Ouidius Floro suo

 

Quam michi non habeo, mitto tibi, Flore, salutem,

      Exul ab urbe mea, Naso, poeta tuus -

Exul ab urbe mea, toto magis exul ab orbe,

      Orbis barbaries cui proprius locus est.

5

Hic intemperies caelorum conglomeratur,

      Hic locus est alter, alter et ipse polus,

Hic situs est alter glaciemque niuemque perennans,

      Hic riget antiquo putrida gleba gelu.

Hic me reuera semouit Caesaris ira:

10

      Viuo quod exul ego Caesaris ira potest.

Nec tamen emerui quod Roma refutat alumnum:

      Ciuis Romanus exulat immerito.

Si Caesar mitis michi iudicium pateretur,

      Caesaris ipse libens iudicium paterer.

15

Non me iudicium damnat, sed dura uoluntas:

      Nam quod uult Caesar Caesaris est ratio.

Sed tempta si forte tui deferbuit ira

      Caesaris, huncque tuum taliter experiar.

Quodsi feruet adhuc nec me uelit ipse reduci,

20

      Ex his me saltim gentibus amoueat.

Leniet exilium, si me remouebit ab Histro;

      Si mutabo locum, iam quasi liber ero.

Ad me uenturum te carmine significasti,

      Sed te uenturum non mea causa rogat.

25

At rogat ut maneas, ut pulses Caesaris aures:

      Quandoque proficiet res iterata michi.

Ipse uidere potes quia saxum perforat imber

      Non ui, sed quadam sedulitate ruens.

Nolo fatigeris: poteras ueniendo perire -

30

      Multa uiatores mortis imago tenet:

Obsunt praecipites porrecti in sidera montes,

      Plurima uallis obest ipsum Acheronta petens.

Ingeminare meos quid uis, periture, dolores?

      O utinam peream, si ueniendo peris.

35

Nunc doleo de me; de te nunc ipse dolerem:

      Portio tu uitae dimidiata meae es.

Nerui, iuncturae tabescunt, ossa, medulle;

      Se solum nostri uiscus amoris alit.

Nos antiquus amor nobis inuiscerat estque

40

      Expertum nobis foedus amicitiae.

De te non dubito; de me quoque non dubitabis:

      Non est ambiguus noster habendus amor.

Ergo, crede michi: maneas cum Cesare Romae,

      Te michi, te, queso, Roma meum foueat.

45

Contemplare igitur tibi post conuiuia tempus,

      Tempore quo reges incaluere mero;

Contemplare sui monimenta recensa triumphi,

      Rumores laetos laetaque colloquia.

Tunc aliquid caute ludens intersere de me;

50

      Nil intemptatum, quaeso, relinque tibi.

Compella socios, compella quod ualituros

      Praenosces, et agas rem prece uel precio.

Si potes, ipsius tantummodo uerba coerce,

      Pro qua quem nosti me reueretur adhuc.

55

Attamen iniuste de coniuge me reueretur,

      Quem natura facit coniugis immemorem.

Nostra puellares exponunt carmina mentes

      Nosque puellarum non quatit ullus amor.

Quodsi uiuat amor aliquis uiuatque uoluntas,

60

      Horum iam neutrum subcomitatur opus.

Garrula lingua michi moresque fuere pudici;

      Ex utero cecidi castus et inpos ego.

Sed me uirginibus mea pagina gratificauit,

      Quippe docet quid amans sexus uterque uelit.

65

Id Cesar noxe reputauit nec reputauit

      Quod docet haec eadem qualiter absit amor.

Nec docui iuuenes ut amarent, sed magis illud:

      Si quid amare libet, qualiter aut quid ament,

Curans ut ciuis ciuiliter omnis amaret,

70

      Vrbis seducta rusticitate meae.

Fac igitur semper ut sis cum Cesare noster;

      Noster cras esto, sicut heri fueras.

Noster sis, ut te spondet tua pagina nostrum,

      Sis bonus et melior quam michi promerui.

75

Aut michi sis talis qualem tibi me uoluisses,

      Si sortis nostrae te tetigisset onus,

Aut michi sis talis, tibi qualis et ipse fuissem,

      Si ueniat casus alter in alterius.

Ecce tibi fortuna fauet faueatque precamur;

80

      Me quoque transuerso respicit intuitu.

Sint mea fata michi, tua uero diuide nobis;

      Attamen ipse michi iam mea dimidias.

Tu comes et socius, tu nobis fidus amicus

      Assumis lacrimas participando meas.

85

Sed, rogo, lamentis modicum te subtrahe nostris,

      Sed neque te nostris subtrahe subsidiis.

Ingere Cesareis te totis nisibus alis,

      Ingere te mensis, ingere te thalamis;

Ingere colloquiis de me que digna uidebis:

90

      Multi uicerunt improbitate sua.

Sed de me taceat uelut inuida Cesaris uxor

      Nec quicquam de me suggerat ipsa uiro;

Attamen ipsa uiri poterit tibi pandere uerba:

      Haec tibi uerba uiri, tu sua pande michi.

95

Si quid decernet Cesar quasi mitius in me,

      Mox sua iussa tuus nuncius anticipet.

Nam nichil esse potest quod possit durius in me:

      Si placet, occidat; nam michi mors leuior.

Sunt tria quae uellem, quoniam leuiora uidentur:

100

      Solui, transferri, siue necando mori.

Haec tria quaeso michi, faciat michi de tribus unum:

      Praeter quod fecit, nil faciet grauius.

Aggrauet ipse manum, semper leuiabitur ipsa,

      Quippe grauare nequit, sed leuiare potest.

105

Forsan ut infidum me mendacemque ueretur;

      Attamen istorum me fateor neutrum.

Ecce fidem de me sacramentumque paciscor

      Tuque paciscentis proximus obses eris.

Si sibi sint odio mea carmina, carmina uito:

110

      Exilium peperit improba musa michi.

Si quoque Cesareos iubear narrare triumphos,

      Sidera contingam pectine doctiloquo.

Grandia dico satis, sed grandia dicere debet,

      Vt sic euadat, quem premit exilium.

115

Nec tamen ultra me sum Naso poeta loquutus:

      Omnibus ingenii cognita uena mei est.

Ingenium diues me regum duxit ad aures,

      Me plus quam uolui sustulit ingenium.

O utinam ingenium hoc latuisset Cesaris aures!

120

      Ingenium exilii fit michi causa mei.

Ingenio didici formas inducere formis

      Et quicquid uolui dicere musa fuit.

Forsitan haec olim tibi me dixisse iuuabit,

      Haec aliis itidem dicere cum poteris.

125

Simpliciter nostram si dicas utilitatem,

      Forsitan eiusdem Cesar amator erit.

Nullorum musae uatum sibi sunt odiosae,

      Excepto nostrum quod male carmen habet.

Sed de me maior michi quam de carmine nostro

130

      Est labor et cura sollicitusque dolor.

O me diligeret nec amaret carmina Cesar -

      Haec me cura mei non sinit immemorem.

Heu, me reuera comedunt incommoda dura,

      Heu, grauibus morbis afficior lateris!

135

Gentis barbaries et lingua profana Latinis

      Terraque uere carens me nimis afficiunt.

O quantum uitae perdit, qui floribus agri,

      Qui uolucrum dulci garrulitate caret!

Hic auium uox nulla sonat, flos nullus habetur;

140

      Albicat omnis ager sedulitate niuis.

O uita infelix, morte infelicior omni,

      Cui diuturnus inest continuusque dolor!

Tot michi sunt mortes quot sunt michi tempora uitae:

      Donec uiuo miser, semper ego morior.

145

Pro dolor, in poenis hominem durare dolendum est,

      Morte quidem penas anticipare leue est.

Intempestiuis algoribus ecce rigesco;

      Ve michi, Naso tuus, frigore depereo.

Nec quenquam timeo nec quenquam carta timebit:

150

      Idcirco nomen sepe frequento meum.

Id sapiat Cesar, id non abscondere possum:

      Esse nimis cuperem liber ab exilio.

O mea Roma, tuis si reddar moenibus unquam,

      O si forte tuis uberibus recreer,

155

O michi si sanctum detur spectare senatum,

      Si reliquos patres sique tuam faciem,

Proruerem supplex in quelibet oscula patrum,

      In tua, Flore, magis oscula proruerem.

En nunc effundo quos tunc effundere fletus

160

      Debueram - tantus me dolor exagitat!

Obseruant nullum mea iam suspiria tempus:

      Tempus enim totum substitit in lacrimis.

Sed rogo te, rogo te, mi Flore, mei miserere

      Atque memento mei, cum tibi tempus erit.

165

Tu solus spes una michi, res ipse salutis;

      In te singultus colloco, Flore, meos.

Verterer in truncum potius uelut altera Fillis

      Quam mala sentirem que facit exilium.

Inuenere dei meliores Laodamiam,

170

      Piramus et Tisbe numen habent melius.

Passeris extincti non paruula defleo damna,

      Me deflent oculi non sine rore mei.

Iam quoque deficio ne uersus uersibus addam

      Extremumque uale uix ago, Flore, tibi.