3545

Ergo furente manu quasi vento et sulphuris ygne

      Henricus fauces occupat Italiae

Et, quamvis cupiat capud orbis perdere Romam

      Et faciant illi sola secunda moram,

Sustinet incerto se non comittere Marti,

3550

      Dum tonat a tergo femina, quam metuit.

Hoc animo maiora probans in praelia vires

      Per loca se fundit, quae comitissa tenet.

Quanta potest vastat, incendit, depopulatur

      Et Christi famulam debilitare sitit.

3555

Haec est, quae Dominum Petro monitore secuta

      Ante pedes eius se dedit atque sua.

Vt primum miserae didicit mala gaudia carnis,

      Horruit et sese protinus erubuit.

Non potuit primo se, sicut vellet, habere

3560

      Servivitque suo pene puella viro.

Materni monitus generisque potencia clari..

      A desiderio detinuere pio;

Matre viroque Dei nutu quandoque soluta

      Disposuit soli sola vacare Deo.

3565

Sed iam iamque malis increbrescentibus istis

      Ad deffendendam cogitur aecclesiam.

Suscipit Anselmum monitorem sive magistrum,

      Qui doceat sacras signifer ipse vias

Et Christy Domini tanquam paranimphus honores

3570

      Illius exponat diviciasque patris

Atque in languorem sanctum convertat amorem,

      Exornet talamum floribus atque thorum,

Pervigil accensam doceat servare lucernam,

      Dum sponsus veniat, qui sibi suscipiat.

3575

Hoc facit, hoc curat, hoc nocte dieque laborat

      Et vitae studium dirigit ad bravium.

Iam lassescentem, iam tanta mole gementem

      Recreat exemplis colloquiisque bonis,

Vtque fit, efferri de prosperitate volentem

3580

      Terret et instabilem monstrat habere gradum.

Sic se, sic illam bellique domique regendo

      Christy miliciam servat et aecclesiam.

Hoc opus, hoc studium tua sunt donaria, Christe,

      Qui servas famulos hic et ubique tuos.

3585

Cum Stephanus pro te lapidum sub grandine staret

      Et fleret miseros id faciendo mori,

Vidit te stantem, vidit sua bella iuvantem

      Auxiliumque tuum sensit adesse sibi.

Ad sexum fragilem redeamus: Debbora quondam

3590

      Ante viros fortes forcior arma tulit.

Non illi preceptor erat, non signifer ante,

      Et fecit strages atque trophea tulit.

Hic geminas vires Christo sociavit in unum,

      Quorum singultu pascitur et lacrimis.

3595

Quos ita concordi procinctu nocte dieque

      Stantes obstupuit Teutonus et timuit.

Cui cum cessissent et se postremo dedissent.

      Italiae fortes magnificique viri,

Vna domus veteri de nobilitate creata

3600

      Et fundata fide nobilitate magis

Sustinuit, non erubuit castella domosque,

      Vrbes et vicos perdere pro Domino.

Insuper et vitam dare non formidat habetque

      Hoc decus eternum, si moriatur ei.

3605

Scit sane, quia forcior est victoria, quando

      Pugnatur iugulis, et speciosa magis;

Sed, si servantur haec sabbata, religionem

      Perdimus et pietas de pietate perit.

Cum pagana fidem vesania persequeretur

3610

      Pugnandum iugulis atque cruore fuit.

Plus est, quod faciunt, qui pacem scismate rumpunt,

      Et res divinis plus inimica sacris.

Erexit vitulos et turificavit Aaron,

      Sed mox penituit et veniam meruit.

3615

Denique prudenter vitulum concessit ad horam,

      Ne se confoderent desererentque Deum,

Certus venturum Moysen, qui verba refferret

      Atque hunc errorem sanguine corrigeret.

Quos persistentes invenit legifer ille,

3620

      Occidit gladio militis et proprio.

At vero Dathan et Abiron scisma moventes

      Vivos enecuit terra. Quid edocuit

Hac in vindicta tali discrecio iusta?

      Quid? Nisi quod vincit omnia pacis amor?

3625

Quando minor gravius puniri culpa iubetur,

      Quae lex dat minimis maxima suppliciis?

Inde patet plus esse satis rescindere pacem,

      Quam cum demonio thus adipemque facis.

Qui simulacra colunt, facili racione premuntur,

3630

      Qui scindunt, speciem religionis habent.

Et quia de Christo simulata mente loquuntur,

      Hoc magis impugnant dilacerantque fidem.

Hii Christum non esse putant et decipiuntur;

      Hii Christum falsant vel magis ingeminant.

3635

Quo minus est falli quam fallere, tam minus esse

      Scito negare fidem quam sacra dividere.

Denique venisti, de sacro fonte bibisti,

      Ille neque advenit nec sacra nostra bibit.

Nunc autem laceras, iam desine, turpius erras,

3640

      Sed sine re speciem religionis habes.

Atque hoc deterius, quia pacem fingis amici,

      At vero diras fers inimicicias.

Quo constat tales ultra non esse ferendos,

      Quos nisi conpescant verbera, verba vacant.

3645

Hoc pietas antiqua videns ad religiosos

      Confugit reges vel magis arma dedit,

Vt tales premerent et vel residere iuberent

      Atque vacare sibi, vel bona subriperent.

Sin alias, gravior sentencia subsequeretur,

3650

      Vt iam de gladiis terror inesset eis.

Si pacem quaerunt, desistant bella movere,

      Desistant fidei dilaniare togam;

Desistant Christi tunicam rescindere, quam nec

      Romanus miles findere sustinuit.

3655

Sed lacerant et dilacerant et dilacerantur,

      Et defensores Christus habere potest.

Anselmus vigilat, dolet, esurit, alget et orat,

      His armis sociam munit et ornat eam.

Quin etiam fortes animos dextrasque virorum

3660

      Informat monitis crebro salutiferis.

Inque brevi cunctos sic instruit exacuitque,

      Vt Machabeum castra movere putes,

Sic ardent animis, sic seque suosque tuentur

      Et quod maius habent praesidium fidei.

3665

Hac in militia non perstrepit ira furorque,

      Non incandescit fumus avaritiae,

Non luxus, non hebrietas, non cantio mollis,

      Et quae militiae fastus habere solet.

Sicut in adversis dominatur ineptia castris

3670

      Et petulans luxus sanguineusque furor

Et sua signiferi formam mala castra secuntur,

      Sic pia non distant a pietate ducum.

Hostiles cuneos passim funduntque fugantque

      Nec dubitant pauci pluribus irruere.

3675

Sane fides et religio plus omnibus armis

      Audentes faciunt atque tuentur eos.

Et sicut ludae narrabant praelia gentes,

      Sic et Matildam mundus ubique sonat.

Qualis Amazonio de genere Penthesilea

3680

      Belligeras acies ordinat atque regit,

Non illam noctes, non illam frigora frangunt,

      Non intemperies cogit abesse suis.

Porro domi Martham simul exprimit atque Mariam,

      Providet et curat, consiliatur, agit.

3685

Ad verbum vitae non desidiosa reverti

      Hoc desiderio pascitur et studio.

Anselmum celebrat, Anselmi pendet ab ore,

      Et tamquam domino sedula servit ei.

Eius ab officio nocturno sive diurno

3690

      Numquam discedit cumque legente legit;

Ploranti applorat et cum patiente laborat,

      Formam discipulae suscipit et famulae.

Quis putet in tali studio vel simplicitate

      Humanis rebus quemlibet esse locum?

3695

Quis putet in tali cura tantoque labore

      Femineam mentem posse vacare Deo

Seque recolligere post aestus sive procellas,

      Qui circumveniunt atque secuntur eam?

Haec plane non sunt hominis, sed suggerit ille,

3700

      Cui fortis mulier haec facit et patitur,

Quam satis expresse sapientia pingit et aptat,

      Et Salomon propriis exprimit iudiciis.,

Cum forti sponso mulierem iungere quaerit,

      Quae sciat et valeat magnificare domum,

3705

Quae sexum superet, quae fortia facta virorum

      Non metuat, cuius omnia vincat amor.

At vero molles et amantes gaudia carnis

      Et desideriis illius implicitas,

Ignaras operum, domui non prospicientes,

3710

      Quis nisi deceptum credat amare virum?

Quae, nisi continuo praetium tribuatur amoris,

      Impensas et opus deperiisse putant.

Huius coniugio non est retributio praesens,

      Cui placet attendat, ne properanter agat.

3715

Spes est, quae forti valeat sociare marito,

      Res autem procul est, quae datur in praetio.

Idcirco geminat et adhuc de finibus addit,

      Vt notet a mundi rebus abesse procul.

Isti sunt fines, quos ultra nihil valet esse

3720

      Et citra nichil est, quod satis esse queat.

Reperit Anselmus et signa profetica cernens

      Condignam Domini sensit amore sui.

Pulsus ab ecclesia tamquam fraudante maritum

      Non sibi sed Domino quaerit habere thorum.

3725

Non erat Anselmi nomen sibi tollere sponsi,

      Quod neque Iohannes sustinuit facere.

Sponsus habet sponsam, sponso deservit amicus

      Et gaudens gaudet eius in obsequio.

Sic et Paulus ait se despondisse marito

3730

      Vni virgineum sanctificare thorum.

Aspicit instantem confidentemque maritus

      Et confidit ei, non velut ambiguus,

De fidei cura, de morum simplicitate

      Deque incorrupti sedulitate thori.

3735

Sunt, quibus est fidens oculus fortasse mariti,

      Cor vero trepidat, si qua remotus agat.

Tales evacuant magnos clarosque penates

      Et faciunt miseros semper egere viros.

Haec autem spoliis ingentibus exuit hostem,

3740

      Quae tribuit claro belligeroque viro.

Et quia vir bonus est et ei bona plurima confert,

      Haec quoque, dum vivit, praemia digna refert.

Matildis pugnat, Matildis praemia querit,

      Vltima Matildis cor tenet ante virum.

3745

Hostem debellans, victricia signa reportans

      Et spoliis illum privat et officio,

Consilio manuum sic usa vel arte suarum,

      Vt lanam lino misceat in studio.

Vel quia pauperibus nunc haec, nunc illa ministrat

3750

      Deque labore suo sedula servit eis,

Vel quia de lana texit sibi simplicitatem,

      De lino studium frangere se nimium.

Haec super, ut navis, quam strenuus institor urget,

      De longe solitum querit habere cibum.

3755

Institor est instans et nulla pericula vitans

      Et sibi divitias per mare multiplicans.

Matildis patitur et non timet aequoris undas.

      Flamine vecta sacro, velificante cruce.

Ex illo refici cupiens ieiunia pane,

3760

      Quem qui non comedit, vivere nemo potest.

Esto, pauperibus tribuat vestemque cibumque

      Et carnis curas mortificare sciat:

Si desiderio Christi non pascitur atque

      Iugiter inde sibi per mare cuncta refert,

3765

Afficitur longo miser oprimiturque labore,

      Dum panis vivus non resaginat eum.

Haec sunt magna quidem, sed adhuc maiora secuntur,

      Noctu sollicitas exhibet excubias.

Surgit, praedatur et sedula praemeditatur,

3770

      Vt quasi de praeda seque suosque regat.

Cum legit aut orat post taedia longa diei,

      Totum restituit, quod vaga cura tulit.

Et pascit mentem lacrimis et quam sibi gentem

      Tamquam per sexum duxit in obsequium

3775

Affectus molles, quasi sexum debiliorem,

      Et quibus incumbit maxima cura domus,

Quales Iob famulos famulasque potenter alebat,

      Cum quaesivit eum ludificare Sathan.

Porro Matildae praedas de nocte videmus,

3780

      Vnde cibum tollat quilibet ordo domus.

Tollit ab Henrico nocturna strenuitate,

      Vnde suos pascit et tegit atque suas,

Dum videt Henricum per tot mala facta perire

      Et Guibertinum cernit abesse malum;

3785

Quos dum persequitur et praemonet esse cavendos,

      Mundat in illorum sanguine laeta manus.

Haec autem faciens agrum sibi vidit et emit,

      Quem colat, ut fructum multiplicare queat.

Quod nisi fecisset, sine fructu et flore fuisset

3790

      Romanae campus et decus aecclesiae.

Denique, quis nescit, quia mundus et ordo fidelis

      Vt sterelis campus destituendus erat,

Si non se bello tempestatique dedisset,

      Vt vitem fidei catholicae sereret?

3795

At nunc de manuum fructu vel fronde suarum,

      Qua male culta fuit, vinea sacra redit.

An non plantavit, cum fortiter exuperavit

      Querentes sacram comaculare fidem?

Denique plantavit, quia viva voce suorum

3800

      Et studiis operum pluribus arma dedit,

Exemploque suo multorum consolidavit

      Mentes ad fidei iustitiaeque decus.

Quod bene non faceret, si non accincta fuisset,

      Accinxit lumbos inrequieta suos.

3805

Carnales motus tam forti fune ligavit,

      Vt non difflueret sive superflueret.

Atque humerum valido firmavit robore: pulcher

      Ordo prius lumbos stringere, post humerum.

Nam nisi cingatur fluxae petulantia carnis,

3810

      Nemo potest humeri robur habere sui.

Sed quo fine putas subiisse negotia tanta?

      Gustavit, vidit, quid labor iste ferat.

Et iam iam tanti fruitur mercede laboris,

      Cum videt hostiles subcubuisse manus,

3815

Cum videt Henricum iam iam sine milite truncum

      Et Guibertinas detumuisse minas.

De tali cultu sedet inter praelia Victor,

      Et novat Vrbanus Vrbis et orbis opus.

Hanc lucem tenebrae poterunt extinguere nullae,

3820

      Novit in adversis forcius efficere,

Aut, si forte vacat et nocte negocia rumpit,

      Liberius mentem sublevat ante Deum.

De tali gustu neque caligante lucerna

      Ad maiora manum misit et artifici

3825

Duxit opus digito, sic forcia facta perurguens,

      Vt teneat fusum dextera, leva colum.

Forcia sunt turbare malos et perdere reges,

      Scismaticos odiis frangere perpetuis,

Aut quae sunt ultra vires temptare vel ipsum

3830

      Coelum vi rapere vim faciente fide.

At digiti fusum teneant et dextera tollat,

      Quae sibi congessit quantaque leva manus.

Ad levam colus est, at fusum dextera volvit,

      Cum de terrenis celica pensa facit;

3835

Vnde manus inopi palmas ad pauperis usum

      Extendit miseros veste ciboque fovens.

Denique, quis tantam potuit componere telam,

      Vt vestem fidei texeret atque spei?

Quam prius hinc hereses hinc schismata dilaniarant,

3840

      Donec feminea conficeretur ope.

Ergo manus aperit, cum sacramenta revelat,

      Quae quasi sub levo clauserat ante sinu,

Cum facit, ut fidei verbum discurrat in orbem,

      Quo sine mendicat et dolet omnis homo.

3845

At vero domui non est metus ulla nocere,

      Frigora quanta ruunt asperitate nivis.

Nix frigus generat, quoniam prudentia carnis

      Albescit specie, sed nocet ex glacie.

At vero duplici circumdata pectora veste

3850

      Non metuunt linguas et superant gladios,

Aut quia promissis vitae praesentis et eius,

      Quae sequitur, freti noxia nulla timent.

At si multiplici et vario sub tegmine vestem

      Texuit, ut semper tuta sit atque decens,

3855

Stragula vestis habet varios mixtosque colores

      Et forti filo texitur et vario.

Sic decet ornari virtutibus et variari,

      Ne cito rumpatur quaelibet absque aliis.

Additur et byssus, ut conversatio carnis

3860

      Pura sit et vitii suspicione carens.

Purpura subsequitur, quae sanguine tincta videtur,

      Vt sit martirii rubra cruore sui,

Aut ne per florem carnis sibi querat honorem,

      Sed regni solium purpureumque decus.

3865

Et ne mireris, cui tam studiosa laboret,

      Illa videt, quanto sit placitura viro.

Illa viri spectat venturam nobilitatem,

      Quando senatorum sedibus intererit

Et celi portas faciet vel claustra patere,

3870

      Omnibus occurrens, omnia discutiens.

Qui fortasse modo neque nobilis esse videtur

      Nec sua pro meritis reddere cuique potens,

Sed veniet tanta cum maiestate verendus,

      Vt vix sustineat cernere iustus homo.

3875

Sunt etiam portae conventus ob sinodales

      Causas expliciti, quos agit ipse sedens

In medio magni circumspectique senatus,

      A quibus in dubiis queritur et gravibus.

Credidit insanus hunc oppressisse rigorem,

3880

      Vt de iustitia non loqueretur homo;

Sed verbum Domini numquam valet illaqueari,

      Iamque nitent portae de probitate viri.

Quem latet Vrbanum sic consedisse secundum?

      Quem rigor illius et sacra gesta latent?

3885

Indecorem vero tantis conventibus illum

      Dicere non poterit quilibet hostis homo.

Ergo senator habet laudem sibi sive senatus,

      Et non praecipue, qui sedet, ipse Deus?

Haec autem scimus tractari non potuisse,

3890

      Si non haec mulier sic operata foret.

Hoc opus illius, haec cura laborque diurnus,

      Iam per eam portae, iam sacra iura patent.

Iam per eam medius tractat censetque maritus

      Et velut in porta iam manifestus agit.

3895

Sic se sicque suos postquam vestivit alumnos,

      Addidit, ut faciat, quod praetio tribuat.

Composuit vestem, quam distrahat, et studioso

      Conatu simplex, sed grave fecit opus,

Quod cito disrumpi non possit et ornet habentem,

3900

      Qua sine Iohannes non bene nudus iit.

Hoc est, quod Petro descendit ab ethere lapsum

      Et de reptilibus iussit habere cibum.

Lata fides genus omne capit, de tegmine cuius

      Et decor et robur omnia membra tegit.

3905

Vendidit hanc vestem mulier, quam perfidus ante

      Quilibet induitur et pretiosus emit.

Iamque patet tanti, quem femina texit, amictus,

      Pro quo non dubitent Itala corda mori,

Quando Cananeus mutatis scilicet illis

3910

      Baltibus ad gladium militiamque redit.

Ergo, qui gratis acceptam non tenuerunt

      Et rupere fidem, iam patienter agant.

Et lacrimis tunicam, quam iecit et ipse Iohannes,

      Ne nudi fugiant et moriantur, emant;

3915

Et permutentur nec tales inveniantur,

      Quales erubuit Christus et alma fides,

Cum fugerent et terga darent sua turpiter hosti

      Et fierent saevo praeda cruenta lupo.

Ergo Cananeus cingatur: non bene pugnat,

3920

      Cui vestis talos impedit atque ligat.

Quod dum fit, risus et gaudia longa parantur,

      Quando dies nullas inveniet tenebras

Et miseris luctu stridentibus atque dolore

      Cum palma risum laetitiamque dabit.

3925

Propter quod studuit et se sapienter habere

      Et mala clementer tollere sive pati.

Has inter curas considerat arcta viarum,

      Quas incedat ei credita tanta domus.

Vt monasteriis sua sit reverentia, ne quis

3930

      Effluat et latas inchoet ire vias.

Et sic in reliquis conventibus ecclesiarum

      Quam vigilanter agat, quis recitare queat?

Hoc unum satis est ad tantam sedulitatem,

      Quod vel dum comedit otia nulla capit.

3935

Et panem vitae, quem gustat nocte dieque,

      Expendit reliquis et docet hoc, quod agit.

Quo fructu quaeris aut qua mercede futura?

      Surgent, quos genuit atque Deo peperit,

Et dicent illam summa cum laude beatam,

3940

      Quos ea de tantis mortibus eripuit.

Vir quoque laudabit et robore sive decore

      Induet et vestem congeminabit ei;

Ex hoc praecipue, quia turmae scismaticorum

      Deque cruore sacro subdola progenies,

3945

Quae sibi divitias iam congessisse putabant,

      Invenient vacuas et sine laude manus.

Quas quia decepit species et gratia fallax

      Et propter laudem destituere fidem,

A mercede procul et munere destituentur,

3950

      Propter quod Dominum non timuere Deum.

At vero metuens mulier laudabitur atque

      De fructu manuum semper ei dabitur.

Et non deficiet laus haec et copia tanta

      In portis proprio praecipiente viro.

3955

Sed quando ille suos contempnit? Quando relinquit?

      Quando continuo non fovet auxilio?

Curia celestis gladios habet et legiones

      Et, cum vult, famulis mandat in auxilium.

Scimus Helyseum, cum vallaretur ab hoste,

3960

      Armatos equites celitus intuitum;

Quos puero hostendit, quorum virtute superbos

      Luminibus privat Samariamque trahit.

Debellaturo cum paucis millia Iudae

      Miles belligeros se tulit ante viros.

3965

Sic quoque, cum Iosue Iericho subvertere vellet,

      Armatus niveo terruit actus equo,

Qui se ductorem quaesitus dixit eorum,

      Quos Deus ipse suis scribit in agminibus.

Hos aliquando quidem nos non sentimus adesse,

3970

      Sed tamen assistunt cominus atque tegunt.

Sepe tamen divina manus, quos erudit atque

      Informat, patitur aspera multa pati.

Et, cum sit presens, plerumque putatur abesse

      Et sine praesidio deseruisse suos.

3975

Sed probat et multo melius tunc consulit illis,

      Quam si subveniat et manifestus agat.

Qui, dum permiscet laetis contraria, fortes

      Efficit et tumidos non sinit esse suos.

Qui si franguntur et deteriora secuntur,

3980

      Nec sic iusticia vel pietate vacat,

Dum cuprum puro melius secedit ab auro,

      Et sequitur sordem sordida massa suam,

Ne lux cum tenebris proprio minuatur honore

      Incipiatque suo forte carere bono.

3985

Hinc adeo plures primo pia castra secuti

      Retro cesserunt a pietate Dei

Et Christi famulam deserti deseruerunt

      Et curvaverunt se miseri ante Baal.

Quorum discessu domus est et clarificata

3990

      Et firmata magis auxiliante Deo.

Tum vero Christi defensor et eius amica

      Non cessant monitus acumulare pios.

Qui discesserunt, non hac in sorte fuerunt;

      Anselmus memorat et racione probat:

3995

"Quod permansistis in tempestatibus istis,

      Vos estis numerus, quem probat ipse Deus.

Nunc illos et consimiles omnino cavete

      Et sicut pestem vel gladium fugite.

Et vere gladii furor est comunio prava,

4000

      Quo qui percutitur, concidit et moritur.

Et sicut tollit lucem caligo diurnam

      Et calor in mediis non bene fervet aquis,

Sic, qui participant anathemate contaminatis,

      Consortes fiunt illius et pereunt.

4005

Et, cum pugnatis, quos infestatis, amate;

      Pugnet non hodium, sed pietatis amor.

A verbis etiam vanis tumidisque cavendum,

      Qualia qui pugnant fundere multa solent.

Nemo iustificet sese, non deprimat ullum,

4010

      Nemo furetur quodlibet aut rapiat.

Castos vos illi servate per omnia, fratres,

      Qui sibi pollutum nescit habere thorum.

Denique quod fidei, quod religionis habete,

      Vt, qui vos videat, agmina sacra sciat.

4015

Et Deus ipse suos custodiet, ut nichil illis

      Omnino noceat, quod facit et faciat".

Haec dum sepe facit et eos confirmat, ut ultra

      Lapsum non metuant, si tamen hoc caveant,

Et miseris monstrat, quanto de culmine lapsi

4020

      In quam Tartareo delituere lacu,

Et multos revocat de somno et carcere mortis

      Et reparat vitae laetus et aecclesiae,

Ipsum postremo temptat revocare tirannum,

      Atque locum veniae sic quoque spondet ei,

4025

Si redeat, si poeniteat, si confiteatur,

      Et se Gregorio conferat atque Deo.

"Si pietas", inquit, "si rerum cura valeret,

      Quae facis et tractas, omnia non faceres.

Sic dico non ex odio, non ex feritate,

4030

      Sed, quia, quod non est, dicere non valeo.

Numquid adulari tibi debeo? Decipiuntur

      Et te decipiunt, qui tibi sceptra ferunt.

Denique noverunt, quid agis, et tu quoque nosti

      Et, quia non regnas, ipse patere facis.

4035

Quod si regnares, non coelica iura negares

      Et regem Christum subsequerere tuum.

Nunc Belial sequeris et Christum perdere quaeris

      Et Christy sponsam destruis, aecclesiam.

Tollis pontifices et pontificalia vendis

4040

      Et contra regem pontificemque facis.

Quem regem? Quem pontificem? Dominumque Deumque,

      Qui solus sceptro fulget et imperio.

Solus habet coeli claves et solus Averni

      Claustra tenet, regum solus ubique potest.

4045

Et te magnificas et ei, miserande, repugnas,

      Qui neque principibus assimilare bonis.

Scilicet haec Pirrus faciebat et ille Philippi

      Fortis Alexander, quem Darius timuit;

Qui, ne nulla sequi posset victoria, molles

4050

      Erubuit gladios faemineasque manus.

Turpe viro forti mulierem vincere, vinci

      Turpius; ergo puta, quid tibi laudis erit,

Si te victorem faciet non mollior hasta

      Vel tua strenuitas, sed magis ira Dei;

4055

Quod si victus eris, quod ego reor esse futurum,

      Regibus et populis ludus et omen eris.

Sed Romam venies, Romam superabis et istum

      Sublimem facies in tua dampna tuum.

Nec satis esse putas ad crimen flagiciose

4060

      Vivere, pollutas sanguine ferre manus,

Si non auctorem contempseris et monitorem

      Et super hoc aliud feceris ipse capud.

Nonne tibi statuam miser erexisse videris,

      Cum neque discernat aut oculis videat?

4065

Anne videt, qui se foveam demersit in altam

      Et secum multos in capud ire facit?

Et cum dampnatum iuste se senciat olym,

      Condempnatorum signifer esse potest.

Hunc tu scire putas et vel discernere posse,

4070

      Qui sub districto iudice non metuit.

Cecus es et cecum sequeris; iam si laberinthum

      Formides, cecum ne comitare ducem!

Si credis, faciam cum lumine posse reverti,

      Et, pro quo saevis, haec tibi sceptra dabo.

4075

Ante pedes Petri supplex lugensque iacebo,

      Dum reddat sceptrum mitior et solium".

Haec illi, sed durus homo non flectitur atque

      Durior inque dies saevior efficitur.

Denique Guiberto scribit monitoria quaedam,

4080

      Adversus miserum commiseranter agens:

"Iam satis et nimium, Guiberte, silencia nostra

      Lusisti nimis et pacis abusus ope.

Dum patimur vel compatimur, dum dissimulamus,

      Vngues exacuis subdolus et gladios.

4085

Iudicium faciens prudencius et racionem

      Si de praeteritis abluerere malis,

Fecisti fructum sane tibi convenientem

      Et qualem tribulus spinaque ferre solet.

Quando potest arbor mala fructum gignere mitem?

4090

      Sed neque non mitem non mala ferre potest.

Mens bona cum fertur, fervet magis ad bonitatem,

      Cumque flagellatur, aptior efficitur.

Effera molliri nulla dulcedine novit

      Et, si percutitur, saevior esse solet.

4095

Et quid agat vineta, colem cum succus amaram

      Non emendat humum nec labor assiduus?

Nonne ego te vidi quasi fructum ferre volentem

      Et quasi subiectum, cum Laterana domus

Excepit nimium gaudenter et officiose,

4100

      Et tua post primam cellula prima fuit?

Denique iurasti, nec enim potes ista negare.

      Nunc, quid agis? Quare turpia tanta facis?

Sed laesit, quia Tartareo te fune ligavit,

      Et quia Tartareus tu tibi funis eras.

4105

Quis nescit sordes et quae mala tanta patrasti?

      Et quis sustineat vel sceleratus homo?

Nos tamen, ut dixi, de te meliora putantes

      Expectabamus ut melius saperes.

Vt vero monitis non es dignatus adesse,

4110

      Qui te corrigeret, traditus es Sathanae.

Discere debueras non blasphemare, sed auges

      In dampnum capiti deteriora mala.

Denique, si iustus et iustis iustior esses,

      Quo te iudicio pontificem faceres?

4115

Perlege scripturam, seniores consule, quando

      Aut ubi pontificem curia deposuit?

Si sine consensu Romani pontificatus

      Nullus pontificum sede carere potest,

Pontifici summo quae curia quaeve potestas

4120

      Vel quod concilium tollere iura potest?

Pone tamen iam Gregorium non pontificare

      Et sedem summam pone vacare patre:

Quis Romanorum cuiuslibet ordinis in te

      Contulit officium praesidiumque patris?

4125

Hugonem satis esse putas, quem diximus Album?

      Sed iam dampnatus atque fugatus erat;

Quando tamen multis pastorem procreat unus,

      Quamvis consilio fultus et eloquio,

Quamvis ornatus et moribus et bonitate

4130

      Et per cuncta placens utilitate suis?

Ergo vides, quia iam nichil est de pontificatu,

      Quod retinere tibi qualibet arte queas.

Adde, quis assensum tribuit? Quis vidit ovantes

      Pompas et niveos quis tibi rexit equos?

4135

Hos ego non miror, quos admiraris amasque,

      Qui nichil aut hominis aut rationis habent.

Hos autem quaero, quales aliquando videmus

      Ad spem sydeream corda levare manu.

Qui bene discernunt, melius discreta secuntur,

4140

      Quos taedet vitae labilis et miserae,

Qui neque corrumpunt neque corrumpuntur: avarum,

      Mollem, sacrilegum quis bene scire putet?

Si laudes horum, si conciliabula curas,

      Falsus es et falli te, miserande, probas.

4145

Si vero regimen hos inter ducere queris,

      Cecus es et cecos perdere non metuis,

Nec de pastoris umquam gaudebis honore,

      Cum Pastor veniet et pecus inspiciet.

Petrus habet sedem cum Paulo iudicialem,

4150

      Quique vices eius pervigilanter agunt.

In quo te numero quaeremus sive cathedra,

      Qui non pascis oves, sed rapis et laceras?

An quia Clementem te nominat impius ordo?

      Sic Parcas dicunt, parcere quod nequeant,

4155

Sic lucum, quia lux in eo non praevalet ulla,

      Sic etiam dictus Symon et ille fuit.

Non quia pareret divinae traditioni

      Aut consentiret rebus apostolicis.

Ergo Clementem, quoniam disperdere queris,

4160

      Te vesana vocat turba per oppositum.

Hac ergo in serie prorsus non invenieris,

      Hyrcus es et ilem pascis habesque gregem,

Ad levam stabis, et grex tuus ibit in ygnes

      Laturus Stygio pabula longa cani.

4165

Tunc ubi turbo vagus, ubi lata potentia vestra,

      Et quae iactatis, cum bona verba datis?

Hic, hic pone oculos, hic mentem cum ratione

      Et, quasi iam videas, haec mala tanta time.

Sed video, quia non metuis discrimina tanta

4170

      Et datus es sensum desuper in reprobum,

Sicut, qui voluit sedem super astra levare

      Et se non timuit equiperare Deo,

Nunc, quamvis videat, quoniam sibi Tartarus instat,

      Non tamen a cepto se revocare potest,

4175

Et miserabiliter sese desperat et omni

      Arte doloque facit, ut socios habeat.

Scit tamen inde sibi melius non esse futurum

      Et nichil omnino posse latere Deum.

Ergo superbus agit et vel sic quaerit habere,

4180

      Qualemcumque potest, imperii speciem.

Tu quoque, quandoquidem iam non potes esse, quod optas,

      Papatum turpem turpior ipse facis.

Sed facies, mihi crede, miser nimis alta petendo,

      Vt neque concessum fas sit habere locum.

4185

Vmque cupis, prave, praesul Romanus haberi,

      Iuste tolletur ipsa Ravenna tibi.

Sed sine propter eum, qui te de morte redemit,

      Et ne perde pecus, quod sibi Christus agit.

Qui tibi clementer dignetur tangere mentem,

4190

      Quosque trahis tecum, consociare sibi.

Sic ait et monitis non cessat voce, litura,

      Vt Domino quaestum multiplicare queat.

Sed paciente Deo Sathanas turbavit utrunque

      Et magis atque magis opprimit atque ligat.

4195

Vt tamen advertunt, quia res non provenit illis,

      Castra movent tristes arvaque Tuscha petunt.

Vt cessisse vident comitatus et legiones,

      Tum vero gemitus et dolor et lacrimae

Et pro Romano suspiria pontificatu,

4200

      Ad Dominum iuges multimodeque preces.

Pectora contundunt, coelum clamore fatigant,

      Qualem non surdus quaerit amatque Deus.

Incipit Anselmus, sequitur miserabilis illa,

      Quae per Gregorium coepit amare Deum:

4205

"Quam bene provisum fuerat, Deus optime, nobis,

      Cum fera terribilis quaereret haec capita,

Cum rimaretur gladio, cum persequeretur,

      Cum nobis totis viribus irrueret!

Vnde tibi visum, virtus et gloria, Christe,

4210

      Vt nos eriperes et nova bella dares?

Si placet, ut parcas, et tanta laude videmur

      Indigni pro te bella necemque pati,

Non laeta mortes Romanas aure feremus.

      Et Pauli gladios excidiumque Petri,

4215

Immo tuas, Domine, cedes mortemque famemque,

      Et quae multa furor obsidionis habet.

Esto: sumus molles, et ob hoc mala praelia tollis,

      Ne simus sanctae dedecus aecclesiae.

Tu vires animosque dares. Quis pertulit unquam,

4220

      Si non auxilium sensit adesse tuum?

Et, quem iuvisti, qui non vel sanguine vicit?

      Quis timuit gladium te duce sive crucem?

At nunc quid faciet venerabilis illa senectus,

      Cum mortem populi cernet ubique sui,

4225

Cum miseras matres natorum funera flentes

      Et passim pueros hense fameque mori?

Hanc vitam quis non videat miserabiliorem

      Morte? Vel has mortes unius esse viri

Quis non expaveat? Nam mortem non timet ille,

4230

      Quae tali vita dulcior esse potest.

At nos quid facimus ut oves pastore remoto?

      Num Guibertinam flectimur ad statuam?

Parce, Pater, nobis et ab isto carcere tolle,

      Ne sine Gregorio simus in exilio.

4235

Denique parce tuis longe lateque per orbem,

      Quos tibi Gregorius educat atque fovet:

Qui disperdentur, si Guibertina seluentur

      Scismata, quae saevos mitti agitque lupos.

Et lupus est vehemens et tigride saevior omni

4240

      Pastores tollit et pecudes laniat.

Hos ergo perdis, et nos quoque cuncta timemus

      In tam deserta terribilique via".

Sic flentes Domino Romana pericula mandant

      Et detrimentum totius aecclesiae.