Apocalypsis Goliae episcopi

 

A tauro torrida lampade Cynthii,

Fundente iacula ferventis radii,

Vmbrosas nemoris latebras adii,

Explorans gratiam lenis Favonii

5

Aestiva medio diei tempore,

Frondosa recubans Iovis sub arbore,

Astantis video formam Pythagorae:

Deus scit, nescio, utrum in corpore.

Ipsam Pythagorae formam aspicio,

10

Inscriptam artium schemate vario.

An extra corpus sit haec revelatio,

Vtrum in corpore, Deus scit, nescio.

In fronte micuit ars astrologica;

Dentium seriem regit grammatica;

15

In lingua pulcrius vernat rhetorica;

Concussis aestuat in labiis logica.

Hinc arithmetica digitis socia;

In cava musica ludit arteria;

Pallens in oculis stat geometria;

20

Quaelibet artium vernat in propria.

Est ante ratio totius ethicae;

In tergo scriptae sunt artes mechanicae;

Qui totum explicans corpus pro codice,

Volam exposuit, et dixit "Inspice."

25

Manus exposuit secreta dexterae;

Cumque perspexeram, caepique legere,

Inscriptum repperi fusco charactere:

"Dux ego previus, et tu me sequere."

Cito praelabitur quem sequi caeperam;

30

Et dicto citius in terram alteram

Simul divolvimur, qua multa videram

Inter prodigia plebem innumeram.

Dum miror, dubius quae sint haec agmina,

Per frontes singulas traducens lumina,

35

Vidi quorumlibet inscripta nomina,

Tanquam in silice vel plumbi lamina.

Hic Priscianus est dans palmis verbera;

Est Aristotiles verberans aera;

Verborum Tullius vi mulcet aspera;

40

Fert Ptolomaeus se totum in sidera.

Tractat Boetius innumerabilia;

Metitur Euclides locorum spacia;

Frequens Pythagoras circa fabrilia

Trahit a malleis vocum primordia.

45

Lucanum video ducem bellantium;

Formantem aereas muscas Virgilium;

Pascentem fabulis turbas Ovidium;

Nudantem satyros dicaces Persium.

Incomparabilis est status Statio,

50

Cuius delinuit res comparatio;

Saltat Terentius plebeius histrio;

Agrestes Ypocras potat absinthio

Dum vulgi censeo gestus innumeri,

Accessit angelus vultus siderei,

55

Qui dixit, "suspice, et coelos aperi,

Et vide cito quae oportet fieri."

Suspexi celeri coelos intuitu,

Et fui postea statim in spiritu

Tractus per aethera miro circuitu,

60

Coelorum positus tandem in aditu.

Sed fulgor fulguris, quod circumfulserat,

Primos intuitus inde reverberat;

Et dixit angelus qui mecum aderat,

"Siste, videbis quae Iohannes viderat."

65

Visa conscripserat ille mysteria,

Septem ecclesiis quae sunt in Asia:

Tu scribes etiam; forma sed alia,

Septem ecclesiis quae sunt in Anglia.

Dum inter dubia figor immobilis,

70

Quidam intonuit tanquam volubilis

Rota tonitrui, sive terribilis

Vox tubae corneae vel tubae ductilis.

Vidi, post sonitum pulsantem aethera,

Septem candelabra septemque sidera,

75

Quae vir eximius tenebat dextera;

Et dixit Angelus, "frater, considera.

Sunt haec candelabra septem ecclesiae,

Et stellae praesules sunt omnes hodie,

Debentes aliis instar iustititae;

80

Ponunt sub modio lucernam gratiae."

Post haec apposuit, cum septem titulis,

Signatum codicem septem signaculis,

Dicens, "aspicias intentis oculis,

Quae nota facias terrarum circulis.

85

Est vitae praesulum codex hic conscius,

Quae per signacula videtur clarius;

Nam intus clauditur detestabilius,

Et laudabilia pendent exterius.

Primi capituli quaedam potentia

90

Signum aperuit, et animalia

Perspexi quatuor quae reddit varia

Formae diversitas, gestus equalia.

Est primum animal leoni simile,

Secundum vitulo, tertium aquilae,

95

Et quartum homini, quodque volatile

Repletum oculis, rotis volubile.

Cum primi solvitur nexus signaculi,

Detecta serie primi capituli,

Totius aciem luminis intuli,

100

Hunc tamen praelegens tenorem tituli.

Est Leo pontifex summus, qui devorat;

Qui libras sitiens libros impignorat;

Marcam respiciens, Marcum dedecorat;

In summis navigans, in nummis anchorat.

105

Est ille vitulus praesul, qui praevius

In loco pascuae praecurrit citius,

Roditque ruminans quod novit melius,

Et saginatus est bonis alterius.

Est aquila, quae sic alis innititur,

110

Archidiaconus, qui praedo dicitur;

Qui videt a longe praedam quem sequitur,

Et cum circumvolat ex rapto vivitur.

Est quod induitur humana facie,

Decanus tacitae plenus versutiae,

115

Qui fraudes operit forma iusticiae,

Piumque simplici mentitur specie.

Ista sunt quatuor alas habentia,

Quia circumvolant rerum negotia;

Plena sunt oculis, eo quod praevia

120

Lucra respiciunt, et subsequencia.

Incedit quilibet cum rota mobili,

Dum mentis volvitur axe volubili;

Et circumflectitur voto mutabili,

Intusque sequitur rotam a simili.

125

Postquam perlegeram praemissum titulum,

Subscriptum legere caepi capitulum,

Quo mores didici vitamque praesulum,

Qui duces populi seducunt populum.

Vae genti mutilae cornutis ducibus!

130

Qui mulctant mutilos armatis frontibus,

Dum habet quilibet foenum in cornibus,

Non pastor ovium sed pastus ovibus.

Non tantum cogitat ille de miseris,

De claudis ovibus, aegris vel teneris,

135

Quantum de compoto lactis et velleris;

Sic ovem perditam refert in humeris.

Si vulgi noverit excessus pauculos,

Causatur fidei laesos articulos,

Trahit ius ovium in causae tribulos,

140

Vellens exuvias et mungens loculos.

Errantem sequitur grex errans praevium,

Quem pastor devius ducens per devium,

Post lac et vellera, dat carnes ovium

Luporum dentibus et rostris avium.

145

Male sponsalium nexus in anulo,

Gregisque regimen pensat in baculo,

Cum solo canones pendent in loculo.

Sic lecto substiti primo capitulo.

Concursu nubium coelum accenditur;

150

Fit coruscatio, aer concutitur,

Et vox tonitrui in rota volvitur;

Ad hoc signaculum secundum solvitur.

Ecce capitulum legi de moribus

Archidiaconi, qui uis vicibus

155

Quicquid a praesulis evadit manibus

Rapit, et lacerat rostris et unguibus.

Hic plenus oculis sedet ad synodum,

Linx ad insidias, Ianus ad commodum,

Argus ad animi scelus omnimodum,

160

Et Polyphemus est ad artis metodum.

Doctorum statuit decreta millium,

Quorum est pondus supra ius iurium,

Vnum qui solverit, reus est omnium,

Nisi resolverit prius marsupium.

165

Dum causas ventilat personis dissonis,

Formans fallacias sub forma canonis,

Transformat canonem in formam Symonis,

Qui est Mercurius archidiaconis.

Ecclesiastica iura venalia

170

Facit propatulo; sed venialia

Cum venum dederit, vocat a venia,

Quam non inveniens venit ecclesia.

Seductam nuncii fraude praeambuli

Capit focariam, ut per cubiculi

175

Fortunam habeat fortunam loculi,

Et per vehiculum omen vehiculi.

Decano praecipit quod si presbiteri

Per genitivos scit dativos fieri,

Accusans faciat vocatum conteri,

180

Ablatis fratribus a porta inferi.

Corpus interpolat lunare Cynthium,

Involvit aera caligo nubium,

Concretis tenebris ad instar noctium;

Ad hoc signaculum se solvit tertium.

185

Et dixit Angelus, "lege quae repperis;"

Qui legens repperi de viro sceleris,

Qui loca circuit venator Veneris,

Auceps infamiae, piscator muneris.

Hic vir decanus est; qui viri specie

190

Non vir sed virus est, virosa sanie,

In viros viribus furens insaniae,

Humanum mentiens humana facie.

Decanus canis est archidiaconi,

Cuius sunt canones latratus dissoni,

195

Canens de canone discors est canoni,

Datis et venditis est concors Symoni.

Decanus canis est qui sequens praevia,

Nare cupidinis lucri vestigia,

Inducit callide cleri marsupia

200

Quo prius fixerat magister retia.

Iussus dirimere lites quas suscitat,

A veris profugus, falsis inhabitat;

Certus in dubiis, in certis dubitat,

Qui pie loquitur, dolose cogitat.

205

Spondet auxilium danti munuscula:

Sed postquam fervida rerumque bibula

Corda cadaveris monetae crapula,

Post datum nichil est, quod laudes pocula.

Spondet auxilium, si quid contuleris;

210

Sed si chiragricae ferventem unxeris

Palmae pruriginem unguento muneris,

Ibit podagrice ad opem operis.

Iniustum promovit et iustum conterit,

Spretor iustitiae cum lucrum senserit;

215

Amator Titii, si ius adiunxerit;

Praefectus sceleris, si se removerit.

A summis aurea manus emicuit,

Quae tribus digitis librum arripuit,

Signumque subito solvens evanuit:

220

Ad hoc capitulum quartum apparuit.

Hic scriptas repperi consuetudines

Officialium, raptus, voragines,

Fraudes, insidias, et turpitudines,

Quae magni codicis excedunt margines.

225

Hii sunt quos retinens mundus inhorruit;

A quorum facie terra contremuit;

Quos, dum in cotibus Rodope genuit,

Ad omnes scelerum metus exacuit.

Quantum ex sibimet innato scelere,

230

Vel ex officio possint officere,

Quis scribae calamus scribentis propere,

Quae vox, quae poterit lingua retexere?

Diffamant alios commissa levia;

Hii nempe furias atque ferocia

235

Cum exercuerint, fiunt silentia,

Non murmur resonat, nec querimonia.

Hii venatores et aucupes praesulis

Ponunt insidias tutis et timidis,

Ignaris spicula, retia providis,

240

Incautis laqueos et viscum callidis.

Sic saepe praesulum lucrantur camerae

Mille denarios, emuncto paupere;

Sed decem milia cadunt a latere,

Quae nunquam praesulum propinquant dexterae.

245

Summo ecclesias venantur studio;

Si quam extorserint, numquam fit quaestio

Si cuius nomine sit dedicatio,

Sed quantum loculis infundat pensio.

Hoc suis semper est adiunctis obvium,

250

Quo semper aliquid fit in contrarium;

Hinc nomen ducitur officialium,

Qui, ut officiant, habent officium.

Tum fiunt turbines et terraemotio;

Vox clara intonans a coeli solio

255

Proclamat epheta, quod est apertio;

Fitque signaculi quinti solutio.

Viso capitulo legi proemium

Morum et actuum sacerdotalium,

Vae! qui dedecorant rerum principium,

260

Dum pro denario vendunt ternarium.

Divinis interest sacerdos turpiter,

Divina celebrans de vino iugiter,

Qui Deo crapulam aspirat aliter

Sacerdos, aliter dicendus presbyter.

265

Sacerdos rarius de iure poterit

Dici, quam presbiter qui bene dixerit;

Nam tunc sacerdos est cum sacra dederit,

Tunc vero presbyter cum ter praebiberit.

Peccat audacius, eo quod pessima

270

Peccandi genera totque gravissima

Discit a populo in quadragesima,

Sic sua reputans commissa minima

Abhominabilis Deo vir sanguinum,

Plus mortem cupiens quam vitam hominum,

275

Vnam puerperam capacem seminum

Mallet quam undecim milia virginum.

Post missam presbyter relinquens infulam,

In meretriculae descendit insulam;

Sic fecit Iupiter, qui iuxta fabulam

280

Coelum deseruit sequendo vitulam.

Hanc mulieribus proponit maximam,

Quod rerum decima non salvat animam;

Nulla salvabitur ad horam ultimam,

Nisi de corpore suo det decimam.

285

Sicque vulpeculas fovea foveat,

Nec causa Veneris infantes procreAt;

Sed ut de proprio animas habeat,

Quibus quas perdidit reddere valeat.

Post haec a thalamo prodit aethereo

290

Virago nobilis vultuque roseo,

Quae librum digito dum tangit niveo,

Sextum signaculum solutum video.

Istud capitulum figuris brevibus,

Minutis litteris et cohaerentibus,

295

Arctisque texitur interlinearibus,

Clerique plenum est crebris excessibus.

Torpens ignavia, tumens elatio,

Libido sordidans, fervens ambitio,

Voluptas indecens, et turpis actio,

300

A turpi prodeunt cleri collegio.

Ecce vicario persona primitus

Committit animas et iura spiritus,

Sibique retinet causas et redditus,

Quos audax devorat et imperterritus.

305

Errantem animam in plura dividens,

Decem ecclesias vel plures possidens,

Est male singulis subiectis insidens,

Dum adest et adest semper ut accidens.

Est suae celsius aulae fastigium

310

Quam sit ecclesia sanctorum omnium;

Suaeque pluris est puellae pallium

Quam opertoria decem altarium.

Facit indagines et aedificia,

Dragmas et anulos et mutatoria,

315

De patrimonio regentis omnia,

Quem stare patitur nudum ad ostia.

Commissas animas regit vicarius

Vt suam propriam, nam ut liberius

Amittat alias, de sua potius

320

Perdenda cogitat, ad mala praevius.

Omnis a clericis fluit enormitas:

Cum Deo debeant mentes sollicitas,

Tractant negotia mercesque vetitas,

Et rerum turpium vices indebitas.

325

Hic sulcat maria praecepto domini;

Hic colit nundinas credendus nemini;

Hic arat socius bovis et asini:

Sic sors cuiuslibet repugnat ordini.

Hic generosior tonsuram despicit;

330

Alter ad clerici nomen erubuit;

Hic librans liberos, libros deseruit:

Sic inter laicos clerus defloruit.

Ad haec aethiopium turba cum turbine

A quodam prodiit fusco bitumine,

335

Qui longo veniunt passim examine,

Clamantes septies, "Tu autem, Domine."

Clamoris horrida voce teterrimi

Dux meus tremore caepit et comprimi,

Stetique corpore tanquam exanimi,

340

Dum fit solutio sigilli septimi.

Abbatum video mores et opera,

Quorum est quisque dux gregis ad infera;

In claustro mobilis, fixus in camera,

Et in capitulo tanquam effimera.

345

Hii mundi gaudia sprevere penitus;

Quod probat passio silentis spiritus,

Cordis contritio, aquarum exitus,

Tonsurae vilitas, et turpis habitus.

Sed cum sit habitus illorum turpior,

350

In ipsi habitat Venus securior;

Si male convenit tonsura celsior,

Pronus ad calicem frons est liberior.

Si flentes cor habent contritum solito,

Arrident calici semper apposito;

355

Si linguam spiritu refrenant tacito,

Multa convitia loquuntur digito.

Quibus prandentibus voto praecipiti

Fauces celerrimae, dentes solliciti,

Sepulcrum patens est guttur, par gurgiti

360

Spumoso stomachus, et rastris digiti.

Dum cenas celebrat abbas cum fratribus,

Torquentur calices a propinantibus,

Vinumque geminis extollit manibus,

Et sic grandisonis exclamat vocibus:

365

"O quem glorifica lucerna Domini

Calix inebrians in manu strenui!

He! o! Bacche! dux sis nostro conventui,

Stirpis Daviticae prole nos prolui!"

Resumens poculum tractum a Cerere,

370

Clamat, "Hunc calicem in suo genere

Quem bibiturus sum, potestis bibere?"

Respondent, "possumus! ha! hi! fac propere!"

Sed ne potandi sit illa conditio,

Qui tenet, teneat, donec de medio

375

Fiat, hinc esset lis et contradictio;

Ad plenum bibitur sine litigio.

Tunc legem statuunt pactumque mutuum,

Ne sit in calice quicquam residuum:

Sic, sine requie ventris et manuum,

380

Vas plenum vacuant, et replent vacuum.

Quisque de monacho fit daemoniacus,

Et cuique monacho congarrit monachus,

Vt pica picae, ut psittaco psittacus,

Cui dat ingenium magister stomacus.

385

Hiis mola dentium tumorem faucium,

Lagena gutturis ventris diluvium,

Oris aculeus dat flammas litium,

Et fratrum malleus calorem noxium.

Cum inter fabulas et Bacchi pocula

390

Modum et regulam suspendit crapula,

Dicunt quod dicitur favor a fabula,

Modus a modio, a gula regula.

Et sic fit ordinis crebra transgressio,

Fraudes, periuria, livor, detractio,

395

Mentis esuries, rerum distractio,

Ventris ingluvies, rerum concussio.

Est nullum monacho maius daemonium,

Nihil avarius, nil magis varium;

Qui, si quid datur, est possessor omnium;

400

Si quicquam petitur, nil habet proprium.

Si prandet, convenit ut loqui nesciat,

Ne lingua dentium opus impediat;

Si bibit, expedit ut sedens hauriat,

Ne pes sub pondere ventris deficiat.

405

Die tripudians adorat dolia,

Nocte cum bipede sepultus bestia,

Tali discrimine, tali molestia,

Meretur vir Dei regna celestia.

Hiis mihi plenius visis et cognitis,

410

Dux meus manibus me cepit insitis,

Et caput quatuor discerpens digitis,

Solvit in quatuor compagem capitis.

Et ne mysteria vidissem perperam,

Figens occipitis in partem teneram

415

Rigentem stipulam, siccam et asperam,

Scripsit in cerebro cuncta quae videram

Hiis gestis deferor in summa nubium,

Coelumque raptus sum usque ad tertium,

Vbi mirabile vidi mysterium,

420

Et ineffabile cuique mortalium.

Ad summi iudicis tractus concilia,

Inter tot millies centena milia,

Profunda didici Dei consilia,

Humanis mentibus inscrutabilia.

425

Quae postquam videram statim esurii,

Mihique proceres magni consilii

Panem papaveris proponunt, alii

Lethaei laticem propinant fluvii.

Cumque comederam panem papaveris,

430

Labrisque laticem infudi miseris,

Statim oblitus sum divini muneris,

Nec quicquam potui nosse cum superis

De coelo cecidi ut Cato tertius,

Nec summi venio secreti nuncius,

435

Sed meus mihi quod inscripsit socius,

Hoc vobis dicere possum fidelius.

O quanta dicerem et quam mirifica

De rebus superis et sorte coelica,

Nisi papaveris coena sophistica

440

Mentis vestigia fecisset lubrica.