Surgens Musa tuis comitata decenter alumnis,

      Sopitum longa solve quiete larem.

Qui terras coxit Sol, a torrente retorsit

      Mitis equos Cancro, orbe sub occiduo.

5

Succendens Chelas, ad taedia longa tenebras

      Extendit noctis prodigus excubiis.

Longa quies calami dissolvit mentis acumen:

      Canitiemque sui cera veterna dolet.

Nos tenues rebus dilapsis pluris egemus

10

      Quos reparare solet spes tua; surge, soror,

Asto pro foribus, limen custodia nostra

      Servat, nec somnus nec sopor ullus adest.

Verum tu quem tot circum latratibus urget

      Multorum livor, immoderate furens;

15

Vel cuius miseri paupertas, libera certe,

      Ictibus assiduis tundit utrumque latus;

Miror quid dormis, tua vel tot commoda spernis,

      Cum tibi nos fida suppeditemus ope:

Ergo neglectas post tempora longa tabellas

20

      Cum graphio repetens, accipe quid iubeam.

Materies servata tibi condigna relatu,

      Summis gesta viris, hactenus occuluit,

Hanc assigno tibi sub primatu referendi;

      Quisquis post temptet, sane secundus erit;

25

Ore tuo dicet, legati functus honore;

      Aures huic pateant, cetera cuncta tibi.

Sentio iam dudum quem me conaris ad usum,

      Intentum fieri officiosa monens:

Tu, quaecumque voles, iubeas servire volenti,

30

      Si tamen ad laudes attineat dominae,

Qui me vovisti specialius, ac monuisti

      Vt nostros casus respiceret propius.

Respexit miserans, miserata manum dedit, et sic

      Stare iubet, casum ne subeamus item.

35

Compos promissi, fallacis nescia dicti,

      Dum vivit, certe vivimus; id satis est.

Illa pedes fixit, nos ut de morte reduxit,

      Et simul abiectos restituit calamos.

Vovimus hos illi per saecula sic famulari,

40

      Vt quicquid referant, laus et honor sit ei.

Nunc dicenda doce; simili, te praeduce, voce,

      Discipuli studio, subsequar ut potero.

Et cuius laudi devotius organa nostrae

      Omne clientelae personat obsequium?

45

Huic citharae iubilos lyrico modulamine mixtos

      Intonat ipsa novis musica nostra modis;

Hanc Euterpe, Clio, Polymnia, concelebrando

      Gratificant mundo carmine perpetuo:

Hanc tu, dum vivis, grandi merito celebrabis,

50

      Affectum cuius hac cumulamus ope.

Vatibus exclusis, cessantibus atque poetis,

      Aedwardi regis carmine primus eris.

Hunc dic Anglorum regem, forma speciosum,

      Corporis atque animi nobilitate bonum:

55

Eius ut adventu depresso saecula luctu

      Aurea mox Anglis enituere suis;

Vt post bella David pax succedens Salomonis

      Lethaeo gemitus pressit in amne graves,

Vndantesque suo diffudit prodiga regi

60

      Divitias cornu copia munifico;

Vt procul, hoc vivo, tanto duce, rege, patrono,

      Hosticus absistat terror et ira tumens;

Floreat ut canis niveo candore venustis,

      Virtutis speculum, gratia multa Dei.

65

Ipsius huic lateri depingis imperiali

      Quae sociata viget, haec tua spes et opes.

Altera pars hominis, species eadem probitatis;

      Altius ingenium, consiliumque citum;

Convenit nusquam terrarum par sibi quicquam;

70

      Corpore nam gemino unus habentur homo.

Hanc, licet affectum languentis posse relinquat,

      Dices pro merito nobiliore stilo.

Ipsius inde patrem fidei pietate cluentem

      Scribes Godwinum iura beasse ducum;

75

Ac velut Elysii fons unicus irrigat orbem,

      Progenitis ex se fluminibus quatuor,

Fetibus ut variis fecundent viscera terrae,

      Ac foveant proprio condita plura sinu;

Sustinet Anglorum pietas sic caelica regnum,

80

      Hoc duce progenitis pignoribus quatuor,

Quorum tum cordis, tum corporis inclita virtus,

      Diversis opibus sufficit imperium:

Horum discreta serie dices probitatem,

      Quos actu proprio praestiterint titulos.

85

Carmine germano germanos plenius actus

      Alternans, operis ordine pone modum.

I, ne continuo laedatur musica cursu,

      Interdum proso carmina verte gradu;

Pagina quo vario reparetur fessa relatu,

90

      Clarius et pateat historiae series.

Nil mihi gratius est horum quam dicere laudes

      A quibus et primum protegor a domina.

Nunc accingamus, sed nobiliore cothurno;

      Vtque mones proso tramite pergo viam.

 

268

Laudibus exortis hinc grates concinat orbis,

Et resonet mecum tua musica gaudia rerum;

270

Quae lux de caelo rutilans in rege novello

Anglis illuxit, gemebundaque corda resolvit;

Has quoque comitias qua laetitia celebrarunt

Festivi proceres, certatim dona ferentes,

Agnovere suum regem, magnumque patronum.

275

Multa dedere quidem, verum supereminet omnes

Larga ducis probitas Godwini munere talis:

Scapha gravis, longo laterum compage reducto

Verticibus binis, sinibus stabat Tamesinis:

Sedibus aequato numerosis ordine lato,

280

A media navi despecto vertice mali,

Centum bis denis aptata minacibus heris.

Aureus e puppi leo prominet; aequora prorae

Celsae pennato perterret corpore draco

Aureus, et linguis flammam vomit ore trisulcis.

285

Nobilis appensum pretiatur purpura velum,

Quo patrum series depicta docet varias res,

Bellaque nobilium turbata per aequora regum.

Antemnae gravidus stipes roburque volatus

Sustinet extensis auro rutilantibus alis.

 

292

Felix prole pia dux, stirpe beatus avita,

His quatuor natis dans Anglis pignora pacis.

Prodit gemma prior, variae probitatis amatrix,

295

In medio regni, tanto duce filia patre

Aedzit digna suo, regi condigna marito,

Cuius consilio pax continet undique regnum,

Atque cavet populus violent ne foedera pacis.

Sic de fonte tuo, Paradise, latentibus uno

300

Derivas orbi signis in quattuor amnes

Sufficienter aquas, vegetent ut viscera terrae,

Atque statum vitae foveant hominum pecorumque;

Seque una laudant utero generata potenter

Pignora dissimili partu generis variati

305

Corpore, voce, loco, spatio quoque, tempore, motu.

Aera conscendit pars haec haerendo supernis,

Spemque sui generis nido fovet arboris altae;

Illa profunda petit tranans inimica voratrix,

Damna suae stirpis faciens, truncumque parentem

310

Pendit ab ore tenens, dum certo tempore vitae

Flatus vivificans animal de non animata

Matre creat; studet inde suis resoluta rapinis.

Felicem mundum, si servent flumina cursum

Quaeque suum, proprias sic fecundantia terras

315

Foedere servato, statuit quod caelicus ordo!

Ridebunt mediis candentia lilia campis;

Capparus auricomis rutilabit in aequore cirris,

Ver quoque purpureis decorabit prata ligustris,

Aeriae torvo spectabunt lumine quercus

320

Subiectas late terras devictaque regna,

Cum per mellifluos montes et prata gregatim

Depascentur apes; salvo secura labore

In laribus propriis iam nil, formica, timebis.

Quod si turbinibus commotis livor iniquus

325

Ruperit hoc pactum, heu quanta ruina sequetur!

Antiquumque Chaos rursum miser orbis habebit.

Solventur celsae rupta radice cupressi

Sublimesque ruent confracto vertice pinus,

Alta cadet cedrus languentibus undique ramis;

330

Et quaecumque sinu proprio pretiosa fovebat,

Hic furor hostiles violenter capta per urbes

Plenius ingratis cumulabit munera terris.

 

499

Concine, musa Soror, super his miserabile carmen

500

Qualiter ille Dei vir, qui supra Paradisi

Limpidus est dictus fons, clarus corde fideli,

Turbidus extiterit Scyllaei sorde veneni;

Et cum nulla prius de tanto culpa reatu

Praecessit sceleris, cur pondus inhaeserit illi.

505

Poena premit culpae plures quam non meruere;

Clarius hinc meritum probat hos terrore repulso,

Et quanto quivis devotior esse probatur,

Tanto maiores pressuras ferre notatur.

Num vitae plenam meritis ad saxa Susannam

510

Vsque legis ductam, cum pura mente repulsam

Quaesiti sceleris dederit? num praeteris illud

Quod puer Hebraeus, caelesti munere fretus,

Dum peccare timet, peccati munera perfert?

Ipse Deus noster vera de Virgine natus

515

Ad nos descendit sine crimine, non tamen absque

Suppliciis mundi, passus quam plura, recessit;

Plena est tam novitas horum quam prisca vetustas;

Sic fieri saepe sunt exemplaria mille.

 

617

Tu quoque pange modos versu saliente canoros,

Laeta diu mecum pro tanto foedere rerum.

Sic fortis David, sic regi parcere novit,

620

Spiritus ille Dei nequam quo tempore regi

Infestus saevit, cithara pulsante recedit.

Quod complexus opus, servit citharista decorus,

Et feriente lyra refugit vexatio dira.

Regius inde gener devicit bella potenter;

625

In thalami pretium sternens praeputia gentum,

Qua belli pallaia regis delectus in aula

Praestat primatum referens a rege secundum.

Cui dum crevit honor, concrevit undique livor;

Ex probitate sui tenduntur pluribus uni

630

Insidiae vicibus, quas miles vitat avitus

Auctior adque fugam, petat aut si res sibi pugnam.

Ergo timens fraudem latitat, sed livor eandem

Saepius innectit profugo. Deus at pie munit,

Inque manus illi regem ligat. Ille favori

635

Devotus tanto, decernit parcere Christo:

Millibus armatis loca per suspecta locatis,

Quaerit idem David, rupes quem concava claudit.

Hanc, causa ventris moti Saul ipse, latentis

Quem iugulare parat, solus rex nescius intrat.

640

"Ecce dies si vis," inquit manus addita David,

"Qua datur ulcisci tibi iam super hoste furenti

In te. Ne iugulum tardes huic, exere ferrum;

Si per te non vis, en nos." "Nolit Deus," inquit

"Vt Christum domini disperdat dextera nostri.

645

State procul iubeo, citius desistite coepto;

Nos hunc non capimus, sed nos probat arbiter altus.

Inque sui Christo devotior esse probabo.

Morte sui mortis ruat aut hostilibus armis,

Et nos insontes conservet dextra Tonantis."

650

Haec ubi dixit, clam conscidit clamidis oram.

Tutior inde David post tergum clamat euntis,

Seque potestatem necis invenisse perorat.

Tendit item per castra viam diffusa; sepulto

Rege sopore gravi, solo comitante Abysai,

655

Et compos vitae regis parat ille ferire;

Sed perturbat item fideique docet pietatem,

Ne sub eo pereat, quem crismatis unctio sacrat;

Ecce manu fortis David ad scandala mortis

Horruit in regem, pacem complexus eandem.

 

820

Hi duo nubigenae clarissima pignora terrae,

Roboris Herculei, felicia robora regni

Praestant Angligenis unito foedere pacis;

Atque fide vterum partito pondere caelum

Sustinet hinc Atlas, illinc Cyllenius heros,

825

Ne ruat inferius, subsidat et undique, tellus;

Hi sic Angelici iunctis duo viribus Angli

Servant Angligenos sub eodem foedere fines.

Quid super his geminis turbato felle minaris,

Infelix fortuna, nimis livore gemello

830

Thebanis accincta rogis hinc inde ministras

Funereas intenta faces furialibus armis?

Heu discors vitium fraternis cladibus ortum;

Non pudet urgueri super aucto pondere leti

A primogenito primae genitricis ab alvo

835

Mollius infectam germano sanguine terram:

Tu tanto gravius celas hoc crimine vulnus,

Quanto non aliam sed carnem scindis eandem,

Vltra quam valeat fari mala sive putari

Praeis omne nefas. Caput es in corpore culpae

840

Tu, gravis ira Dei, tu, detestatio caeli,

Flamma prior barathri, succendis scandala mundi.

Tu post crimina sex pietatem septima laedis

Altius, errores per se quae diluit omnes.

Priscis nota satis tua sic contagia ludis.

845

Invidus hic prolis fraternae foeda Thyestes

Prandia dat fratri depasto corpore nati;

Et licet ipsa fides nondum conscenderit orbem,

Monstrans quid frater fratri, quid amicus amico,

Proximus inde suo quid debeat, hic tamen error

850

Credidit esse scelus, testatur sidera caeli,

Et pariter caelum nigra fuligine tectum,

Conscia ne tanti sceleris sint: concio diva

Horruit has epulas; et tum pro crimine poenas

Multiplicant meritis, brachium concordia reddit

855

Tegmine non carnis sed eburnei fortius ossis,

Quod pie servavit dum non mandenda notavit.

Fit Pelops redivivus homo per iussa deorum,

Insons transfertur caelestibus. Inferus illos

Rupibus accensis poenaliter occupat ignis.

860

Haec quoque tempestas scindit nequissima flammas

Fratribus impositis per mutua vulnera lapsis.

Haeccine gentilis sine re descripserit error?

Doctrinae plenum figmentum tale probatur;

Hanc cladem reprobat scriptura vetus, nova damnat,

865

Atque caret venia fratris diuturnior ira.

Pro dolor enormis si tantos riserit orbis

Foedere seiunctos! Succurre, deifica custos,

Sancta fides lotis baptismate, crismate tactis

Infer signa crucis, Herebique fugetur Erinys.

870

Tuque boni fomes primi, via prima salutis,

Nos connecte tibi per vincula foederis almi,

Sedans pace tua, mater, concordia sancta,

Ne de pignore regali seu stirpe fideli

Ignis perpetuam stipulam sibi rideat hostis

875

Collegisse suis incendia longa favillis.

 

1066

Inclita mater, ave, prolem paritura beatam,

Quam dum concipies, nulla maculabere culpa,

In cuius partu nullum patiere dolorem,

Nec numero rara maerebis de genitura

1070

Intereatve tuo quisquam de ventre creatus;

Sed iungere tuo per foedera casta marito,

Aeterno sociata Deo complexibus almis:

Cuius fusa tua sata caelica germen in alvo

Vivificante suo reddunt de flamine sancto;

1075

Nec partu maris laetabere sive puellae;

Sed centum populis cunis circumdata mille,

Non quorum fletu tribulentur viscera matris,

Sed quibus angelicas clare modulantibus odas

Vel pulsu citharae toto resonabis in orbe:

1080

Cum pro defectu non sollicitabere lactis,

Nempe dator vitae dives genitor Deus ipse

De caelis escas pluit, hos ut in aethere pascas.

Nec te de numero taedet, vexantve labores;

Sed magis exoptas tot iugiter his super addi.

1085

Tempore nec tardo tardam profers genituram,

Decursis longo tot mensibus ordine pigris.

Quotidie potius celebras natalia multa,

Certe cara tuo, quia sic fecunda, marito.

Sed nec tot natis habitacula tot variabis,

1090

Ne cogere pati caros a te segregari,

Sed magis inlata fulchris renitentibus aula

Te coram melius discumbet laeta iuventus,

Quam speciosa tuae reseras haec claustra tabernae.

Haec desiderat omnis homo conamine toto;

1095

Huc est carnis iter, huc, cordis amor, pie tendis,

In te laetari cupiens vitaque potiri.

Hic passer mitis quaerit sibi tecta quietis,

Turtur item modicis nidos parat anxia pullis.

O Deus aeterne, felices terque quaterque

1100

Qui resident partae per celsa palatia vitae.

Vir felix ille, cui perveniet favor abs te.

Hic bene dispositis gradibus de valle doloris,

Tendit ad alta Syon regemque videre supremum;

Praestat hic una dies mundanis mille diebus;

1105

Hisque manens domibus cunctis habitantibus unus

Divitias regum spernit per secla potentum;

Quod qui praesidet his, clemens iustusque probatur,

Datque suis sanctis totam summam pietatis,

Insontesque bonis summi non privat honoris

1110

Virtutum Dens, in quo speret quisque beatus.

 

1245

Quid, rogo, quid scribis tot circumsepta <tenebris>,

      Celsa Clio, regum saucia morte ducum?

Quo sunt tot promissa mihi tua ditia rerum

      Ordine? Nempe operis omne decus periit.

Quicquid ad ornatum calami collegimus ambo,

1250

      Dispersit nobis fraus inimica nimis.

Eheu quid dices? vir sane decentia verba

      Repperies, arto undique septa loco.

Dictabas pueros regum de stirpe decenter

      Moribus instructos omne boni specimen;

1255

Et columen regni studio crevisse virili,

      Elysii quatuor fluminibus similes;

Et nunc Thebaidos foedo sub schemate carmen

      Hoc opus horrenti discipulo retegis.

Rebar principium lepidum deducere textum

1260

      De nimio caris corde meo dominis;

Nunc hostile nefas in fratrum viscera torrens

      Confundit laetam carminis historiam.

Emathium furiis civile peste regressum

      Heu germana nimis pectora dura tulit.

1265

Nec Paradysiacos virtutum cursibus amnes,

      Infernale chaos sed magis hic memoras;

Vsque sub extremum devoti codicis unguem

      Rebamur sanctam dicere progeniem.

Nunc, ut prisca canunt, fetae telluris in alvo

1270

      Gentibus insertis prodiit horrida stirps;

Nata neci subitae, gravis et proportio dira

      Nobis invisa, proh dolor, id tamen est.

Quis canit occiduos modulator in orbe Britannos,

      Gentem Caucaseis rupibus ingenitam,

1275

Indomitam fortemque nimis regnante Griphino,

      Nec iam contentam finibus Occiduis?

Vltra sed sceleris cursum tulit arma Syverne,

      Vimque eius regnum pertulit Angligenum.

Donec praeclari meritis in nomine regis

1280

      Aedwardi iussis erubuit sceleris,

Cum volucres Angli sub Haroldo praeside iuncti

      Tostini cuneis agminibusque citis;

Tunc usque in pavido terrore milite multo

      Flammis et ferro comminus incutiunt.

1285

Qui licet in pretio validae probitatis avitam

      Prodiderit famam militiae celebris,

His tamen est veritus conferre manum nimis impar

      Congressu, longe abdita quaeque petens.

Gnarus inaccessis scrobibus se credere miles,

1290

      Tutius hostiles involet unde acies,

Saltibus et scopulis fretus regione maligna,

      Sic vexat longa lite duces geminos,

Qui non expertes rationis in ambigua re

      Vno profligunt interitu patriam.

1295

Diruitur inimica domus, redimita supellex

      Diripitur, praedae regia pompa patet.

Hinc reduces Angli clara cum laude triumphi

      Sub tantis ducibus hoc retulere decus.

Nam fractis ratibus quarum par non fuit usus

1300

      Huius vel regnum oceanique ducum,

Proram cum puppi, pondus grave scilicet auri,

      Artificum studio fusile multiplici,

Aedwardo regi donant sua signa trophaei,

      Direptas gazas nobiliumque vades.

1305

Quis canet aequoreo vastum fervore tumentem

      Humbram congressum regibus aequivocis?

Sanguine barbarico per milia multa marinos

      Tinxisse fluctus, flente polo facinus,

Quis demens scribet? quo mens languescit et horret

1310

      Auditus, tanti fama pudet sceleris.

Et cui nunc scribam? Reginae quippe sorori

      Non placet haec talis pagina plena necis:

Eheu quid dicam cunctis desertus amicis,

      Vt vacuo solus domate pellicanus?

1315

Proscribam tabulas, et te, quaecumque magistra

      A puero nobis sumpsimus auxilio.

Hic maeror ratione caret; dementia mentem

      Impedit, et luctus nescit habere modum.

Te propius nostris admovit nostra papillis

1320

      Delectum pietas, amplius ut biberes,

Altius et saperes non a ratione dolere.

      Sed pressus nostro vincere consilio;

Nempe manent quaecumque tibi promisimus; ordo

      Evolvendus adhuc nobilior superest.

1325

Quaeque manent dicenda, decent, et gloria rerum

      Est in praeconio Numinis aetherei.

Si non describis hostilia bella Griphini,

      Vel busam vetitum corporibus fluere,

Scribes Aedwardum forma meritoque decorum,

1330

      Quae vivens gessit, quae moriens retulit.

Scribes reginam primo tibi subvenientem,

      Et quicquid scribes, laus et honor sit ei.

Eius honore fuit quod, quae supra titulantur,

      Dicere malebas, cumque velit repetes.

1335

Quod fratres eius vel ei vicina colebas

      Eius amore fuit et bene promeruit.

Scribere ne cesses. Leget atque relecta resolvet,

      In lepidis scriptis nec monitoris eget.

Gratior est illi nec pagina codicis ulla,

1340

      Aedwardum quam quae continet eximium.

Num meminis quod eum patrem tibi saepe loquendo

      Nuncupet, et natam quam pie se referat?

Si tabulas nostras, et cetera, meque magistram

      Reicis immeritam, hic tibi casus erit.

1345

Nec iam repperies qui te totiens relevabit,

      Et tot dona feret, praedia talia det.

Num recolis supra nostra suadentia dicta,

      "Aedwardi regis carmine primus eris?"

Hic codex eius gestis describitur, illi

1350

      Reginaeque die hunc voveo titulum.

Hic quibus hunc signis pietas manifesta Tonantis

      Prodiderit vivum carne sibi placitum,

E quibus in tumulo pausantem vivere caelo

      Declarat fidei continuis precibus;

1355

Mente serenata paulo plus incipe supra,

      Officioque stili sane placebis ei.

Pareo suadenti, nimium sed corde dolenti,

      Tot tantisque miser orphanus a dominis.