos,

Quot vel pontus agit fluctus vel messis aristas.

Nec minus assuetae bellis armisque phalanges

Indocili turbae dictant discrimina pugnae

Irritantque rudes verbis ad praelia mentes:

120

Quam sit turpe iugum servile pati dominorum

Ingenuos, quantumque mori sibi praestet in armis.

His aliisque modis accensum pectora vulgus

Indomitum specie belli preludit agendi,

Per virgas discens subducere corpus ab ictu,

125

Et iuvat armorum sonitus clangorque tubarum;

Sic ruit exitii gens inconsulta futuri.

Nec mora, iam cunctae transportantur vada turmae

Fluminis Vnstardi, qui cladem nomine genti

Iam praesignasset, si non tardanda fuisset.

130

Ecce vident nigras glomerari pulvere nubes

Et magis atque magis tenebras insurgere campis.

Paulum progressi longe splendescere cernunt

Aeratas acies erectaque signa volare.

Quid faciant? Iam nulla doli figmenta patebant,

135

Nec transire fuga poterant vada fluminis alti.

Ergo manu conferre parant cunctasque phalanges

Sacrilegas bello disponunt ordine longo.

Regius instructis processit suaviter alis

Miles et adversos iamiam properabat in hostes.

140

Suevi, Poiarii, qui regis in agmine primi

Extant, quos celebrat numerosis fama triumphis,

Praecurrunt celeres primique feruntur ad hostes.

Hastas decurtant et certis corpora signis

Scutaque discreti densos rapiuntur in hostes.

145

Bellicus exoritur magno certamine clamor;

Irrumpunt telis, quae confertissima stipant

Agmina Saxonum, deiectant undique laeto

Corpora, maturas ceu falx succidit aristas.

Ense metunt capitum segetes, miserabile visu!

150

Ense parant medios iter, est quacunque, per hostes.

Non tegit indutos artus lorica fidelis,

Nec caput auratae galeae, moriuntur ubique.

Strata cadaveribus crudescit sanguine tellus;

Ingruit armorum sonitus clamorque cadentum.

155

Ancipites gladii numerosa clade calescunt,

Seminecesque viris permixti sanguine multo

Provolvuntur equi, traiecti pectora ferro.

Horrificus belli crebrescit ubique tumultus,

Saepeque Saxones immensa caede cadentes

160

Audent obniti, ne sic moriantur inulti,

Victoresque suos vario certamine temptant;

Accipiunt redduntque ictus; mars saevit utrimque.

Hic pedibus calcans sua viscera currit in hostem,

Ille trahens proprio gelidum de corpore ferrum,

165

Interfectorem moriens interficit hostem.

Vtraque sic odiis certabant agmina diris,

Cum fortis subito rex irruit agmine denso

In medios hostes, proculcans obvia quaeque

Agmina Saxonum cunctantia sacrilegorum.

170

Fulminat egregiis rex ipse coruscus in armis,

Plurima consternens periurae milia gentis.

Nec mora, ceu tenuis ventorum flamine pulvis

Diffugit, a facie regis sic agmen et omne:

Scutis dorsa tegunt, volucri cursuque recedunt.

175

In spe nulla salus, ruit inrevocabile vulgus.

Victores instant, fugientes atque trucidant.

Et nisi iam caelum densatae pulvere nubes

Texissent visusque sequentum detinuissent,

Vltimus ille dies genti luxisset iniquae.

180

Sed tamen in caecis multi cecidere tenebris,

Corpora perfossi telis gladiisque secati.

Milia multa cadunt hostili vulnere nullo

Tacta, sed in fluido collapsi membra cruore

Cornipedum pedibus mox inculcantur equorum.

185

Mortis mille modis moriuntur milia gentis.

Sic et ad Vnstardi veniunt vada fluminis alti.

Quid faciant? Quos a tergo ferit hosticus ensis,

Altus ab adverso Vnstardus tardabat abire.

Decernunt dubiam magis attemptare salutem

190

In fluvio quam non dubiae succumbere morti;

Insiluere vadis inconsulti malefidis.

Hostis eos ferro retro premit, imminet, urget;

Involvuntur aquis certatim saucia sanis

Corpora mixta fere quot densa grandine guttae;

195

Milia multa nimis sic interiere sub undis.

Caeruleum iam purpureo mutata colorem

Defluit unda rubens; humana cadavera pontes

Nostris praebebant transire volentibus ultra.

Sic transportatus cum turmis dux Gotefridus

200

Hostes ex undis servatos irruit armis,

Fervidus innumeras prostravit et ipse catervas,

Circumquaque premit fugientes atque peremit.

Vsque furit gladius confundens stragis acervos.

Dum nox composuit pariter bellumque diemque,

205

Poiemii, castris Saxonum despoliatis,

Vestibus occisos nudant truncantque iacentes,

Plurima diripiunt carpenta ferentia victum

Atque suis multas castris traxere rapinas.

Saxea gens, nunc digna tuis cape praemia factis!

210

Sic bene quesisti, quae patria iura petisti!

Ius certe quodcunque feres et conditionem,

Amplius ex dextrae victricis munere pendet.

Rex vespertinus victor de caede reversus,

Imperat exquiri, quae saucia, quaeve suorum

215

Corpora per campos iaceant occisa cruentos,

Saucia committi medicis, defuncta sepulchris.

Postera cum primum stellas lux alma fugarat,

Agmina militiae iubet ad se cuncta vocare,

Ipse dehinc medius consurgens, talia fatur:

220

"Virtus vestra meum quanti perpendat honorem

Ac decus imperii, declarant bella peracta;

Mecum vos animas in aperta pericula vestras

Misistis, gentem domuistis in arma ferocem.

Nec dubitata mihi fuit haec victoria belli,

225

Dum me vestra comes virtus sequeretur in arma,

Qua comitatus ego securus in omnia vado.

Maximus en vobis labor est pugnando peractus;

Nunc agitate fugae versos, componite bellum!

Illorum fines invadite depopulantes,

230

Vt commissa luant, qui iura Dei violabant.

Nec fuga salvet eos, bello quos arma nequibant".

Vix ea dicta dabat, simul omnes signa levabant,

Acriter hostiles invadunt undique fines.

Vastatas praedis villas dant ignibus atris,

235

Consumptor furit immissis vulcanus habenis.

Sic rex per patriam deducens agmina totam,

Cuncta timore domat, vi castraque coepit et urbes,

Ecclesias Christi tantum defendit ab igni.

Poiemii variant praedas rapiuntque trahuntque;

240

Hi pecus e stabulis abigunt ardentibus, illi

Multis plaustra onerant spoliis ex igne receptis.

Hi monstrant fossas loca per secreta repertas,

In lucemque trahunt argenti pondus et auri

Defossi, pulchras vestes, insignia multa;

245

Ast alii, latebris silvestribus arte repertis,

Pluribus extractis gaudent ditescere praedis;

Vis et odora canum nonnullis commoda rerum

Monstrat in obscuris penitus defossa cavernis.

Paucis Saxonum remanet domus aut pecus aut res.

250

Per totam patriam nullus vastantibus obstat.

Plures in silvis latitantve palustribus herbis,

Plures castra petunt regis seque et sua dedunt,

Quis vel nunc veniam clementia regia donat.

Rex victor, patria sic undique depopulata,

255

Agmina muneribus donans dimittit opimis.

Ipse renitentes nec adhuc sua frena ferentes

Fidentesque fugae non destitit exagitare;

Bello multiplici petit illos semper et acri,

Nunc hac, nunc illac fines invasit eorum;

260

Ipsis per curvas valles silvasque moratis

Improvisus adest, agitantibus ocia tuta.

Pontifices, comites coepit reliquosque fugavit,

Quaeque relicta prius flammis nunc tradidit atris.

His aliisque modis rex invictissimus hostes

265

Conterit atque premit. Nec adhuc gens victa quievit,

Sed iuga detrectat vel regia iura negabat.

Ergo superborum rex debellator et ultor

Rursus in arma vocat lectissima quaeque suorum

Agmina, Lotharios cum Francis Poiariisque,

270

Invictas acies bello, sectatur et hostes,

Certus eos toto iamiam propellere regno.

Exue duriciam cordis, gens saeva, vel ipso

Temporis articulo! Iam nunc delebere vel tu

Vel tua posteritas, ni colla superba remittas.

275

Victa resistis ei, cui nullus restitit unquam?

Exhorresve pio regi tua dedere colla?

Num pessundatus est quisquam sibi deditus unquam?

Subdere clementi, supplex substernere miti!

Ipse paternorum certissimus assecla morum

280

Parcet subiectis debellabitque superbos.

Ergo propinquantis dicto cum milite regis

Castra petunt humiles Saxonum quique valentes,

Iam diffidentes armisque dolisque fugaeque,

Armis exuti, demissi colla superba

285

Nudatique pedes, cuncti cum supplice voto

Regi se dedunt omni sine conditione.

Ecce tenes solitum tibi, rex invicte, triumphum,

En tua frena pati gentem effrenem docuisti.

Vt virtute geris, sic et pietate parentes,

290

Rex auguste, gere, vel substratis miserere!

His satis exempli, fortissime, iam statuisti,

Si qui forte tuis obsistent amplius armis.

Nunc tibi supplicibus propone quibusque futuris,

Quid de te sperent, dum se tibi, rex pie, dedent!