Dona Dionee dextre superantia votum

      Militis, imparibus pange, Thalia, modis.

Vernat eques: vix prima genis lanugo susurrat

      Maturumque vigor clamitat esse virum.

5

Pro speculo servit facies preclara tuenti:

      Qui videt hanc, a se redditur ipse sibi.

Hunc sibi Roma vocat; Romam subit, omnia Rome

      Visu digna videt: tanta videre stupet.

Hospitis aula nitet risuque renidet amico;

10

      Nox subit: hic noctem non sinit esse iubar.

Sol novus hic oritur, morienti sole superno;

      Publica miratur nox ibi stare diem.

Mensa iacet, conviva sedet, sibi fercula certant,

      Militat hic mense militis ordo dapum;

15

Vasa novant, bachi senium iuvenescit in auro;

      Qui senuit iuvenis luce, sapore senex.

Mensa gregem mirata suum brevitate laborat

      Nec sibi visa brevis se stupet esse brevem.

Pauper adest, sed abest paupertas; copia servit,

20

      Fundit opes; inopem se fore nescit inops.

Post mensam, post verba, thori servire iubentur,

      Ecce quies fesso blanda ministra viro.

Solis opes aurora refert; alludit eunti

      Vrbs equiti, vicos iactitat ipsa suos.

25

A puteo Puteal locus urbis dicitur, in quo

      Hausta magis, maior unda recurrit opum;

Huc se flectit eques. Civem videt omnibus usum

      Vsure spoliis, re dominante reum.

Illius gremium Pactoli certat harenis,

30

      Seu rerum numero sive nitore velis.

In loculos Hermum iures fluxisse superbum;

      Aureus in loculis se putat esse Tagus.

Perdit in his opibus animum cum lumine miles:

      Fit stupor immoto firma catena pedi.

35

In tacitis debet facies ut lingua timeri,

      In tacitis faciem non minus hoste time:

In facie legitur hominum secreta voluntas;

      Est animi facies lingua secunda sui.

Militis in facie mentis legit intima civis;

40

      Hunc stupuisse videns digna stupore monet:

Res mea te movit, plus te mea lingua movebit;

      Parvulus in visu crescet in aure stupor.

Me tibi teque michi lucri mensura coequet:

      Vna sit in duplici partitione fides.

45

Indivisa sibi, modio res dividat uno:

      Vnio sit fidei, sectio iusta rei.

Ecce tibi loculus nummis satur: accipe nummos;

      Munere gaza meo sit tua, simque tuus.

Munere tractus eques, recipit cum federe munus;

50

      Dum redit, uxorem civis amore trahit.

Hamus amoris edax oculos et pectus inescat:

      Preludens oculis pectoris ima subit.

Flagrat amans, sibi flagrat amor, spes heret amori:

      Pene vocat visum, pene vocatus abit.

55

Sentit opes equitis crescens crevisse paratus;

      Pompa dapum domino dapsile nomen emit.

Nominis huius odor in amantis pectore fraglat;

      Corpore qui placuit, cordis honore placet.

In tenebris tenebras nescit sibi mentis ocellus:

60

      Huic offert equitem clarior umbra die.

Vix sopor inserpit oculis regnumque soporis

      Est breve; cura redit nec leve reddit onus.

Ecce dies, notat illa diem: fortuna diei

      Huic equitem confert; hec vocat, intrat eques.

65

Acrius illa calet, cum sit prope causa caloris,

      Et modo nanus amor incipit esse gigas.

Ignescit facies, frontem rubor induit, ornat

      Flamma genas, roseus incolit ora color.

Tot bene legati quid sentiat illa recensent;

70

      Legatus melior fit sua lingua sibi:

Me tibi vincit amor et te michi vinciat aurum,

      Sim tua sisque meus; sit mea gaza tui.

Sum proba sisque probus et eris me divite dives;

      Si michi te socias, sum dea tuque deus.

75

Nec puter esse minor quia civi nupta minori:

      Sum laurus frutici, sum rosa iuncta rubo.

Te michi dives emam quia me sibi ditior emit

      Vir meus; exemplum subsequar ipsa suum.

Vt michi par esset, non ipse sed ipsa redemit

80

      Copia: pro domino bursa diserta fuit.

Munera rethoricos penitus novere colores:

      Nummus ubi loquitur, Tullius ipse tacet.

Dulci gaza sono citharizat in aure potentum;

      Tam placidum nescit musica tota sonum.

85

Dulcor abest precibus, si desit dulce lucellum;

      Sola precum vires vis operatur opum.

Sermo licet dulcis, nisi gaza saporet, acescit;

      Non faciunt steriles munera sancta preces.

Nummorum precibus fuit auris aperta meorum:

90

      Feci nec volui quod voluere mei.

Non sibi, sed rebus nupsi: sua corporis usu,

      Non animi; rerum, non sua sponsa fui.

Corpus emi potuit, sed cor michi mansit inemptum;

      Non emit nec habet, idque quod emit habet:

95

Corpus habet, non cor. Illi sum corpore presens,

      Corde procul; corpus do tibi corque meum.

Vir michi verus eris, verus timor; ille laboret

      Et tua sit merces; hic aret, ipse metas;

Ieiunet, comede; sitiat, bibe; conferat, aufer;

100

      Sudet, lude; fleat, pange; recedat, ades.

Hec silet, ille favet: leto probat ore favorem,

      Et primus, thalamo teste, probatur amor.

Decipiens socium, socius se decipit ipsum

      Nec sentit comiti sic comes esse suo.

105

Dum socio nimis est socius, se perficit hostem:

      Nam socii sociat ipse cubile sui.

Premiat hunc loculus nummis satur, oscula dantur

      Cum loculo; loculi se timet ipse tumor.

Hic redit et dulces hilari trahit aure susurros:

110

      Orpheam loculo credit inesse liram.

Pene volat, penne veniunt a pondere dulci;

      Vt crescat levitas sarcina blanda facit.

Pauperat et ditat ab eodem munere civem:

      Augendo minuit, huic sua dando rapit.

115

Que sibi dantur opes civis notat, invenit illas

      Esse suas: id enim forma fatetur opum.

Vix sibi, vix oculo, vix audet credere forme:

      In bivio titubat ebria pene fides.

Hunc fidei motum studio crescente loquendi

120

      Fulcit eques: latebras destruit ipse suas;

Dat tenebris iubar ipse suis, sua furta serenat;

      Digna tegi retegit, digna latere patent.

Cum doleat civis, hilari tegit ore dolorem;

      Se dolor ipse dolo, se iuvat arte dolus.

125

Laudat opes et opus socii, plus laudat amicam;

      Sic iter hoc iteret hunc movet huncque monet:

Hic iter hoc iterat. Fratres habet illa, vocantur,

      Arma ferunt, pulsant hostia, pallet eques.

Illis porta patet, latet hic, iacet illa, soporem

130

      Fingit, adest frater, vulnerat ense thorum.

Hec queritur quid sit: Quid vult furor iste? Quid ensis?

      Sic petitur coniux coniuge, fratre soror?

Quid thorus hic meruit? Mechusne latebat in illo?

      An lateat mechus? Cernite, nemo latet!

135

Cur suspecta fui? Vel cur suspecta videbar?

      Cur data sunt casto vulnera tanta thoro?

Vir meus insanit: insanum pellite, fratres,

      A triduo cepit perdere mentis iter.

Quem timor urticat, verbis mellitur in istis:

140

      Hinc timet, hinc sperat, spesque timore minor.

Nonne timet tussim quem perderet unica tussis?

      Quis, nisi mentis inops, sic emat orbis opes?

Si michi se mundi supponat regia, nolim

      Sic latuisse timens, sic timuisse latens.

145

Hunc tegit hinc murus, hinc muri pendula vestis;

      Oblico tegitur tegmen utrumque thoro.

Hic quesitus abest; mentitur sponsa dolorem

      Fletibus, in sponsum sic sua culpa redit.

Sponsus abit, fratres abeunt; erumpit amicus

150

      E latebris, redimunt oscula blanda metum.

Munere fecundo nescire pericula miles

      Cogitur; ut redeat dulce susurrat onus.

Hic redit ad socium, dat opes sibi, iudice libra;

      Hic socium census hunc dolet esse sui.

155

Fit dolus ille dolor; nam mentis nubila frontis

      Luce tegit; rubus est intus, oliva foris.

Vngit plus oleo, pungit plus aspide verbum

      Cui rosa prefloret tectaque spina riget.

Hec monet ille Sinon: Deus es, si vivat amoris

160

      Ille tenor, si te ditet amenus amor;

Successus refer ipse tuos, michi melliet aurem

      Vox tua. Paret eques; talia voce movet:

Nos Veneris mellivit opus, cum ianua pulsu

      Horruit; horrebam non minus ipse michi.

165

Ipsa michi legit latebras, qua vestis adaptat

      Murum, qua vestem pars amat una thori.

Quesitus latui: vomuit domus omne venenum;

      Illa meo cupide suxit ab ore favum.

Quanti me faciat testantur munera tanta;

170

      Quantus ei videar tanta moneta monet.

Hic silet, hic ridet, sed nescit gaudia risus:

      Est animi facies nuntia falsa sui.

Hoc virus vomit ille Sinon: Me carior ipso

      Es michi, cum dederis plurima, plura dabis.

175

Plura dabit que plura dedit, si plurimus instes;

      Predictis latebris utere, tutus eris.

Hic silet, ille favet. Nox transit, crastina surgit

      Lampas; abit miles, civica tecta petit.

Civis abest, pro cive thorus sub milite garrit;

180

      Dum manat Venenis lacrima, porta sonat.

Sponsus adest sponsique tremens intelligit iram

      Ianua; pallet eques, culcitra spondet opem.

Sponsa fores aperit, sponsus fremit, ense minaci

      Fulgurat; in mechum cogitat ensis edax.

185

Queritur hic, quesitus abest; se fletibus armat

      Mecha suis: queritur mente carere virum.

Fratribus ipsa suis suadet servire maritum:

      Exilium mentis creditur ille pati.

Fratrum lingua tonat pugnans pro parte sororis;

190

      Hic fugit eque sua pellitur ipse domo.

Testis abest, emergit eques, serit oscula, pondus

      Induit, era vehit tempore nata Iovis.

Dat socio quid libra iubet, diffibulat actus

      Ipse suos, dat iter vulneris ipse sui.

195

Hunc stimulat civis lucri servare tenorem

      Et tutum latebris indicat esse locum.

Nox vigilat dormitque dies, iterumque diescit;

      Civis tecta patent: hic abit, ille subit.

Ecce duos unit Veneris predulce duellum;

200

      Ecce redit civis, dat manus ense minas.

Sentit porta virum, triplici cum fratre puelle,

      Archa tegit mechum, scit sera clavis opus.

Liminis et porte dirimit conubia clavis,

      Vir subit, exuto territat ense domum.

205

Mille sinus aule sese reserare iubentur;

      Querenti vacuos explicat aula sinus.

Ecce securis edax bellum meditatur in archam:

      Non timide pugnat viribus archa novis.

Quis valet huic morbo nisi femina sola mederi?

210

      Prevenit una decem femina fraude viros.

Feminee fraudis miracula mechus adorat:

      Vt mecho liceat vivere mecha facit.

Hec loquitur digitis; digitos intelligit una

      Cuius inoffensam senserat illa fidem.

215

Hec imbuta dolis celeri premit igne popinam:

      Vim propere loquitur garrula flamma suam.

Archa prius metuens cessat cessante securi;

      Hoste carens subiti percipit ignis opem.

Est aqua pro ferro, pro cista flamma feritur;

220

      Pugna fit ut fusas sentiat ignis aquas.

Dum labor est aliis ignem sopire puellis,

      Condita vicinam mutuat archa domum.

Tempore freta bono, cum sciret abesse periclum,

      Ad loca nota redit, clave iubente patet.

225

Exit eques, teneris hunc zonat amica lacertis

      Osque suum Paridis mellit in ore sui;

Hunc agit in criptam cuius nitor aurea gignit

      Secula: Saturni splenduit aula minus;

Hic avidum satiat gremium forulique voracis

230

      Esuriem fulvo cogit obire cibo.

Pes timet illud onus et mentem culpat avaram;

      Subveniunt presso gaudia firma pedi.

Ad socium socius cum tanto fenore tendit

      Et dominos reperit aurea massa duos.

235

Cor civis cruciat dampnosi spina pudoris;

      Hinc pudor, hinc dampnum non leve calcar habent.

Vix risu tenui facies affibulat iram

      Mentis, pene foras intima flamma salit:

Ira seram mentis verborum clave parabat

240

      Solvere, sed fraudis pollice tracta redit.

Cor satiant equitis fortune munera; dampnis

      Proxima lucra fugit; fit memor ipse sui.

Cuius naufragium totiens fortuna redemit

      Se locat in portu, nec freta rursus adit.

245

Prima dolens rumpi, querit nova retia civis

      Et pedicam tendit militis ante pedem.

Lingua studet; lingue fraglantia mentis oletum

      Sentiri prohibet; hec obit, illud obest.

Mente cicuta latet, in lingua fraglat amomum:

250

      Mens aloem celat, manat ab ore favus:

Sis conviva mens - orat -, mea mensa peroret;

      Se polit ad festum regia nostra tuum.

Paret eques civi; civis redit, imbuit aurem

      Coniugis et verbum plantat in aure suum:

255

Luceat ista domus, festive copia mense

      Serviat, ex animo tota procella cadat.

Convive sint festa meo, sit prodigus ardor

      Sumptibus ut mensis cogat obire gelu.

Te tibi dissimulans, aliam probet advena vestis

260

      Tuque tuas pepli sirmate claude genas.

Notitiam tibi deme tuam, tua lingua quiescat,

      Se mutam faciat, se premat ausa nichil;

Immemor ipsa sui, se sopiat, obseret oris

      Hostia; si contra feceris, hostis ero.

265

Hic iubet, illa facit. Coquitur caro; tempus edendi

      Ille docet fratres coniugis, artis iter.

Dissidet aula dolis, nam miles noverat illam:

      Horto mensa datur, hec loca nescit eques.

Herba viret viridemque comis rosa purpurat herbam;

270

      Purpureis certant alba ligustra rosis.

Pulcra lite placet lenis discordia florum:

      Nubere narciso lutea calta negat,

Iacinctus simili splendore parentat Adonem,

      Cum violis alio disputat ore thimus,

275

Cum teneris habitare rosis saliunca negatur,

      Non timet imbellis spinea tela crocus.

Arboris umbra rosis Phebeum effeminat estum,

      Non metuit Phebi vulnera lene solum.

Florum tuta quies Phebeum despicit arcum:

280

      Ramorum clipeis spicula solis hebent.

Nec loca ceca putes excluso lumine solis:

      Hic solem pariunt gramina leta suum.

Ianua secreto dignatur limine paucos,

      Vix fugit amplexum liminis illa sui.

285

Hostia testantur longo sua vota susurro,

      Firma placent illis oscula, firmus amor.

Vix sera cognoscit clavem, vix debita clavi

      Iussa facit, segnis otia clavis amat.

Ecce fores rumpi longum mirantur amorem:

290

      Intrat eques, roseas iactitat hortus opes.

Splendor adulatur oculo, fragrantia nari,

      Mensa gule, rivus auribus, umbra genis.

Ecce fames Cereri, Bacho sitis instat; utrique

      Est sine peste sapor et sine nube color.

295

Panis adhuc infans denti non pugnat adulto;

      Bachus in ere puer scitur in ore senex.

Victo posse famis, venter iubet otia denti,

      Sed negat esse ciphis otia longa sitis.

Verba parit, linguam fecundat, pectus inanit,

300

      Exuit archanum leta procella meri.

Libertas emitur lingue cui Liber inundat;

      Qui sine lege bibit scit sine lege loqui.

Vt cecus videat, ut claudus currat, ut infans

      Garriat, ut niteant nubila, Bache, facis.

305

Ore cibis uso, cibus alter ponitur auri;

      Nam prece civis eques ad sua facta redit.

Hanc procul esse putat cuius presentat amorem;

      Cui sua celato nomine verba patent:

Cum michi cepissent foruli mutire loquaces,

310

      Restituit sumptus sortis amica fides

Nam michi dives amans loculos satiavit inanes,

      Militieque dedit premia larga mee.

Ter latui latebrisque tribus tria funera fugi.

      De tribus ille duas explicat, una latet.

315

Dum linguam stolidi rerum via ducit in archam,

      Obviat instanti provida mecha malo.

Incautum bene cauta pedem pede tangit; amicam

      Hic pedis eloquio percipit esse suam.

Ergo rotam lingue mutato limine flectit

320

      Seque specu viso per leve ducit iter.

A sibi vicina revocans sua vela Caribdi,

      Per placidam verso remige currit aquam.

Verbis verba quidem non fictis ficta perite

      Assuit, ut ficti velet imago fidem:

325

Pons vitreus, pontum complexus, utrumque momordit

      Litus; in hunc veni, vitrea terga premens.

Prava fides vitri primum servare rigorem

      Noluit et rapide me sociavit aque.

Dum cecidi timuique cadens maduique cadendo,

330

      Delevit nimius sompnia dicta timor.

Sic michi sompnus opes et sic michi fecit amicam,

      Sic pontem vitreum, sic michi fecit aquam.

Hec dedit accedens, hec abstulit ipse recedens;

      Naufragium sensi letus abesse meum.

335

Sic laqueum laqueo, sic fraudem fraude resolvit

      Miles, sic habuit perfida lingua fidem.

Vindicat in civem germane crimina frater,

      Pugnis et pedibus vapulat ille miser.

Exilii pacto vitam mendicat inhertis:

340

      Exul abit, linquit plurima, pauca vehit.

Quos prius illexit firmum bene gluten amoris,

      Firmius irretit firma catena thori.

Primi non meminit domini domus ipsa; secundo

      Pene resultat hero, pene reclamat Ave;

345

Se vario flexu crispare superbia vocum

      Nititur et pugnant non sine pace soni.

Ianua crinitur ramis, clamis aurea murum

      Purpurat; ista suam vestis adorat acum.

Picta velud vivens oculo blanditur imago;

350

      Mille modis temptat vivere pictus homo.

Hic est nauta Paris, hic raptor ibique maritus:

      Hinc arat, inde metit, possidet inde reus.

Hic Danaos ferit ira duces, hic carbasa ventus;

      Hic Danais instans Troia superbit adhuc.

355

Illic Pergamei meminit color igneus ignis;

      Hic fugit Eneas, est homo patris equus.

Est pia flamma pio, lambens sine vulnere parcit;

      Ne tepeat pietas, intepet ipse calor.

Ningit in Anchisa torpentis bruma senecte:

360

      Has ibi mirantur aurea fila nives.

Simplex Ascanii barbam non colligit etas;

      Enee phalerat leta iuventa genas.

Fundit ubique suos auri lascivia risus;

      Vix bene dignatur aurea vasa cibus.

365

Dum sua corpus habet, sua sunt connubia cordi

      Illis ver animi nulla perurit hiems.