Henricus Luca sine vi, sine Marte subacta

4790

      Gaudet, at in Petri duplicitate placet.

Petrum miratur, in Petri laude moratur,

      Et Petro Lucam mandat habere suam.

Et quae sunt Lucae regalia mandat habere,

      Mandat militiam ducere per patriam.

4795

Interea comites Thuscis ex finibus omnes

      Et sub eis validae copia militiae

Conveniunt, regi funesta in praelia vires

      Promittunt, regi cuncta subesse volunt.

Hugicio, vir magnanimus, se spondet in arma,

4800

      Sed Petri fraudem non amat; ast alii

Perfidiam non discuciunt hominemque Deumque

      Decepti pensant condicione pari.

Ymmo quod est satius Christumque fidemque perosi

      In regem caeca debilitate ruunt.

4805

Ille tribunali posito, mediante corona

      Nobilium, vulgo circumeunte foris

Alloquitur, primo grates satis officiose

      Reddit et inde suo provocat auxilio.

Praemia promittit, aliis largitur honores,

4810

      Matildam veteri privat ab officio.

At Lucam summis commendat laudibus atque

      Iungit eam Petro per sacra feda suo.

Postremo Romam disperdere velle profatur,

      At Lucam superis spondet habere parem.

4815

Vt fecit finem racionibus atque quaerelis,

      Omnibus in regem vox fuit una viris:

Non modo Romanis insurgere, si iubeantur,

      Sed, quam Gregorius dampnat, habere fidem.

Hoc Petrus, hoc similes, hoc magnis vocibus omne

4820

      Cum sibi subiectis militibus comites

Conveniunt et opes in Christy vulnera iungunt,

      Gregorioque necem cunctaque saeva parant.

At Petrus accepta contra ius fasque catedra

      Qualem se exibuit, littera nulla capit.

4825

Primo illum quasi pontificem pro munere ponit

      Et sacrat, immo magis exsecrat ille miser,

Ipse sacri nichil intus habens atque hordinis huius.

      Vtpote dampnatus iudice Gregorio;

Atque per hoc nichil attribuens intrinsecus illi.

4830

      Vnde gregis curam possit habere sacri.

At quoniam fuerat fumum flammasque daturus,

      Non erat hircinis aptior his gregibus.

Attendit Sathanas et longa per avia duxit

      Et quasi Tartareo fulgur ab ygne tulit.

4835

Nunc quia non prodest haec rerum gesta silere,

      Audiat et lapsum corrigat ipse suum.

Et faciat, dum tempus habet, contraria gestis,

      Quantacumque potest cum gravitate, suis.

Vt, dum forte licet, summum mereatur honorem

4840

      Ante Deum tanti criminis immemorem.

Legerat ante viros saevis racionibus aptos,

      Versutos animis, impietate truces,

Cum quibus infelix et participaret honorem,

      Et fructum caperet tocius officii.

4845

His iuramento per sacra nefanda ligatur,

      Cunctis parta modis omnia dividere.

Inde satellicio comitatu septus in omnes

      Saevit et insurgit iusticiae comites.

Nullus in urbe locus, quem non perterreat armis,

4850

      Ferro succinctus et capud ere gravis.

Sic pascit, sic curat oves; ut vero per urbem

      Omnia pro voto conticuere suo,

Persequitur fratres dominum patremque sequentes,

      Quique sub Anselmi delituere sinu.

4855

Hos fugat, hos quaerit, hos ferro vexat et ygni,

      Expugnat vicos magnificasque domos.

Vna domus restat, quam dum pervadere temptat,

      Sepius oppositum comperit esse Deum.

Illuc conveniunt ex omni parte fideles,

4860

      Et pugnant telis comminus et gladiis.

Obcingunt urbem velut obsidione perhenni

      Et servant Domino cum pietate fidem.

Ymmo fides illos tanto munimine firmat,

      Vt metuat muros perdere Luca suos.

4865

Mons est preruptis circumsitus undique saxis,

      Vitibus atque oleis arboribusque frequens.

Angustus limes vix suscipit advenientes,

      Et labor est homini ferre per culta gradum.

Aspicitur geminus in montis vertice murus.

4870

      Et gemine turres ediciora tenent.

Regia sublimis late spectacula prebet,

      Atque loco robur conficit et speciem.

Ad latus incerta prelabitur Auseris unda,

      Cum Frigianus aquae nomen iterque tulit.

4875

Et quia cum rastro fluvium detorsit, ab illo

      Tempore nomen ei Sarculus est et erit.

Hoc igitur castrum iam nominat ultimus orbis,

      Et Moriana stupet bella remotus homo.

Hic pater Anselmus cum sacram conderet aedem,

4880

      Corpora sanctorum plurima composuit,

Quorum presidio, virtutibus et pietate

      Et locus et rerum copia tuta foret.

Certus eos plus posse suis et pactus adesse,

      Quam si belligeros ferret in arma viros.

4885

Hanc arcem Petrus crebris assultibus atque

      Iugibus insidiis temptat et aggreditur.

Quo duce Luca furit, Lucam sine luce sequuntur

      Ingenio faciles precipitesque manu.

De quorum studio satis est hoc nomine dici,

4890

      Quod potuere Petrum ducere sive sequi.

Qui tamen hoc ipso magis et crudelius instant,

      Quod temerando fidem deseruere Deum,

Inde timor nullus et commiseracio nulla

      Vel modus ipse etiam, qui solet esse malis,

4895

Ipsam, quam dicunt urbem deffendere, vastant,

      Praedam ex sociis inreverenter agunt.

Et quasi devicta ferro baccantur in urbe,

      Nec metuunt sacras dispoliare domos.

Martinum violant, gemmis altaria nudant

4900

      Et Christum rursus vendere non trepidant.

Hos inter motus fraus et periuria ius est,

      Inque pudiciciis omnia polluere.

Hi tamen audenter tanquam signa sacra secuti

      Impugnant socios, qua latuere foris.

4905

Collectaque manu valida Nordmannigenarum,

      Quos Henricus eis miserat auxilio,

Et comitum cuneis Morianum cingere fossa

      Temptant atque novis turribus opprimere.

Collis erat sub rupe iacens vicinior amni,

4910

      Commodus invicto castra fovere sinu.

Hunc munire parant et forti cingere vallo,

      Cum Petro totum vulgus ab urbe fluens.

Hoc ubi compertum Morianis, itur in omnem,

      Qua spes est illis certa fidesque, locum.

4915

Invitant socios, cunctosque hinc inde faventes,

      Seque velut clausos obsidione gemunt.

Itur ad Anselmum, decurritur ad comitissam

      Cum lacrimis, ut mox subveniatur eis.

"En", aiunt, "princeps et signifer impietatis

4920

      Et tenebrosa manus nulla quieta sinit.

Occidit, vastat, at nunc extrema minatur,

      Et parat in medio ponere castra sinu.

Nunc igitur totis occurrite viribus atque

      Nobis festinum mittite presidium".

4925

Matilda quasi de propria curante salute,

      Et quasi natorum funere sollicita

Anselmus scribit: "Confidite, quid trepidatis?

      Nescitis claros belligerosque duces

Quos vobis tribui, cum moenia vestra sacravi?

4930

      O nimium fragiles! Oh modicae fidei!

Ad me respicitis et formidatis abesse

      Robur et auxilium desuper his ducibus?"

Sic ait, et laetos facit hoc sermone fideles

      Et spe divini roborat auxilii.

4935

Petrus adest post terga trahens in bella phalanges

      Armatas fundis, glandibus et iaculis.

Occupat et collem mox et tentoria figit,

      Et populus simili se stacione locat.

Fit clamor cum laetitia quasi iam superatis

4940

      Hostibus aut igni depopulante locum.

At Morianenses campos fervere tumultu

      Mirati subita de novitate pavent.

Arma tamen rapiunt et fossas agmine vallant,

      Atque fidem clypeis iustitiamque tegunt.

4945

Anselmi memores ab eis suffragia poscunt,

      Quorum presidio se regit ille locus.

Estus erat, sol in medio libramine coeli

      Fundebat radios undique perspicuos.

Spes pluviae nusquam, nubis vestigia nulla,

4950

      Tristitiam coeli cuncta serena negant.

Cum subito voces primo per nubila raucae,

      Quas sequitur fulgor et tremor et strepitus.

Mira fides, montem totum lux clara tenebat,

      In castris mixtae grandinibus tenebrae,

4955

Et cum fulminibus pluviarum tanta ruina,

      Vt vix ulla fugae spes superesset eis.

Sed fugiunt coctasque dapes et cetera linquunt,

      Ipse Petrus metuens ygnea tela fugit.

Sarculus iratis fugientes territat undis,

4960

      Et praedabundo gurgite claudit iter.

Castrenses vero divinitus exilarati

      Instant et fluvio credere praecipiunt.

Nec vada quaeruntur, nec expectatur, ut amnis

      Deffluat: hostis agens omnia sicca facit.

4965

Iam saltem, qui prisca petunt, miracula cernant

      Anselmumque Deum posse movere sciant.

Obtinuit pluviam, pluviae cum tempus abesset,

      Virgo de fratris asperitate dolens

Et clausit reditum, cum verbo posset et ille

4970

      Mortibus et morbis imperium facere.

Anselmus plorat et pro pietate laborat,

      Et secum celi fulgura flere facit.

Helias celum conclusit, tresque per annos

      Terque duos menses sol sine rore fuit.

4975

Ast, ubi praecepit summus in montibus orans,

      Celum non potuit non dare, quod voluit.

Motus item subitos ignes ubi iussit adesse,

      Bis quinquagenos cum duce flamma tulit.

Qui negat Anselmum, Tesbitem non fateatur,

4980

      Hic quoque, si iubeat, non tonet atque pluat.

Sicut, cum voluit, semel est operatus utrumque,

      Miscens horrendis fulmina cum pluviis;

Qui si iussisset, et vivos terra voraret,

      Aut aqua submersos in mare ferret eos

4985

Non erat hoc Domino durum concedere servo,

      Vt facto Moysi par in utroque foret,

Per quem facta fuit et aquarum copia tanta

      Et tenebrae reprobis, sole manente bonis.

Sed sapiens et mitis homo sic optat amico,

4990

      Vt non intendat vota sinistra malo.

Scit quid amicorum merito, quid debeat hosti,

      Et sicut novit, vota precesque facit.

Novit eos meruisse mori, sed debet honorem

      Christo, vindictam qui iubet esse suam.

4995

Si Moyses in scismaticos hostiliter egit

      Et viros Stygii misit ad ima lacus,

Iudicium celeste fuit, licuisse fatendum est,

      Sed non est huius temporis id facere.

Denique et ipse Petrus non ira sive furore

5000

      Motus Ananiam perdidit et Saphiram.

Attamen, ut semel est ferro constanter abusus,

      Malcum pontificis vulnere debilitans,

Sic verbi gladium semel exeruisse videmus,

      Vt notum faceret, quid mereatur homo,

5005

Qui sic Spiritui mentitur, qui sua vota

      Fraudat, qui fratrum publica priva facit,

Et vitii semel orta seges non progrederetur,

      Cum foret exemplum tam grave suplicium,

Quod pateat non ex hominis venisse furore,

5010

      Sed de sydereo prorsus et angelico.

Sicut et anticum fuit illud per Danihelem

      In falsos testes presbiterosque leves.

Praesertim cum lux fidei tam nuper oborta

      Non esset tenebris purificata satis,

5015

Et de lege gravi procedens gratia necdum

      Prorsus gratuitos exhibuisset eos.

Vnde Petrum Paulus notat in faciemque resistit,

      Cum se subtraheret et Iacobum metuens

Et fratres a Hierusalem, quos miserat ille,

5020

      Gentiles potus atque cibos fugeret.

Qui Moysem putat ex odio fudisse cruorem

      Aut quemquam veterum sic caruisse patrum,

Nescit iudicium, nescit pietatis amorem,

      Quo scimus veteres non caruisse patres.

5025

Iustus amat sed iudicium plus debet amare,

      Et plus iustitiae quam sibi ferre manum.

In propriis rebus sit mitis et officiosus,

      In rebus Domini non piger aut facilis.

Parcat non septem vicibus tantummodo, verum

5030

      Et septem decies terque quaterque super.

Haec est divini quondam sententia verbi,

      Et Christus proprio sic iubet ore suo.

Hinc pater Anselmus Petrum se percutientem

      Horret, et ex odio non tamen insequitur.

5035

Hinc et Lucenses post Petrum desipientes

      Pastor et eiectus odit amatque simul.

Odit ob horrorem, sed amat propter pietatem,

      Errorem damnat, arguit atque fugat.

At vero vitam cum Christo perpetualem

5040

      Exoptat miseris atque carere malis.