Sicut hiems laurum non urit, nec rogus aurum;

Sic Zosimam puerum nec opes, nec gloria rerum.

Quas cito labentes, et noxia quaeque docentes

Sprevit, devovit, animoque manuque removit.

5

Et monachus factus monachi vigilavit in actus;

Proponensque sequi doctores iuris et aequi,

Institit annorum legem cohibere suorum:

Institit, inque brevi mutatis moribus aevi,

Mores doctorum transcendit doctor eorum.

10

Vt pueri metas evasit debilis aetas,

Creverunt dona, crevit simul ipsa corona.

Nil magis huic oneri, quam velle quiete foveri;

Nil magis ingratum, quam non punire reatum.

Huius erat testis modicus sopor, aspera vestis,

15

Et cibus et stratus, modo gloria, tunc cruciatus.

Testis erat monachi color, et caro nescia Bacchi:

Non caro, sed pellis macra, pallida, trita flagellis,

Docta reluctari sibi, spiritui famulari.

His in tormentis, sacrae modulatio mentis

20

Christo psallebat, si quando lingua tacebat.

A sanie busti mens semper conscia iusti

Se non dimovit; Deus haec, homo caetera novit.

Talibus ille modis dum psalmis instat et odis,

Vidit coelorum secreta, futurus eorum;

25

Vidit et didicit qua spe tot praelia vicit.

Spe Zozimas captus sacros ita crevit in actus,

Vt stagnum rivo, vel torpens ignis olivo.

Et memor ad mores prodesse cavere favores,

Cum bene pugnaret, cavit ne fama volaret.

30

Quanto plus cavit, tanto magis illa volavit,

Et contra votum retulit laudabile totum.

Illuc innumeri populi venere doceri,

Quos, ut poscebat locus, aetas, ordo, docebat,

Vincens maiores, ut stellas luna minores.

35

Haec dum consuevit Zosimas, elatio crevit.

Dixit et haec secum: Quidquid iubet ordo vel aequum

Eligo, sector, amo, discenda tenendaque clamo;

Attenuant artus labor ingens et sopor arctus.

Haec puer elegi, puer haec et plura peregi.

40

Iam tunc ordo gregis, iam remus et anchora legis,

Iam dignus coelis, sacer actu, mente, loquelis:

Vnus cum mundo pugnavi fine secundo.

Miratrix horum plebs, clerus, grex monachorum

Me petit, audit, amat, peragit quod vox mea clamat.

45

Talia dum iactat Zosimas meritumque retracta

Quidam subtexit cui spiritus illa retexit.

Iam bene certasti, bene qua licuit superasti;

Nil obluctatur, caro servit, mens dominatur.

Sed tamen est dubius finis certaminis huius;

50

Cumque potes subiici, non debes dicere: Vici.

Nam quis vincatur, vel vincat, fine probatur.

Praemia victorum pendent in fine laborum

Vt Scriptura sonat, finis, non pugna coronat.

Cum bene pugnabis, cum cuncta subacta putabis,

55

Quae post infestat, vincenda superbia restat.

Haec nisi vincatur, promissa corona negatur.

Proh dolor! his telis superatur saepe fidelis;

Hac duce nonnunquam rosa vertitur in saliuncam.

Isti portento, sodes, obstare memento,

60

Nec vel te tantum praesumas dicere sanctum,

Vel te prae sanctis meritum promissa Tonantis.

Multi sunt qui te superant examine vitae,

Quos ut cognoscas, Iordanis littora poscas.

Regem coelorum colit illic grex monachorum.

65

Cum monachis habites, quid agunt, age; caetera vites.

Exi, festina: dilatio, magna ruina.

Exit, abit propere, pulsatque, fores patuere:

Inde salutatus abbas est pauca profatus.

Cur venias, aperi. Zosimas ait: Opto doceri,

70

Et peccatorum revelari mole meorum.

Asperitas cultus, vos supplex, gratia vultus,

Signa sacrae mentis, votum iuvere petentis.

Responditque Pater: Nemo, charissime frater,

Nemo lavat morbis animam nisi Conditor orbis,

75

Prava coerceri, bona poscas inde doceri.

Si tamen hic coetus placet, aut locus ipse quietus,

Si magnus modicis vis iungi palma miricis,

Stes: videas; humilis si proderit usus ovilis,

Et lege nobiscum pastus istius ibiscum,

80

Summus pastorum nos nutriet esca suorum,

Esca fovens mentem post hanc nihil esurientem:

Nil animae satius, quam pasci visibus huius.

Annuit his equidem Zosimas, mansit ibidem:

Mansit, et in cella nova vita sacerrima bella

85

Vidit, laudavit, didicit, servavit, amavit,

Tam gregis hortatu crescens, quam tela rotatu.

Huius cura gregis summi dilectio gregis,

Legis doctores audire, docere minores,

Nolle favere cuti, ius pendere, legibus uti,

90

Nulla loqui temere, quasi dira venena cavere,

Iram, livorem, lites, maledicta, tumorem,

Sal, pisces, vinum, pulmentum, stramina, linum:

Non attingebant, quibus uti crimen habebant;

Non sapor his olerum, non res, non mentio rerum,

95

Nec crinis comptus, nec erat meditatio sumptus.

Nemo vel impensa vestis, vel dispare mensa,

Invidit Patri, non frater denique fratri.

Par cibus et cultus, procul abstulit inde tumultus:

Potus erat flumen, festivior esca legumen,

100

Cilicium vestis, male mollia cingula restis

Gaudia lapsorum reditus, dolor error eorum.

Lectio vita Patrum, monitus concordia fratrum.

In verbis horum Deus, aut sacra gesta piorum:

Invigilando more procul otia, psalmus in ore,

105

Attenuata caro cruce multa, fomite raro,

Fletibus et crebris vulgabat facta latebris:

Vulgi rumores, fora, causas exteriores,

Momentum morum non noverat ullus eorum.

Huius erat causa, locus abditus, ostia clausa,

110

Ianitor austerus, grex, pastor, uterque severus,

Isti claustrales nec certos officiales,

Nec, si pastorem demas, habuere priorem.

Si quid poscebat res, aut Pater ipse videbat,

Cura fuit cuique parere, reique, patrique.

115

Pastor agenda quidem monstrabat, agebat et idem,

Plusquam praelatus cunctis servire paratus;

Nec magis hortari consuetus, quam famulari.

Ille beatorum decus, et speculum monachorum,

Lux erat in tenebris, ibi clausus, ubique celebris

120

Morum primatus, schola iuris, virga reatus,

Crux sibi, forma gregi, via vitae, gloria legi;

Notus gaudenti gaudere, dolere dolenti.

His gravis, his fractus, fuit omnibus omnia factus.