De presbytero et logico

 

Hora nona sabbati tempore florenti,

Plebs vaga convenerat intra septa templi;

Sedit ibi presbyter in herba virenti,

Pandens vitae dogmata plebi consedenti.

5

Ecce quidam logicus rediens de scholis

Venit, quaedam ruminans de sophistae dolis;

Nudus pedes, sed in hoc hunc ridere nolis,

Tulit forsan caligas, pressus aestu solis.

Induebat logicum capa radiata,

10

Levo stat sub latere tumide curvata;

Extra capam pendula dextra manicata

Sese coepit iacere sparsim agitata.

Adest ei baiulus cui nomen Gnato,

Praecedebat logicum gressu fatigato,

15

Dorso ferens sarcinam ventre tensam lato,

Plenam vestro dogmate, o Sortes et Plato.

Residebat presbyter obvius sophistae,

Libro suo gremium oneraret iste;

Inerant apostoli et euvangelistae,

20

Et ritus quem expetunt tua sacra, Christe.

Sedit legens populo te, Paule beate;

Epistola quam legerat erat expurgate

Explicata littera grata brevitate,

Sermonem contexuit de sinceritate.

25

Scholis olim modice, ut reor, intentus,

Sola superficie litterae contentus,

Pervertit cum casibus personam et tempus,

Estque mox a logico taliter conventus:

"Fallis, fallis, presbyter, coetum Christianum,

30

Abusive loqueris, laedis Priscianum;

Te probo falsidicum, te probo vesanum;"

Et probare nititur ostendendo manum.

"Tace, tace, logice; tace, vir fallator;

Tace, dux insaniae, legis vanae lator;

35

Non est factor omnium casuum causator?

Servit ei placide simplex praedicator."

"Peccasti, sed gravius adiicis peccare,

Legem hanc adiiciens vanam nominare;

Sanum est disserere vel grammatizare,

40

Si insanum reputas, velim dicas quare."

"Deo est odibile vestrum argumentum;

Ibi nulla veritas, totum est figmentum;

Et ut verisimile sit quod est inventum,

Iuratis mendaciter omne iuramentum."

45

"Leve est periurium ita periurare;

Nulli malum nititur, nulli dampnum dare;

Crimen sine crimine potes id vocare,

Pro tam venialibus noli nos dampnare."

"Sermo vester canis est, asinus, aut leo;

50

Semper est de Socrate, homine tam reo:

In sermone mentio nulla fit de Deo;

Sermo vester talis est, quis fructus in eo?"

"Fructus ibi maximus est utilitatis,

Ex hiis multa discimus quae vos ignoratis;

55

Multis rerum clausulis inde propalatis

Callemus scientiis per quas et vos statis."

Stando fecit logicus disputationem,

Invitatus postmodum est ad sessionem;

Placuit protexere de hiis rationem;

60

Prior coepit presbyter texens hunc sermonem

"Quo vos ducit vanitas? quo transfretum itis?

Aere non animo mutato reditis;

Durum fuit, durum est; si quid tamen scitis,

Quicquid scitis venditis, pares Giezitis.

65

Vae! vae vobis! miseri, vae Simoniales!

Nolit Deus talibus nos esse sodales;

Quam gravis dolor est, quem merentur tales;

Quid nunc hiis obicibus respondere vales?"

"Sic, sic esse fateor, iuste reprehendis;

70

Vendo Dei gratiam; sed ut vendo vendis;

Vendis humum mortuis, venia solvendis;

Te nunc esse Simonem quomodo defendis;

Sumus ergo socii, sumus coaequales;

Tu praeponis venias, nos artes venales;

75

Cum sis plenus crimine, culpas criminales;

Parce, parce morbido, qui sic morbo squales."

"Oremus per omnia, plus valet quam ergo;

Pergis nudus pedibus, calciatus pergo;

Quam sumus dissimiles vultibus et tergo!

80

Totus signas inopem quocumque me vergo.

Dic, cum morbum pateris ventris inimicum,

Cum praebendam postulas per viam et vicum,

Cum Lyciscam refugis et latrantem Tycum,

Quid tunc inter logicum distat et mendicum?"

85

"Cultam habes faciem, dorsum habes cultum,

Sed rapina totum est et minus et multum;

Te sustentans exuis vivum et sepultum,

Quod Deus in ultimo non sinet inultum.

Paupertas quam increpas foelix est ruina;

90

O beati pauperes! ait vox divina;

Pauper vivit sobrie, dives ex rapina;

Dic, quaeso, quae magis est res Deo vicina?"

"Cum dives progredior aureis in loris,

Et tu pedes graderis in viis, in foris,

95

O quam sumus dispares, quam diversi moris!

Mihi summus honor est, tibi nil honoris.

Adest dies placidus, scando, iubilemus,

Spaciando peragrans vel pratum vel nemus;

Talis est quo duceris et quo ducor remus,

100

Illud ergo tibi det Deus, hoc oremus!"

"Cum conscendas splendidus vel equam vel equum,

Cum obsistam frigori, cum sit frigus mecum,

Parum tamen sapiens pectus habes caecum,

Et me doctum faciens, Pallas manet mecum.

105

Stulto rerum copiam nil prodest habere;

Sapit solis artibus et non sapit aere;

Quid ergo praestantius praestant artes verae?

Praestat ergo sapere quam res possidere."

"Quae psallo per omnia saecla saeculorum,

110

Me princeps, me milites, me grex populorum

Honorat et recolit, numen sum eorum:

Tu nil horum sequeris, nil habes honorum.

Adest festum, celebro Dominus vobiscum,

Numisma suscipio modernum et priscum;

115

Quicquid ditat pauperem sine ditis fiscum,

Nostris cedit usibus, remanet nobiscum."

"Si bene prospicias ea quae dixisti,

Ad tuum obprobrium sunt sermones isti;

Nam sacris altaribus non est dignus sisti,

120

Qui quaerit quae sua sunt, non quae Ihesu Christi."

"Siste, siste, garrule, contra nos garrire;

Nihil boni percipis, nihil agis mire;

In coenis, in prandiis, nobis sonant lyrae,

Fame, siti, frigore dum soles perire.

125

Tota die plaudimus, non in die tantum,

Fatigamur cyathis usque galli cantum;

Sonat inter phialas vox philosophantum;

Sic nos plausum ducimus, te ducente planctum."

"Audi inter phialas quid philosopharis;

130

Follus, non philosophus, hinc esse probaris;

Stulto sunt similia singula quae faris,

Parte tua caream quem ibi lucraris.

Epicure lubrice, dux ingluviei,

Cuius Deus venter est, dum sic servis ei,

135

Quid stas mensae serviens in conspectu Dei,

Dum teipsum respicis reum talis rei?"

"Vilior vilissimo semper eges pane,

Nunquam Dei memor es, fallax Christiane,

Quibus instas precibus vel sero vel mane,

140

Quae si bene videas, non distas a cane.

Si quid ago noxium, si quid indecorum,

Affectu vel actibus, vel textu verborum,

"De profundis " abluit et "Beati quorum,"

Et quae semper rumino cantica Psalmorum."

145

"Psallis, dixit Dominus, psallis donec ponam;

Sed nullam assequeris psallendo coronam;

Perdis quicquid psallitur per vitam non bonam,

Dum tenes illicite secundam personam.

Foetes noctis faecibus plus porcorum aris,

150

Sicque mane petitur ara salutaris;

Dum sacra coinquinas, dum sic inquinaris,

Quid prodest beatus vir vel quid gloriaris?"

"Sto indignus, fateor, sanctum ad altare,

Cui si omnes prohibes indignos astare,

155

Cum indignus quisque sit, sacra fac cessare,

Et si cessent, ubi est vestrum salutare?

Quis tractare dignus est haec sacra sacrorum?

Non est dignus quispiam in coetu iustorum;

Vel haec tractent igitur manus peccatorum,

160

Vel lex cesset penitus sacrificiorum."

"Absit ut hoc videar me velle dixisse,

Vt cessare debeant sacramenta missae;

Cessent tua crimina, cesses ab hiis ipse,

Sacra ne dimiseris, noxae sint dimissae.

165

Scio, scio neminem dignum actus talis;

Minus tamen dignus es quo plus es carnalis;

Et prae tot innumeris quae frequentas malis,

Est tibi presbytera plus exitialis."

"Malo cum presbytera pulcra fornicari,

170

Servituros domino filios lucrari,

Quam vagas satellites per antra sectari;

Est inhonestissimum sic dehonestari.

Turpe est satellitem sacram paulo ante

Emptam a sutoribus asse vel quadrante;

175

Hanc amas, hanc sequeris, bursa votum dante;

O quam vilis ludus est tali cum amante!"

"Inclamas nos solitos foeda sequi iura,

Tanquam tua pravitas digna sit vel pura;

Quae committis scelera sunt arenis plura,

180

Vices carent numero, gravitas mensura.

Non parcis cum Veneris venerint scintillae,

Sponsae vel dionolae, nepti vel ancillae,

Viduae vel virgini, magnae vel pusillae,

Vno nos abutimur, tu et modis mille."

185

Horrens tanta scelera presbyter rubescit,

Horret mente devius et quid agat nescit;

Sed pulsans ad vesperas signum ope gessit,

Surgunt, templum ineunt, logicus successit.

Laesus valde presbyter parat talionem;

190

Differt coram populo disputationem;

Statuens qui suberit per conclusionem,

Vt in illo explicet gravem ultionem.

Cedit plebs, o presbyter, pacto quod imponis;

Spondent dare copiam de bellorum donis;

195

Hii tibi, hii logico, crebris precum sonis,

Optanti obprobrium vel palmam agonis.

Exultabat logici mens haec audientis,

Fidit Aristoteli, fidit et commentis;

Sed sophisma fallit hanc subola sequentis,

200

Non est quibus credidit laesus argumentis.

Vt patraret libere quod patrare temptat,

Incepturus vesperos clericos absentat;

Solum secum logicum presbyter retentat,

Ante quem incipiat libros huic praesentat.

205

Inchoavit vesperos, adiuvit praedictus,

Psalmus quem imposuit erat "Benedictus;"

Mox ut versus logici ultimus est dictus,

Infert ergo presbyter clamitans, "Es victus!"

Ergo doctus logicus tentus a iuventa,

210

Quae nequibat psallere, sumpsit argumenta,

Instaurare verbera non est plebs contenta,

Donec totus marcuit vita pene dempta.

Adeste presbyteri, logicum adite;

Vt vos recta moveant, hos versus audite;

215

De tot morum vitiis ad vitam redite,

Nos et vos ad pervia ducat Auctor vitae!