Magnum nostra fides, noster et ordO

Ascensum capit hinc, cum meditatuR

Rectorum merita prodere linguA,

Tardum quae reparant pectus et ornanT

5

Instantemque animum rite serenanT.

Regnum namque poli hac capis artE,

Cum nisus fueris famine et actV

AEternos aditus volvere mentE

Laetum et cum patribus prendere lumeN,

10

Ingens quo redolet martyr honorE.

Cuius gesta sacra iure canuntuR

Omnes per populos voce sonorA.

Laus est martyribus psallere carmeN

Ac miracla simul promere verbiS,

15

Sanctus quis resilit miles in astriS.

Verum non decet haec nos reticerE

Sanctorum merita, quae venerantuR

Caelorum proceres nobile cantV

In terris et homo sentit. Ab ortV

20

Patrum quippe decus emicat ut soL

Et hoc tendit homo cernere visV

Monstrarique sibi iura salutiS,

Vt sacro pateant mira boatV.

Nunc stilo tenui cudere fameN

25

Vltra me incipio; sed, bone IesV,

Sis verbum mihimet, parce miselliS.

 

Carmine dulcisono quosdam cognovimus actus

Martyris egregii Quintini sat reseratos:

Sed non ad finem ductos perspeximus omnes.

30

Ordo martyrii nam floret stemate pulchro,

Et quod ab Eusebia relevatur fluminis unda.

Haec qui composuit, post se memoranda reliquit.

Qualiter Eligius praesul pietate serenus

Martyris e gremio telluris menbra revexit.

35

Amborum prece confisus haec promere tempto,

Illorum merita pateant quo carmine compta.

 

Bis legimus fraudatum humanis visibus almum,

Et bis hunc scimus divinitus esse repertum,

Re tamen haud sine qua rursum celatur in antro;

40

Idcirco decet hoc paulisper commemorare.

Nam Diocletiani nec non lue Maximiani

Gesta ferunt dura Quintinum caede peremptum;

Vnde fuit tectus pelago sanctissimus ipse

Sic per quinquaginta dehinc et quinque per annos

45

Vsque ad christicolas augustos valde serenos,

Qui patre christicola Constans, Constantius alter

Nomine sunt dicti, fautores omnipotentis,

Quique fide pleni duxerunt tempora saecli.

Pos quos Iulianus consurgit Caesar iniquus,

50

Qui furtim viguit, nulli miserando pepercit.

Hic mucrone suo sanctorum milia stravit,

Sed non pro meritis hinc indonatus abivit,

Dum fertur saevus divino fulmine fossus.

Cuius temporibus ruit aecclesiasticus ordo

55

Coepit et in praeceps divinus vergere cultus,

Ceu vi ventorum ad terram ruit arbor opaca,

Caespite cum tenui fuerit submissa parumper.

Vndique per populos valido maerore repletos,

Pro dolor, heu, multum male vera fides titubatur,

60

Membra beatorum traduntur in oblivionem.

Ob hoc mirifico martyr fraudatur honore,

Et patrum excubiae penitus resecantur ab orbe.

In tantum fraus haec viguit crevitque per orbem,

Martyris ut nemo cognoscere membra valeret;

65

Quippe solo tectus trecentos ferme per annos

Bis denosque simul iacuit non notus ab ullo,

Inmemor humanis, notus conspectibus almis.

Sed tamen hoc Christi constat moderamine gestum,

Scilicet ut populis foret ignorantia caecis

70

Luxque bonis esset signis patefacta choruscis,

Atque animos toties nova gaudia laetificarent,

Martyr hic e caelo quoties sua ferret ab imo,

Monstrans miraclis, cum quo iam regnat in astris.

Nam tantum latuit, donec condignus adesset,

75

Sacrum qui manibus posset contingere corpus,

Esset et a populis iam mens truculenta subacta.

Ergo dei pietas hominum misererier optans

Condignum misit, sacra corpora qui relevaret,

Pontificem Eligium Viromandensi ac Noviomensi.

80

Hic retinens lustrabat ovans loca christicolarum,

Inquirens iugiter, qui cultus et ordo mearet.

Affuit extimplo divini nominis ardor

Ac meritis merita iunguntur honore sacrato,

Dum relevantur humo sanctorum membrula digno.

85

Iustos sancta beant, sed iniquos sat male dampnant.

Tangens nempe sacra sanctus bene sanctificatur,

Impius e contra bona tangens valde gravatur.

Inditium est Iudas, dominum qui tradidit olim.

Isdem igitur praesul peragens, quod coeperat apte,

90

Ac primum veniens Augustam ad martyris aedem

Sollicite inquirit tanti patris actus honestos.

Repperit hos comptos meritis sub nomine Christi;

Sed nutu domini stimulatus pastor opimus,

Quem dignum meritis ignotum sentit in arvis,

95

Inde palam clamat non esse ibi, quo colebatur.

Saepius haec repetens, animo hunc perquirere volvit,

Qui licet in terris tegeretur pulvere vili,

Iam tamen aetherea ceu sol flagrabat in aula.

Consilium fratrum super hoc sibi quaerit adesse.

100

A quibus obicitur, quondam quod contigit uni,

Nomine Maurino sic dicto, valde protervo, -

Nomen cum vita bene concordaverat illi;

Namque sonat nigrum monstratque operatio furvum.

Hic etenim rigidus, fungens tumide atque inhoneste

105

Sortilego officio, cantoris honore tumebat,

In foribus regis nimiumque superbus abibat,

Exterius fulgens, valide interius tenebrescens.

Esca electa fuit ceu nos docet exitus huius,

Qui, ut dominus dicit, solet ut bos mandere fenum.

110

Talis cumque foret, populos sic saepe solebat

Alloquier, iactans venerandi militis antrum

Sese scire bene pariterque hoc prodere posse.

Sed nitidus digno servatur munere celso,

Impius atque pio divellitur ordine sacro.

115

Quid plura? adgreditur patrare opus exiciale;

Quin fodiens pavimenta domus terebrante ligone

Mox nutu domini poenas luit improbitatis.

Ambae quippe manus stivae inhaesere ligonis;

Extimplo e manibus vermes bullire videres

120

Ac miserum hucque illuc volvens putrescere corpus.

Hac lue multatus defecit sole sequenti

Expirans graviter, quia coeperat inreverenter,

Quodque tumens coepit, sub tali fine reliquit.

Ob hoc per populos validus timor exit ubique,

125

Atque ex hoc latuit per plurima tempora martyr,

In tantum quo nemo hominum hunc perquirere vellet,

Quamvis vitae aliquis laudabilis esset in arvis,

Praeter pontificem Eligium, ceu diximus ante.

Hic certe solio consessus pontificali

130

Testis praecipui redimitum pignere tectum

Saepe revisit ovans, aures domini prece pulsans,

Vt claram populis gemmam monstraret ab imis.

Visendi interius lux otius affuit olli,

Qua perdoctus ait non esse ibi membra beati,

135

Quo coleret populus persolvens munia laudis.

Tandem divina fretus virtute repente

Per pavimenta domus passim temptans properatur,

Sicubi sacratos posset nanciscier artus.

Ast cum nulla foret tumuli via repperiendi,

140

Coepit destitui populorum voce gementum;

Cum luctu super hoc Maurini gesta fatentes,

Hortantes pariter poscentes parcere coepto.

Cumque diu vulgi pertaesus fletibus esset,

Suspirans talemque trahens a pectore vocem

145

Altius ingemuit, tandemque adstantibus infit:

"Fratres, quandoquidem, peto, desinite ista fatentes;

Fastiditis enim; sed ad haec certare decebat

Continuis precibus, domino pia vota ferendo.

Namque ego factorem vobis pronuntio credens

150

Membra diu patris tanti non esse sub arvo,

Sed licet indigno tamen haec mihi pandere credo."

Saepius haec replicans indicit fratribus una

Carpere cum lacrimis ieiunia trina verenter

Atque unum dominum pariterque exposcere trinum.

155

Tum primus queritans se voto strinxit honesto

Non prius in terris se quicquam sumere panis,

Quam sibi thesaurum caeleste ostenderet arvo,

Qui regit omne quod est solus sine compare, Iesus,

Cum quo nonnunquam fabatur more loquentum

160

Sic velut in domibus loquitur famulus seniori.

Ergo instans operi, quod coeperat, omnibus inquit:

"Vos moneo, fratres, mecum modo poscere Christum,

Atque fidem verbis sotiantes dicite cuncti:

Qui es mundi factor, nostri miserere, redemptor,

165

Ostendens populis membra obfuscata tenebris

Mirifici testis tecum loca celsa tenentis. -

Sic fatur lacrimans, dominumque precatur adorans

Poplitibus flexis ac toto acumine mentis:

"O deus omnipotens, caelestia lumine complens,

170

Aethere qui residens pariter terrena gubernans

Quadrifidumque orbem iusto moderamine pensas,

Et nunc hos reprimis, nunc illos scandere cogis,

Es quoniam iustus, disponens omnia iuste;

Nam quia cuncta vides, proprio discrimine servas

175

Quaedam, quae peragis merito et quae subtrahis aevo,

Vt sint cuncta tuis in tempore subdita votis.

Ergo tuum proprium misereri et parcere scimus,

Idcirco populus respirat ad aethera tendens.

Imple, Christe, meum, peto, quod desidero, votum

180

Quintinique pii tu nobis pande sepulchrum.

Namque scias, qui scis praesentia prisca futura,

Quod, nisi thesaurum tantum mihi proderis, ipse

Non plus interero populis, nec pastor abibo;

Exul quin potius procul ab hac plebe recedam,

185

Quo dignum est, moriar cum bestiis belua iunctus.

Nosco quippe hominem quod spiritus est huic unus,

Qui est medius superis nec non terrestribus imis;

Idcirco sociabo imis, quia celsis undique privor.

Iudiciumque tuum spectabo; rex bone, Christe,

190

Vt spoliatus homo vel sic cernatur ab illo,

Spiritus ipse meus, quem non sum cernere dignus,

Cum fuerit fragili velamine carnis opertus."

Dixerat, et coepto rursum ferventius instat,

Corde deum poscens, manibus pia menbra requirens.

195

Cumque diu passim temptans plebs consona abiret

Atque aliqui ex illis rimarent infima ruris,

Vir domini nutu fidenter convocat omnes

Ostenditque locum, qui suspitione carebat,

Exortans cunctos sic omnibus infit ovanter:

200

"Eia nunc, fratres, huc cuncti vertite mentes,

Sitque laborantum locus istic omnibus unus."

Inde cavare solum cuncti coepere repente,

Optantes monitis tanti parere patroni.

Cumque decem pedibus tellus perfossa haberetur

205

Seu plus, ima solique profundius inspicerentur,

Rursum deficiunt taedio cogente priori;

Omnis spes fugit huius corporis inveniendi.

Tertia praeterea siquidem nox cum remearet

Ipsaque iam medio cursu taeterrima adesset,

210

Amfibalo abiecto praesul de more ligonem

Arripuit, totus domini moderamine fultus;

Cerea cum lichnis stabant flagrantia passim.

Viscera telluris rastro tunc vellere certat;

Sed latus appetiit, declinans ima cavernae.

215

Post haec paulisper percusso pariete fossae

Otius invenit cumbum sat quippe vetustum,

Quo nitidum Christus servarat ab aethere corpus;

Inde pius pastor gaudens pro munere tanto

Perfusus lacrimis grates persolvit et odas.

220

Denique cum tumuli audacter latus ipse ferisset

Sarclo, quem manibus complendo opus ille gerebat,

Confestim e tumulo rupto pariterque forato

Exit odor multus nimio cum lumine mixtus,

Vt vix praesul ovans gemino subsistere dono

225

Posset perculsus tantoque ex munere laetus.

Namque globus lucis de mausoleo ferientis

Ictu procedens micuit super aera fulgens

Ac noctis tenebras praeclara lampade vicit,

In tantum ut non nox, sed lux Phaebea diei

230

A cunctis putaretur ibi, qui tunc vigilarent;

Partem etiam istius regionis lumine lustrans

Extinxit tenebras, perfundens luce catervas;

Quod populi signum multi dixere choruscum.

Hoc penitus factum qui noscere non valuerunt,

235

Stabant solliciti mirantes atque stupentes.

Fertur et affines, qui talia non sapiebant,

More hominum sibi tunc solitum perquirere victum,

Sicut saepe solent, cum sol rubicundus in ortu

Fulserit in terris Verum lux ipsa repente,

240

Vt merito venit, sic signo nempe recessit,

At nox praefurvas retulit sat densa tenebras.

Tunc sacer Eligius comperto corpore sacro

Gaudens cum lacrimis laudes dedit omnipotenti;

Membra suis chelis relevat, simul oscula iungens.

245

Ima dehinc fossae linquens transvexit ad alta,

Reliquiasque sibi cupidas de corpore sumpsit;

Inter quas vellit dentes languoribus aptos.

Sed mox eximium miraclum fulsit ibidem.

Nam cum pertraheret dentem radicitus unum,

250

Confestim rosea exivit gutta una cruoris.

Clavos, quis legimus perfossos martyris artus

Consimiles veribusque in mortis tempore fixos,

Abstraxit laetus sibimet pro pignere servans.

Hinc capitis crines praepulchros conligat ostro

255

Ac pro reliquiis sub sacro agalmate linquit.

Membra patris tanti hinc sotiat ratione fideli

Atque in oloserico recludit honore sacrato.

Taliter exornans ea retro altare reponit,

Gemmis praeterea redimitam auroque venustam

260

Composuit tumbam gemino plus munere comptam:

Namque foris clarum fulgebat et intus honestum:

Praesul de meritis martyrque ex praesulis actis;

Taliter acta hominum divinis iuncta beantur.

Basilicam tandem, nimium quae parva habebatur,

265

Ampliat exaltat reparat distendit et hornat.

Tunc praesul nitidus secum pia pignera sumens,

Artubus e sanctis pridem quae traxerat isdem,

Plurima per mundum loca condivit benedicens;

In quibus eximiae virtutes munere Christi

270

Luce micant et fine carent ac laude choruscant.

Hic caeci visum capiunt, claudi quoque gressum,

Auditum surdi, verbum prendunt ibi muti.

Vndique laus domini iubilatur voce sonora,

Sanctis qui tribuit meritum per saecula vivax,

275

Apud quem, martyr, tantus cum praesule regnas.

Obtineat meritis veniam, concedat et illuD

Temporibus nostris, tribuit quod patribus ipsE.

Gloria, laus caelo, grates dicantur et istiC

Eterno patri, superis qui continet imA,

280

Rex cum quo genitus, simul et sanctum quoque flameN

Omnipotens colitur, qui trinus et unus in altO.