Postquam subiectos sibi rex Babylonis Hebreos

      Vicit et afflixit ense, dolore, fame,

Insignes pueros forma sensuque peritos

      Cum reliquis fecit in Babylona trahi,

5

Quos eunuchorum prelato tradit ut illos

      Doctrinis foueat eloquiique fauis,

Vt pascant illos regalis fercula mense

      Et rex inspiciens lumina pascat ibi.

Sed Daniel, Azarias, Misael, Ananias,

10

      Effulsere magis quatuor inter eos;

Prefuit his Malasar, regales exhibit escas

      Vt nitidos illos redderet esca nitens.

Inquit ei Daniel: "Tempta bis quinque diebus,

      Obsecro, nos tantum dando legumen, aquam;

15

Post, uultus nostros et eos quos regia pascit

      Esca nota; post hec quod placet, illud age."

Annuit ille preci prebendo leguminis escam,

      Regalem tollens ad sua uota cibum;

Inque breui tantum pueri nituere quod omnes

20

      Excedat sensus mentis et oris honor.

Isti post annos tres coram rege statuti

      Plenius exponunt omne quod ille petit;

Doctrine decuplum princeps inuenit in illis

      Pre cunctis aliis qui sua regna colunt.

25

Visio nulla grauis sensum latuit Danielis;

      Sompnia que latitant huic patuere uiro.

Hic in Chaldea uiuens castissimus usque

      Ad Darii tempus clarus honore fuit.

Isti uisa decem patuerunt, que sine falsi

30

      Fermento noster uult aperire stilus.

 

Prima uisio Danielis

Anno qui fuerat a regni fine secundus

      Sompnia rex uidit nec memor inde fuit.

Querit ab ariolis quid uiderit ille, sed omnis

      Ariolus regis soluere uisa nequit;

35

Iram concepit rex; ut pereant Babylonis

      Omnes prudentes corde furente iubet.

Queritur ut pereat Daniel, sed postulat ille

      Vnius spatium noctis ad istud opus,

Cumque suis sociis pulsat prece sidera; stillans

40

      Gratia celestis uisa reuelat ei.

Coram rege stetit, cui rex: "Poterisne quod opto

      Soluere?" Respondit: "Est Deus ista potens;

Est Deus in celo reserans secreta supremo

      Tempore, monstrauit ille futura tibi.

45

Pectore uoluebas quis post te regna teneret,

      Ostenditque tibi regna futura Deus.

Coram te statuam grandem terrore uidebas

      Horrificam, cuius ista figura fuit:

Est aurum caput et collum; sunt brachia, pectus

50

      Argentum; sunt es uenter utrumque femur;

Sunt tibie ferrum; quedam pars ferrea durat

      In pedibus, quedam fictilis equa luto.

Scinditur absque manu de monte lapis, feriendo

      Comminuit statuam, tota fit illa cinis.

55

In montem magnum creuit breuis ille lapillus,

      Cuius mole graui tota repletur humus.

O rex, audisti que sit tua uisio; mentis

      Nunc ratione nota uisa quid ista notent.

Est caput ex auro: nichil est preclarius auro

60

      Et regno cedunt omnia regna tuo.

Post aliud regnum surget minus, et uelut auro

      Argentum cedit, sic minus illud erit."

Regnum Persarum Medorum congruit isti;

      Brachia fregerunt hec Babylona duo.

65

"Laude nitens celebri post hec ex ere sequetur

      Regnum perspicuum quod tremet omnis humus."

Hoc est Grecorum regnum quod congruit eri,

      Nam uelut es resonat, hoc ita laude sonat

Vel pro rhetoricis quos nutrit Grecia siue

70

      Propter Alexandrum, quem sua fama canit.

"Quartum succedet regnum feriens quasi ferrum;"

      Quod de Romano rite notare potes.

Ferrum cuncta domat, confringit, conterit: ensis

      Romanus frangit cuncta rigore suo.

75

Porro pedum quedam pars ferrea, testea quedam,

      Lites ciuiles discidiumque notat;

Sicut materies non heret ferrea teste,

      Sic herere nequit plebs inimica sibi;

Sic partim regnum iacet et partim solidatur

80

      Dum plebs hinc secum dissidet, inde uiget.

"Tunc Deus ostendet regnum celeste quod ista

      Singula comminuet, tempus in omne manens."

Post regi Daniel ostendit quid lapis ille

      Denotet: hec Iosepho non placuere tamen.

85

Ad regnum quod adhuc expectat nescia Christi

      Hoc Iudea refert, credere tarda Deo.

Tunc rex protulit hec, Danielem pronus adorans:

      "Excepto uestro nullus in orbe Deus."

Post regem Daniel super omne decus Babylonis

90

      Fit princeps, meritis et ratione potens,

Sunt et tres pueri Daniele precante statuti

      Totius patrie rege iubente duces.

 

Secunda uisio

Latam sex cubitis statuam rex erigit auro

      Que decies senis grandis et alta fuit.

95

Rex statuit statuam prope Duram flumen ut omnis

      Dux, princeps, miles, uulgus adoret eam.

Preco clamat ut hanc omnis uir adoret in hora

      Qua dulces modulos musica signa dabunt;

Qui spernet curuare genu mittetur in ignem,

100

      Fornacis flammis fiat ut ille cinis.

Preter tres pueros statuam plebs omnis adorat.

      Accendit nimius regia corda furor;

Fornacem iubet accendi; strepit ignis in illa

      Et solito grauior septupla flamma fuit.

105

Tres in fornacis medium mittuntur, at illos

      Qui misere uiros flamma uorauit edax.

 

Que sequuntur dicit Ieronimus se non legisse in Hebreo.
Geometrica regula comprehensum est

Flamma, nouem cubitis surgens deciesque quaternis,

      Quos prope fornacem sensit adesse uorat.

Angelus ad pueros descendens excutit ignem,

110

      Flare facit uentum roris in igne graui.

Tres igitur laudem cecinere Deo: "Benedictus

      Patrum nostrorum sit sine fine Deus."

Ille sequens hymnus qui post "benedicite" currit

      In laudes Domini prodit ab ore trium.

115

Rex stupet hec et ait: "Tres tantum misimus intus;

      Quartus adest quasi sit filius ille Dei."

Tunc prodire iubet rex de fornace canentes,

      Laudantes, hilares et sine labe uiros.

Mirantur quod in his combustio nulla capilli,

120

      Non uestes uste, non dolor ignis erat;

Edictumque dedit rex ne diues uel egenus

      Promat in illorum uerba profana Deum,

Restituitque tribus quos est largitus honores

      Primitus ut patriam sicut et ante regant.

 

Tertia uisio

125

Florens in regno dum gaudeo, sompnia uidi;

      Incussere michi sompnia uisa metum;

Nec potuere uiri Chaldei soluere uisum

      Sed solus Daniel indicat illa michi.

Paruit in sompnis arbor michi sidera tangens,

130

      Amplectens patriam, fructibus ampia suis;

Pastum sumebant animalia queque sub illa,

      In ramis eius multa uigebat auis.

Ecce uigil sanctus .it e celo: "Ruat arbor,

      Exulet et pereat bestia, fructus, aues;

135

Sit tamen in terra germen remanens, et in agro

      Terre pascatur associetque feras.

Eius ab humano cor mutetur, super illam

      Septem mutari tempora plena scias,

Donec cognoscant uiuentes quod Deus unus

140

      In celo regnet, terrea regna regens."

Turbatus Daniel, quasi sola cogitat hora,

      Heret, et exponens sompnia regis ait:

"Te, rex, designat arbor que sidera tangit,

      Sub cuius nutu cetera regna tremunt.

145

Audisti decreta Dei: te respuit orbis

      Et tibi tolletur huius honoris apex,

Cumque feris fenum comedes per tempora septem,

      Donec cognoscas qui tibi regna dedit;

Germen radicis dimitetur tibi, regnum

150

      Nam tibi restituet Conditor ille tuus.

Audi consilium, miseris miserando reatus

      Dilue, terge tuos per pietatis opus."

Rex anni post circuitum dum circuit aulam,

      De Babylone sua uerba superba sonat:

155

"Nonne nitens hec est Babylon, que preminet orbi,

      Ampia decore suo, robore facta meo?"

Vox erat in lingua cum de celo super illum

      Vox ruit: "Aufertur gloria tanta tibi.

Ad pecudes transi; tibi sit fenum cibus annis

160

      Septem donec eum qui regit astra scias."

 

De mutatione Nabuchodonosor et sensu tamen relicto

Ex hominum cetu mox est eiectus et herbis

      Vescens sumebat pabula more bouis;

Crines canescunt, aquilas imitantur; et ungues

      Crescunt ut uolucrum sint rapiendo pares.

165

Postque dies diffinitos ego rex leuo sursum

      Intuitum; sensus redditur ecce michi.

Laudo Deum, cuius eterna uigensque potestas;

      Regno restituor et michi creuit honor.

 

De successoribus Nabuchodonosor usque ad Balthasar

Post obitum Nabuchodonosor, rex filius eius

170

      Nominis eiusdem sceptra paterna tenet;

Exurgitque per hunc suspensilis hortus, et artes

      Herculeas uicit artibus ille suis.

Post istum frater Euilmoradach fuit usus

      Regno, qui Ioachim soluit, honorat, alit;

175

Tres genuit pueros; est nomen Balthasar uni,

      Post patrem datur huic regius ille thronus.

 

Quarta uisio Danielis

In primo Daniel regnantis Balthasar anno

      Sompnia uidit et hec scripsit et istud ait:

In pelago uenti pugnabant quatuor; extra

180

      Vidi prodire quatuor inde feras.

 

He sunt angelice potestates que laborant pro regnis mundi

Prima leena gerens alas aquile fuit; illas

      Perdit et e terra tollitur illa simul

Statque super plantas ut homo, cor ei datur eius:

      Assyrium regnum bestia tanta notat.

185

Est lea ui fortis, fera plena libidine: fortes

      Assyrii semper luxurieque dati.

Hec alas habuit aquile pro tempore longo

      Incipiens etas quando secunda fuit;

Sub Saruch ante dies Abrahe descendit ab illa

190

      Ad quintam donec Balthasar ornet honor.

Alis euulsis stans in pedibus fera, post hec

      Corde dato, notat hunc cui fuit herba cibus,

Quem Deus ex hominum cetu proiecit et inde

      Regno restituit, scire futura dedit.

195

Bestia que primam sequitur par eminet urso,

      Non tamen ex toto sed quasi parte sui;

Ordo triplex in dentibus est, et dicitur illi

      Vt surgat, carnis plurima frusta uoret.

Regnum Persarum notat ursus, namque labores

200

      Et duros uictus plebs solet illa pati;

Nam pro pulmento genus hoc hominum sale crudo

      Et cardamomo uescitur, optat ali.

Plebs ea non urso par est penitus quia nullum

      In populum legis est operata malum.

205

Medos, Chaldeos, Persas habuit prius illud

      Regnum: denotat hoc dentibus ordo triplex,

Vel tres forte duces solitos centum dominari

      Satrapicis et bis quinque decemque uiris.

Hoc, quod dicebant nunc carnibus utere multis,

210

      Respicit Assueri tempora propter Aman,

Qui graue consilium regis transfudit in aurem

      Vt gladio pereat omnis Hebrea tribus.

Tertia post istam pardus gestans auis alas,

      Quatuor est capitum, cui graue posse datur:

215

Regnum Grecorum, quod Alexandri manus auxit,

      Defendit, pardus iste notare potest.

Est pellis pardi uario distincta colore,

      Et uarias gentes subdidit iste sibi.

In mortem pardus saltu ruit: impetus istum

220

      In mortes hominum saltibus ire facit.

Alas pardus habet: celeri uictoria cursu

      Ornat Alexandrum dum sua fama uolat.

Quatuor est capitum fera, nam moriendo reliquit

      Heredes regni quatuor iste sui.

225

Tantum posse Deus dedit huic, nam uirga furoris

      Supra peccantes extitit ille Dei.

Bestia quarta fuit fortis, dentesque figurans

      Ex ferro, comedens, sub pede queque terens.

Regnum Romanum notat hec, quod par animali

230

      Nulli designat mira propheta loquens,

Vt sic Romanum demonstret habere uigorem,

      Quod solet in cunctis fortius esse feris.

Vult tamen Hebreus quod bestia par fuit apro,

      Exponens illud quod Citharista canit:

235

"De silua ueniens uites uastauit Hebreas

      Dente timendus aper;" Titus et ille fuit.

Hoc regnum Rome conculcans cetera uicit,

      Fregit, comminuit, sub pede cuncta terens.

Cornibus illa decem terrebat bestia terram:

240

      Ad finem mundi respicit iste locus.

Tunc in regna decem Romana potentia curret;

      Per soles notat hoc ipsa Sibylla decem.

Horum de medio breue cornu surget, et istud

      Est antichristus, quem synagoga colet;

245

De Dan nascetur miser in Babylone parentum

      Semine conceptus, demone plenus erit.

Primis auulsa tria sunt de cornibus eius

      A facie; reges tres dabit ille neci:

Rex, Egypte, tuus ac, Africa, rex tuus et rex,

250

      Ethiopes, uester huius ab ense cadent.

His tribus euictis, deiectis, marte peremptis,

      Septem uictori colla subacta dabunt.

 

Et ecce quasi oculi hominis erant in eo,
et erat ei os loquens ingentia

Mira uidendo sciet, magice miracula monstrans,

      Gazas inueniens quas modo terra tegit.

255

Se dicendo Deum faciet iuuenescere templum,

      Ponet ibi solium; turba sequetur eum.

Ad se conuertet multos ui, munere, signis;

      Heliam perimet et gladiabit Henoch.

Velox iudicium uerbis signatur in istis,

260

      Cum Christi faciem fiamma preibit edax.

Iudicis aduentu cunctorum corda patebunt;

      Angelicos ciues milia dena notant.

Nam tunc cessabit omnis prelatio Christi

      Cum caput ornabit luce corona micans.

265

Nam Christus ueniens in nubibus aera tanget

      Sicut in ascensu transiit astra suo.

Nam fuit equalis Patri per singula Christus,

      Cui laus est et honor et sine fine decus.

Tempora sunt anni duo, tempus denotat annum,

270

      Anni dimidium temporis est medium.

Est alio Cyrus cornu sublimius unum,

      Precedens Darium robore siue manu.

Signat Alexandrum dedignans tangere terram

      Hircus, qui uelox uincere semper erat.

275

Contra ueruecem festinans prelia gessit,

      Eius comminuens cornua bina tulit.

Vnum Darius est, Arsami filius unum,

      Ex horum fecit gente tributa dari;

Medos et Persas propria uirtute subegit,

280

      Hos pugnando premens, hos gladiando necans.

Quatuor huic hirco nascuntur cornua: regni

      Tot sunt heredes, de quibus inde loquar.

Ex illis ortum cornu breue crescere cepit

      Et contra stellas impetus eius erat.

285

Antiochus cornu signatur in hoc Epiphanes,

      Nam fuit in populum pessimus ille Dei;

In templo statuit statuam Iouis. Audio sanctum

      Vnum cum socio mox ea uerba loqui:

 

Tempus ab Antiocho, cum Ierusalem subit, usque

290

      Templum mundetur, quod Machabeus agit,

Si numeres, annos sex defluxisse uidebis,

      Tres menses et bis quinque decemque dies.

Dum querit Daniel quem sensum sompnia monstrent,

      Accedit Gabriel; indicat illud ei.

 

295

Balthasar ornari mensas splendore ciborum

      Precepit ducibus principibusque suis;

Afferri sacra uasa iubet, que robore multo

      A Domini templo sustulit eius auus.

Vasa coronabant uino fictasque canebant

300

      Laudes dis fictis numinibusque suis.

Ecce, manus regis apparens uisibus istud

      Exarat in muro - mane, thecelque, phares.

Ergo magos mandat, quibus inquit: "Qui leget istud

      Et quid scripta uelint, hec tria dona feret:

305

Purpura uestiet hunc, iungetur et aurea torques,

      Fiet et in regno tertius ille meo."

Non est inuentus uir qui legat hoc quod aratum

      Extiterat uel qui soluere scripta queat,

Donec adest Daniel, qui singula soluit et inquit:

310

      "Audi scripturam mane, thecelque, phares;

Mane sonat numerus - Deus ecce tuum numerauit

      Regnum, compleuit illud et absque mora;

Porro thecel sonat appensum - quia iam tua uita

      Pendens in libra nutat habetque minus;

315

Diuisumque phares sonat - est diuisio regni

      Facta tui; Medus, Persa fruetur eo."

Purpura mox illum uestit, datur aurea torques,

      Quodque sit in regno tertius ille canunt.

Capta fuit Babylon in eadem nocte, triumphat

320

      Cyrus cum Dario, Balthasar ense cadit;

Succedit Darius, cui defert Cyrus honorem

      Tanquam maiori pro bonitate sui.

 

Septima uisio Danielis

Liuor Chaldeos agitat quod rex Danielem

      Ditat et insignit multiplicatque bonis,

325

Dixeruntque simul: "Occasio nulla patebit

      In Daniele nisi quod colit ille Deum."

Insinuant igitur regi: "Decreta dedere

      Cuncti prudentes, quos tua iura regunt:

Nemo dies infra ter denos rem petat ullam

330

      A quoquam nisi, rex, a bonitate tua;

Si petat, incumbat uindicta lacumque leonum

      Ingrediens fiat esca cruenta feris."

Que statuere duces, firmo decreta sigillo

      Imperio firmant regia scripta nouo.

335

Inde domum Daniel rediit reseransque fenestras

      Horis orabat corde uel ore tribus.

Orabant ter Iudei: dum tertia splendet

      Et dum sexta micat horaque nona nitet.

Lex in monte datur dum tertia splenduit hora:

340

      Spiritus hac hora Sanctus in igne datur.

Eneus in sexta ligno configitur anguis:

      Hac hora pendes in truce, Christe Iesu.

Nona misit aquam petra, larga fluenta refundens:

      Nona de Christo sanguis et unda fluunt.

345

Estque precans Dominum Daniel inuentus ab illis

      Peruersis eius qui sitiere necem.

Regi declarant rem, sed responsio regis

      Obstat ne noceant ora ferina uiro.

Sed cum nil prosit rex, mittitur ante leones

350

      Innocuus Daniel, sed fera nulla nocet.

Quem uidit Daniel fuit angelus ora leonum

      Concludens; ideo stat fera nulla nocens.

Extrahitur sanus, intro mittuntur iniqui

      Factores, sed eos ora ferina uorant.

355

Rex igitur preclara Dei miracula cernens

      In regno facit singula nota suo.

 

Octaua uisio Danielis

Dum precor, istud ait Gabriel: "Vt liberet urbem,

      Attendit uoces et tua uota Deus.

Hec et adhuc quedam uenio tibi pandere; uisum

360

      Sermonemque nota, quem reserare paro."

 

Angelus his uerbis Christi prenuntiat ortum,

      Qui peccata tulit iustitiamque dedit;

Legem compleuit, quem pre cunctis Pater unxit

      Vt rex et presul esset utrumque simul.

365

Hebdomades ait annorum non esse dierum:

      Septem sic annos hebdomas una facit.

Propter lunares annos ait abbreuiatas

      Hebdomades, spatio nam breuiore fluunt;

Solares uincunt unoque decemque diebus

370

      Annos lunares, si numerando notes.

 

De septem decies, quas hebdomades legis, unam

      Extremam Daniel separat inde loquens;

Hebdomas una quidem pactum firmabit; id annis

      De tribus accipias dimidioque simul

375

Dum docuit Christus, cum quod promiserat ante

      Antiquis patribus perficit esse ratum;

Nam iam transierant tres anni dimidiusque

      Istius hebdomadis cum lauat unda Iesum.

Christe, tue mortis tempus Daniel ibi ponit:

380

      Post decies senas hebdomadesque duas

Atque subaudito septem solamque supremam,

      Quam secat in partes mens studiosa duas,

Incurret mortem Christus patiendo, nec eius

      Existet populus, namque negabit eum.

385

Romanus populus cum principe Vespasiano

      Vrbem consumet et sacra sancta Dei.

 

Nona uisio Danielis

Cyri Persarum regis cum tertius annus

      Affuit, est grandis uisio facta michi.

Afflixi carnem ieiunans tempore multo

390

      Nec caro nec uitis os subiere meum,

Postque dies mensis primi senos quater unus

      Ecce uir apparet, ueste decore nitens.

Ex lino uestis, ex auro zona nitebat;

      Os fulgur, frontis lux quasi lampas erat;

395

Pectus crisolito par; brachia, pes, femur eri;

      Vox quasi multorum uerba loquentis erant.

Solus eum uideo, uires fugiunt, color oris

      Mutatur, iaceo, uultus adheret humo.

Ille uir accedit, michi dat solamen et inquit:

400

      "Ne timeas Daniel, corde repelle metum,

Namque die primo mensis dum cum prece pulsas

      Astra, Deo sedit uox lacrimosa precum;

De reditu populi Dominus tibi prebuit aurem

      Predictoque die nuntius esse paro,

405

Sed michi Persarum princeps ter quinque diebus

      Restitit et senis, sic mora facta fuit.

Cum tunc egrederer, patuit Grecus michi princeps

      Vt nos impediat incutiatque moram.

De reditu populi nunc te uenio dare certum."

410

      Nemo nisi Michael hic michi prebet opem.

Legati Sathane sunt princeps ille uel ille,

      Sicut Ieronimi littera nuda sonat;

Istos appositos his regnis esse fatetur

      Vt subiecta sibi regna labore grauent.

415

Vt tua plebs grauiter peccet dum torquet Hebreos,

      Angele Persarum, tu studiosus eras;

Hinc ut Persarum regnum Greco societur,

      Angele Grecorum, tu studiosus eras.

Sed celi ciues Gregorius esse fatetur,

420

      Vt purgetur adhuc, si quid Hebreus habet:

Si quid Iudeis aliquid rubiginis hesit,

      Eradat pene lima laborque grauis.

 

Decima uisio Danielis

Annus erat primus Darii stabamque uirumque

      Audio predictum pandere mira michi.

425

"Pando tibi, Daniel, noua post Cyrum Dariumque,

      Quos nunc regnorum sceptra tenere uides.

Tres reges Persis Cambyses Ermidiesque

      Vir magus et Darius natus Hydaspis; erit

Et quartus Xerses natus Darii super omnes,

430

      Aduersus Grecos qui noua bella geret

Donec Alexander ueniat, mox preterit omnes

      Reges." Vir uerax cum Daniele loquens:

"Rex fortis, rex ille potens pede conteret orbem;

      Sub patre tam celebri patria tota tremet."

435

Iste uir Antiochus Epiphanes fratre perempto

      In Syria regnans sceptra thronumque tenet.

 

De illis que sequuntur

Quod pars Antiocho quedam sit congrua, quedam

      Pars antichristo scire legendo potes.

 

Congruit Antiocho focus hic ubi dicitur: "Istum

440

      Feminee la bis multa cupido trahet."

Non antichristo uox consonat hec quia gentes

      Vt citius possit fallere cactus erit;

Congruit huic casto focus hic: "Inter freta gaudet

      Stare, tabernaculum figet Apherno suum."

 

445

Ierusalem figet solium, que respicit inde

      Tyrrenum pelagus, hinc Mare Mortis habet.

Montis Oliueti solium super ardua ponet,

      De quo conscendens Christus ad astra redit.

 

Nullus opem feret huic quia uox ex aera clamans

450

      Dicet : "Obi!" Post hanc fulminis igne cadet.

 

Post hec Daniel prosequitur uisionem de tempore antichristi
et conuersione Iudeorum et resurrectione mortuorum

 

 

HISTORIA SVSANNE

 

Hactenus arrisit Susanne gratia forme,

      Hactenus in populo floruit eius honor.

Fama serena quidem, sed nubila facta, nec huius

      Laudi famose consona uita fuit.

455

Sed quis erit fructus si te flos nominis ornet

      Et de messe boni nil tua uita ferat ?

Omne quod est rubeum nomen non impetrat auri;

      Omne quod est niueum non imitatur ebur;

Auri nobilitas luteam si uestiat ollam,

460

      Non ideo sequitur hanc minus esse lutum:

Sic et Susannam si fame candor inauret,

      Non ideo sequitur hanc minus esse ream.

Nobis enituit quod mecha sit, et quod iniqua

      Spernit mecha uirum, spernit iniqua Deum.

465

Virtuti uitium, sinceris turpia, legi

      Illecebram, fidei pretulit illa dolum.

Nos urit grauiter res hec, opus hoc, scelus istud,

      Res deformis, opus flebile, triste scelus;

Iuris enim nostri est tales euellere plantas

470

      Ne pariat fructus arbor iniqua malos.

Praua quidem cito fructificant et fertilis arbor

      Tardius; urtica crescere semper habet.

Lex igitur poscit, et res, ut in arboris huius

      Radicem uindex nostra securis eat;

475

Sed donec uobis clarescant omnia, paruam

      Pene concessit ultio nostra moram.

Ergo reuoluetur res ordine ducta rotamque

      Lingue currentis iuris habena reget.

Cum sol estiuum libraret tempus et urbis

480

      Librasset causas nostra statera diu,

Surgimus, egredimur, Ioachim nos excipit ortus

      Floribus ut recreet tedia nostra locus.

Nostro blanditur locus arridetque labori;

      Ridentem reddunt quatuor ista locum:

485

Hec sunt arbor, humus et fons et auis; uiret arbor,

      Vernat humus, garrit fons, citharizat auis;

Arbor fronde uiret, pubescit gramine tellus,

      Murmure fons garrit, gutture ludit auis.

Sedimus hic igitur, fallendo sub arbore solem,

490

      Vt iuuenescat ibi nostra senecta parum;

Dumque locum nostri metitur luminis error,

      Sors in Susannam lumina nostra tulit.

Pulsauit portam, patuit pulsata, patentem

      Intrat et orditur ad sua nota uiam;

495

Et quales optat lasciva libido latenti

      Dilecto, tales obtulit illa genas.

Intrat enim succincta dolis, discincta puellis,

      Picta genis, pedibus nuda, uenusta comis;

Excludens famulas sine teste fuit quia nemo

500

      Delinquens oculos testis habere cupit.

Turpem prodebat habitus quesitus amorem

      Deformisque note testis et obses erat.

Signis siue notis, etsi non uoce, reatum

      Impure mentis hec potuere loqui:

505

Frons stellata rosis, picte lasciuia zone,

      Collum torque nitens, auris inaure micans,

Pes leuis et uestis rugis crispata superbis,

      Et corna dedignans uincla magistra pati.

Cur sic? Vt placeat magis, ut magis urat amantem;

510

      Plus igitur placuit, plus suus arsit amans.

Arsit et accessit; os ori, brachia collo

      Sumpserunt; pudor est ordine cuncta sequi.

Currimus huc; fugiunt, alter foris euolat, heret

      Altera; uir leuior, pigrior illa fuit.

515

Assumus, illa stupet; loquimur, rubet illa; minamur,

      Ista dolet; causam querimus, illa tacet.

Nos quasi subsannans oculo Susanna superbo

      Quesitum surda preterit aure scelus.

Indicat illatum uel fronte uel ore reatum:

520

      Frons rubet, ecce pudor; os silet, ecce fauor.

Elucet que sit Susanna, nec esse sepultum

      Pertulit hoc crimen iudicis ira Dei.

Nec fallit sermo uulgari tritus in ore:

      Donec fracturam sentiat, olla natat.

525

Que nesciret adhuc frangi, si sana fuisset

      Nec rimosa fides huic in amore uiri,

Si non eius amor in sponso naufragus esset,

      Vel si nupsisset moribus illa uiro.

Sed multum distant sibi uir pius, uxor iniqua -

530

      Vir fidus sponse, sponsa dolosa uiro.

Sponse culpa tamen Ioachim non torqueat; ex hac

      Fece nichil labis contrahit ille sibi.

Non ideo reus est si uir suus est, quia dampni

      Nil oleum patitur si societur aque.

535

Causa relata patet nec testibus indiget; ergo

      Torqueat et cruciet ultio digna ream.

 

 

Daniel reuocat populum ad iudicium presbiterorum

Quis turbo turbam turbauit? Quis sonus urbem

      Impulit? Vnde fragor intonat, unde dolor?

Ite, redite, reos astringite, soluite iustam.

540

      Hos sua culpa ligat, hanc sua causa iuuat.

Pondere non equo Susanne causa pependit,

      Nec timuit mendax esse statera senum.

Canities etiam mentiri nouit; et album

      Non semper retinet alba senecta fidem.

545

Albi temporibus, nigri sunt moribus; equant

      Tempora cana niuem, corda dolosa picem.

Inde potest ipsis irasci moribus etas,

      Que stupet in senio non senuisse senes.

Hos gradus insignit sed uita premit, nec honori

550

      Summo respondet infima uita senum.

Ambo presbyteri, sed non prebent iter ulli;

      Ambo Iudei, sed sine lege Dei;

Cumque rigant alios, tamen a dulcedine morum

      Ieiunus remanet tantus honoris apex.

555

Ore docent. Sed quid? Cum lingue uita repugnet!

      Nec redimit mores aurea lingua malos.

Verbis frondescunt, sed non est fructus in actu;

      Ore pluunt aliis, sunt sine rore sibi.

Talis uterque docet, nocet, ungit, pungit; obesse

560

      Plus, prodesse minus nostis utrumque tamen.

Cum doceant alios, se non hortantur, et instar

      Candele spargunt in sua dampna iubar:

Proficit hec aliis, sibi soli deficit; isti

      Proficiunt aliis deficiuntque sibi.

565

Vis tibi depingi breuius premissa? Sequuntur

      Vtres seu uentres, dolia siue dolos.

Curant non aras sed haras, non uera sed era,

      Non equum sed equos, non inopes sed opes.

Herent seu uanis seu uinis siue uenenis:

570

      Querunt uana, colunt uina, uenena uomunt.

Libras, non libros, relegunt parentque monetis,

      Non monitis; pretio, non prece, quemque iuuant.

Non alleluia ructare sed allia norunt;

      Plus in salmone quam Salomone legunt.

575

Talibus ergo fides inclinet uestra fauorem?

      Non, quia fallaces non meruere fidem.

Fingunt que uestris fuderunt auribus; iste

      Non est ordo rei quem docuere rei;

Sed nichil intexet mea uox de stamine falsi,

580

      Remque sequar breuiter et sine nube doli.

Estus erat, calor instabat, sol flammeus undas

      Iusserat immemores frigoris esse sui;

Riuus qui ludens Ioachim lasciuit in horto

      Lampadis eiusdem ui tepefactus erat.

585

Illic inuitat Susannam balnea; surgit,

      Huc properat, fraudem nescit inesse loco;

Temptat aquam, laudat temptatam, nuda subintrat

      Laudatam; nudam uidit uterque senum-

Vidit et incaluit. Concepte pabula flamme

590

      Huius utreque gene sunt in utroque sene.

Hinc species inde spes, hinc uenus inde uenustas,

      Hinc calor inde color cor tetigere senum.

Igni dant uires oculi, lux ignea, ceruix

      Lactea, cesaries aurea, nuda caro.

595

Res noua I decrepitis audax amor imperat; igni

      Exangues stipule dant alimenta nouo.

Non par inuoluit puerumque senemque reatus:

      Errat amando puer, seuit amando senex;

Flamma senum rorem uenie non impetrat, horum

600

      Fornax sedari non sine fonte potest;

Extingui leuius puerilis flamma meretur;

      Rore premi modico fiamma nouella solet.

Quid sero plura? Senes captivat forma, trahuntur

      Illecebra, celeres ad sua uota uolant.

605

Ergo preces fundunt, ergo dant, ergo minantur;

      Nil prece, nil donis, nil ualuere minis.

Vt nullo sensit effectu uota beari,

      Sic in Susannam fulgurat ira senum:

"Effectus nostro si non arridet amori,

610

      Crimen fingemus in tua dampna nouum;

Te sponsi fedus lesisse fatebimur; istud

      In populi medio nostra querela seret."

Sperans et metuens fluitat Susanna; ministrat

      Spem diuinus amor, lingua dolosa metum.

615

Mens trahitur ueloque spei uentoque timoris,

      Spemque metumque sequens inter utrumque uolat.

Deuotaque uolans ad celum mente loquelam

      Fletibus undantem fudit in aure senum:

"Nauis quo fugiet geminis impulsa procellis?

620

      Hinc michi nulla salus, hinc fuga nulla patet.

Syrtes incurret fugiens mea cimba Caribdim,

      Et mea fata cauens in mea fata ferar.

Peccem? Peccantem me puniet ira Gehenne.

      Clamem? Clamantem puniet ira senum.

625

Sed quid ? Vestra, senes, manus in me seuiet; iram

      Leniet Inferni uerbere trita caro.

Vt dampnum carnis animam lucretur ematque

      Portum celestem, naufraga uita michi."

Dixit et obsistit et preualet una duobus,

630

      Seuis blanda, uiris femina, iusta reis.

Non uincunt ut conuincant, quia nil adamanti

      Malleus hinc, incus inde, nocere solent.

Vt mea uox celeri sit digna fide, locus istos

      Separet et ratio iudicet acta senum.

635

Dic, immunde senex, dic que fuit arbor amoris

      Conscia sub foliis ausa uidere nefas.

Vix inuenta sibi est responsio flebilis; umbram

      Prini mentitur criminis esse ream.

Alter, ad auditum cuius non iste uolauit

640

      Sermo, loquatur. Ait: "Estimo cinus erat."

Quid plus? Conuincit lingue discordia testes,

      Nec similes reddit utraque corda sonos.

Restat ut in proprios auctores pena recurrat,

      Vapulet et uirgis doctor uterque suis.

645

Prosequar hanc titulis igitur, truce persequar illos;

      Hec meruit titulos, hi meruere crucem.

 

De historia Bel

Dum floreret adhuc Daniel etate uirenti,

      Contulit huic multas rex Babylonis opes.

In regis mensa prior intra regis amicos

650

      Efficitur; probitas emerat istud ei.

Mente senex, etate uirens, sine fraude fidelis,

      Purus carne fuit, iustus amansque Deum.

Regno nomine Bel simulacrum stabat in illo;

      Illud adorabat rex populusque suus.

655

Cura sacerdotum uigil unaquaque dierum

      Impendebat ei, rege iubente suo,

Bis sex artabeas simile deciesque bidentes

      Quatuor et uasa sex spatiosa meri.

Rex ait: "O Daniel, quare non istud adoras

660

      Numen, tam fortem magnificumque deum?"

Respondit: "Colo Factorem, qui singula fecit,

      Qui Deus est uiuens, secula cuncta regens."

Rex ait: "Ecce deus uiuens Bel iste probatur,

      Qui tot oues comedit, pocula tanta bibit."

665

Respondit Daniel: "Foris est hic eneus, intus

      Est luteus, numquam suscipit ore cibum."

Ergo sacerdotes rex turbatus uocat, aures

      Vulnerat illorum uoce minante necem:

"Ni michi declaret responsio uestra quid istas

670

      Expensas comedat, mors erit ulta nefas;

At si monstretur michi quod Bel deuoret escas,

      Blasphemus Daniel corruet ense meo."

Porro quater deni fuerant qui sacra parabant

      Exceptis pueris coniugibusque suis.

675

Inde petunt templum, rex apponi iubet escas,

      Cuncta sacerdotes rege iubente parant.

Istis egressis de templo, per loca templi

      Singula cribratur rege iubente cinis;

Ostia clauduntur et regius anulus illa

680

      Signat ne regem causa latere queat.

Nocte sacerdotes solito de more latenter

      Intrant cum pueris, singula uentre uorant;

Namque sacerdotum deceptrix cura latentes

      Fecerat introitus; terra tegebat eos.

685

Rex surgit surgente die Danielque uocatur;

      Ad templum properant signaque salua uident.

Ostia rex pandit, mensam uacuam uidet, ergo

      Exclamat: "Bonus est Bel deus absque dolo."

Stare facit regem Daniel, uestigia monstrat,

690

      Furta patent, torquet regia corda furor;

Ergo sacerdotes rapit, ostia falsa requirit,

      Monstrat secretas turba dolosa uias.

Hos omnes perimit rex inque manu Danielis

      Bel dedit; hic templum diruit, ara ruit.

 

De dracone quem occidit Daniel

695

Sub tellure latens draco parte iacebat in illa,

      Ignem sepe uomens, raro patere uolens.

Viuentem plebs esse deum Babylonia credens,

      Thure, sacris, precibus prona colebat eum.

Istum commendans rex intulit hec Danieli:

700

      "Quin deus hic uivat nemo negare potest."

Cui Daniel: "Michi, rex, tua sit concessa potestas

      Vt faciam citius hunc sine fuste mori."

Ille potestatem dedit huic quod uellet agendi;

      Accipit hic adipem cum pice cumque pilis;

705

Hec coxit, massas confecit, in ore draconis

      Proiecit; crepuit ille, peremptus obit.

Ira mouet patrie proceres regique loquuntur:

      "In nostras detur pessimus ille manus,

Qui Bel destruxit, subuertit templa, draconem

710

      Occidit, nobis durus ubique fuit.

Assensum nobis tua si non prebeat auris,

      Igni trademus teque domumque tuam."

Rex audita pauens Danielem tradidit illis,

      Inque leoninum mittitur ille lacum.

715

Septem non escas solitas habuere leones

      Vt citius perdant ora ferina uirum,

Sed miserata suum seruat diuina prophetam

      Gratia, namque fere nil feritatis habent.

Ieiunat Daniel, nullas ibi suscipit escas,

720

      Nec fuit esca feris, quem timuere fere.

 

De Abacuc

Stans procul hinc Abacuc pulmentum ferre parabat

      Illis qui segetes falce secante metunt.

Angelus inquit ei: "Fer pulmentum Danieli,

      Quem grauis affligit in Babylone fames."

725

Respondens ait hic: "Ignoro lacum, Babylonem

      Nescio, predictus nescio quis sit homo."

Et de Iudea tulit illum crine capilli

      Angelus et locat hunc in Babylonis humo.

Exclamans Abacuc ait: "O Daniel, uir honorum,

730

      Que Dominus misit, prandia tolle tibi."

Vescitur ille cibo grates referendo, locoque

      Redditus est Abacuc quo stetit ille prius.

Septima lux aderat, rex ut fleret Danielem

      Venit et inuenit nil nocuisse feras,

735

Deque lacu tulit hunc laudando Deum Danielis,

      Clamans quod similis non sit in orbe deus;

Inque lacum mitti iubet omnes ante leones

      Illos qui tanti causa fuere mali,

Quos in momento rapit et uorat ira leonum,

740

      Cessauitque malum cum periere mali.