Insignem titulis et clarum laude per orbem

      HVGONEM canimus, spem, Cluniace, tuam.

His deus aspiret ceptis, haec vota secundet,

      Vt patre tam sancto digna loqui merear.

5

Quos habuit proceres Burgundia nobiliores,

      Germen traxit ab his iste vir egregius.

Nam patre DALMATIO nil clarius edidit umquam,

      Ni quia plus nimio bella sequi voluit.

Mater AREMBVRGIS, non impar stirpe marito,

10

      O moribus effulsit se quoque nobilior.

Haec concussa metu, partus instante periclo,

      Vota sacerdotum censuit expetere.

Res nova tot seclis, dum sacrificatur ab uno

      Infantis species cernitur in calice:

15

Quis foret et quantus qui nascebatur habendus

      In tanto speculo visa figura docet.

Ille, sacramentis consueto more peractis,

      Quem reperit natum predicat eximium:

Inde euum vatem pueri nec vita fefellit

20

      O nec iuvenum mores hunc violare queunt.

Hic scolis, hic aecclesiae iam totus adherens

      Virtutum studiis ludicra postposuit,

Nobilium vestes humili pro veste recusat

      Et cum simplicibus simpliciter graditur.

25

At pater, hinc metuens ne sic dissuescat ab armis,

      Corripit hunc tanquam de pietate reum:

Talia miliciae, nisi dediscantur, obesse,

      Vix horrere senem quae didicit iuvenis,

Hunc semel heredem se constituisse bonorum,

30

      Hunc inter fratres semper amasse magis:

Hinc patrios mores, patrias quoque traditiones

      Hunc debere sequi, ne quasi degeneret.

Haec pater, et iuvenis tandem quae mente gerebat

      Efficit et profugus te, Cluniace, petit.

35

Hunc ODILO vir magnificus, tunc pastor et abba,

      Suscipit inter oves, erudit atque fovet,

Inque brevi spatio sic de virtute probavit,

      Fratribus ut cunctis ordine preficeret,

Quin et prepositi post sublimavit honore

40

      Vt quandoque suas ipse vices gereret,

Sic humilis, blandus, sic fervens sicque severus

      Vt patre defuncto iure pater fieret.

O concors, o unanimis sententia fratrum!

      Nam vox una fuit quicquid ibi sonuit,

45

Fratrum tota phalanx abbatem flagitat illum,

      Optio nulla patrum, sed pater HVGO fuit.

Quas exinde cruces sibi mox indixerit ipse,

      Dat lorica fidem, qua bene se domuit:

Hanc tulit ad carnem dum luget crimina patris,

50

      Hanc tulit ad carnem dum sua membra domat.

Pene vel orantem vel semper pene legentem

      Crede fuisse virum dum regimen tenuit,

Nunc audisse deum, nunc illum consuluisse,

      Hinc spes, inde fides, utraque nectit amor.

55

De pietate patris scribens, reus esse videbor

      Si quidem ulli laude secundus erit :

Si referam quas fudit opes in paupere Christo,

      Me modus excedit, me numerus superat.

Diffinire tamen breviter quod sentio possum:

60

      Tempore nemo suo distribuit melius.

Ad fidei titulos iam nunc tandem veniamus,

      Primum de Christo signa locum teneant.

Testis adesto rei tu, septime papa GREGORI,

      Haec secreta deus cernere quem voluit.

65

Dum pater insignis fratres aliquando doceret,

      Mores discuteret, noxia destrueret,

Iste vir egregius, tunc ypodiaconus Vrbis

      Ildebrannus adhuc, post vir apostolicus,

Tunc patris assessor, respexit et ecce Redemptor

70

      Consedisse patri cernitur a latere

Et quasi iudiciis habitu vultuque faveret,

      Sic hilaris, placidus sicque serenus erat.

Cui vir hic assurgens, fratrum mirante caterva,

      In media voluit sede locare deum:

75

Vnde requisitus quaenam sibi causa fuisset,

      Patri visa refert ordine commemorans.

Vrbs est ITaliae, Florentia nomine dicta,

      Hic STEPHANVM papam fama mori fuerat.

Visitat hunc sanctus, medicus sapiens animarum,

80

      Et vitae verbum sepe ministrat ei.

At generis nostri crudelis et invidus hostis

      Cum vir sanctus adest, ipse dolosus abest:

Sic protracta diu fuit alternatio presens,

      Dum rogat antistes semper adesse patrem.

85

Obsequitur precibus nec ei se subtrahit ultra

      Donec obisse videt, donec eum sepelit.

Nec mireris eum veterem pepulisse tirannum,

      Cuius adherebat mens animusque deo,

Et cui fixus erat, cui nocte dieque vacabat,

90

      Hunc ab eo visum, dum locus est, referam.

Psallebat domino fratrum chorus, et pater ipse

      Aspexit Christum psallere cum cythara,

Qui singillatim visus cantare per omnes

      Implet odore locum, balsama qui superat.

95

Nec te preteream, languor simulate per iram,

      Quem simulat frustra PONTIVS ille reus.

Hic aliquando patris ne colloquio frueretur

      Confugit ad lectum sicque malum simulat,

Non impune tamen! Nam mox ita redditur aeger

100

      Vt iam deficeret pene loquela sibi

Et nisi vir sanctus festinans viseret illum,

      Spes etiam vitae nulla superfuerat.

Vt tamen a culpis absolvitur a patre sancto,

      Mox redeunt vires, ipsa loquela redit.

105

Te quoque, qui solidos iniussus habere dedisti,

      Te patris expertum novimus auxilium :

Nam defunctus eras, sed nondum carne sepultus,

      O visio cum fratres una duos monuit

Te prius absolvi deposcere quam sepeliri,

110

      Sin alias, donum posse nocere tibi,

Vtque fides dictis adhiberi posset ab illis,

      Vir quoque detegitur cui solidos dederas.

Haec ubi sunt comperta patri, quae vota sequuntur

      Tu melius nosti, cui datur hinc venia.

115

Est reticere nefas curatum veste leprosum,

      Quam dederat sanctus compatiens misero.

Nec mentem fugit memorabilis infula Petri,

      O qua per eum languens redditur incolumis.

Inde decem solidos decies auro retributos

120

      Vel pro laude tua, Rex inopum, refero.

Te, PETRE, cum PAVLO patris huius epistola flexit,

      Flexit egestatem sepe levare suam

Vosque novum templum fundare patrem

      Monuistis fitque per hos; sospes nuncius ipse rei.

125

Dic, Cluniace, statum quo te pater HVGO locavit,

      Dic numerum fratrum, quem dedit innumerum,

Dic cellas, dic aecclesias quas condidit ipse,

      Dic quae restituit multa monasteria.

Inter cuncta tamen foveas, rogo, MARCINIACVM:

130

      Hunc in iure locum constituit patrio,

Hic statuit servire deo sanctas mulieres

      Et Iesu MATRI continuare melos.

Tu quoque, spirituum discretor, Spiritus alme,

      In discernendis non deeras animis:

135

Hinc est quod sanctus cuidam negat oscula fratri

      Quem non presbiterum sacrificasse probat,

Hinc de pauperibus zelatus corripit unum

      Cui dominabatur luxus et ebrietas.

Tu, meditate fugam, quem prevenit ipse beatus,

140

      Huic quoque sensisti cor patuisse tuum.

Ille Tolosanae DVRANNVS episcopus urbis

      A patre post obitum quid lueret didicit:

Spumosum labiis ob verba moventia risum

      Se fore cernendum cuilibet edidicit.

145

Qui simulac obiit, cuidam de nocte SIGVINO

      Spumeus apparet, dicta patris memorans.

At pius et sapiens medicusque sagax animarum

      Fratribus ut sileant imperat ebdomadam.

Fratribus hoc septem statuit, sed negligit unus

150

      Quod reliqui servant; nec tamen hoc latuit:

Rursus enim presul fratrem repetivit eundem

      Et transgressa patris iura statuta refert,

Se satis adiutum quod sex tacuere fideles,

      Sed quod adhuc restat septimus impediit.

155

His pater acceptis solidat quae fracta fuerunt

      Per totidem fratres atque per ebdomadam.

Tunc redit antistes, nec iam deformis ut ante,

      Sed specie renitens atque decorus erat.

Ne monachus fieres o clerice carcere truse,

160

      Te pater angelico liberat auxilio.

Quem parere patri cruris dolor impediebat,

      Ipsius ad nomen propulit ipse malum.

Mensae relliquiis multos curasse refertur,

      Res ea quam tetigit sepe medela fuit.

165

Tu, contrite puer, qui vix spirare valebas,

      Tu precibus patris factus es incolumis.

Quem requiem nullam pedis ardor habere sinebat,

      O qua pater est lotus convaluit per aquam.

Quam frustra sancto, miles BERARDE, minaris!

170

      Orat et insanis dum veniam tribuit.

Quid tibi, Briderium, quid profuit illa rapina

      Qua meritis sancti caelitus igne peris?

Nunc in consilio quantus fuit iste beatus

      Expediam breviter, namque placet brevitas.

175

Fulmina crebra diu Clusenses percutiebant

      Atque pater sanctus consulitur super his.

Te, bone LAVRENTI, te propter Cesaris ignes

      O quos bene vicisti, te iubet hic recoli,

Te satis hos ignes affirmat posse fugare

180

      Nocte dieque tuum si celebrent meritum.

Complentur mandata patris, mox fulmina cessant

      Et sic ille locus permanet absque metu.

Quae vel quanta pio fuerit discretio patri

      Vnus de multis GVIGO comes perhibet.

185

Hic monachum fieri iurans se posse negabat

      Ni liceat vestem ferre velut comitis.

Prebuit assensum sanctus comitemque lucratur,

      O ille brevi spatio sic monachus moritur.

Vtque viro sancto perfectio nulla deesset,

190

      Ipse peremptores fertur amasse patris.

Morte cruentatis fraterna factus asilum,

      Credo nec hoc facto rege David minor est.

De patris haec meritis, haec de virtutibus eius

      Edita sufficiant: nunc obitum referam.

195

Cum celebrarentur paschalis festa triumphi,

      Ex quo Virgo deum carne satum peperit

Millenis annis centumque novemque peractis

      Felix ille senex transiit ad requiem.

Cuius ad exequias vir quidam relligiosus

200

      Mente quidem rapitur, sed procul ipse manens.

Trans mare, Normannos quod dividit atque Britannos,

      Hic positus vidit quod Cluniacus agit.

Luctus ubique sonat, nusquam nisi planctus habetur,

      Nil sine singultu cernitur aut gemitu.

205

Annotat ergo diem quo sanctus obisse putatur

      Huncque brevi spatio comprobat esse diem.

Inde grabata duo, quae portabantur ad astra,

      Vt senior quidam visa refert, memorem.

Presulis ANSELMI, quo presule Cantia gaudet,

210

      Esse ferebatur qui prior est loculus,

Quique secundus erat sancti patris esse futurus

      Insinuabatur; post tamen octo dies

Visa fides sequitur, nam postquam presul obivit

      Octavo sanctum constat obisse die.

215

Hic regimen sacrum lustris tenuit duodenis,

      Adde duos menses, insuper octo dies.

Haec, pater HVGO, tui RAINALDI dicta nepotis

      Suscipe, queso, pie meque tuere, pater.