Prologus

 

Magnus Alexander, quo primum Grecia rege

      Floruit, e terris multa trophea tulit;

Hic mundi peragrans fines sibi subiugat orbem,

      Totaque terra minor uiribus eius erat.

5

Porro de Poro mira uitute triumphat,

      Cogit et e Darii gente tributa dari;

Annis bis senis bis senas excitat urbes

      Quas insigniuit nominis eius honor.

Nutritos secum iuuenes moriens uocat, illis

10

      Diuidit et tradit regna subacta sibi.

Bis senis dominans annis morti uir obedit.

      Cuius uiuit adhuc nescia fama mori.

 

 

Liber Machabeorum

 

Post eius mortem iuuenes quibus ille reliquit

      Ius regni nec se nec bene regna regunt.

15

Ex his Antiochus nascens procedit ad ortum,

      Radix peccati, promptus ad omne malum.

Regni Grecorum centenus septimus annus

      Venerat, hic demens cum diadema rapit.

Hic subit Egyptum succinctus milite multo

20

      Et diadema duplex uendicat ense sibi,

Cuius ad ingressum rex Egypti tremit, ensem

      Ieiunum sepelit, cedit initque fugam.

Hostibus exclusis sic imperat iste duobus

      Regnis, cum spoliis multa trophea refert.

25

Post hec Ierusalem petit, intrat nobile templum,

      Omnia comminuit, aurea uasa tulit.

Absconsas predatur opes totumque quod eius Lumina

      Pascebat tollit et inde rapit.

Postque duos annos in Ierusalem uir ab illo

30

      Mittitur ut cogat inde tributa dari,

Qui mel in ore gerens sed alens in corde uenenum

      Pacis habet uerbum, mente rotando malum;

Namque uiris multis accinctus conterit urbem,

      Ense necat dominos, concremat igne domos.

35

Turribus edificant firmis urbem Dauid; escas,

      Arma, uiros fortes hoc posuere loco.

Scribit et Antiochus Iudeus ut omnis adoret

      Idola, thurificet, Sabbata nulla colat;

Qui spernens altare Dei super hoc simulacri

40

      Mox statuam statuit ut sacra dentur ei;

Et uariis maculans aris loca multa, suillas

      Offerri carnes et noua thura iubet.

Si quis contempnat regis mandata, cruore

      Purpuret et saciet regia tela suo.

45

Fit nouus ergo dolor, fit planctus, luctus inundat,

      Deuiat a cultu legis Hebrea tribus;

Multi thurificant uerbum regale uerentes,

      Plebsque reluctatur multa parata mori.

Quinque potens natis surgens illo Mathathias

50

      Tempore cum pueris sedit in urbe Modin:

Cum Ionatha Simon, Eleazar cumque Iohanne,

      Ludas cognomen cui Machabeus erat;

Plures eius erant; pater hos aliosque monebat

      Vt legem teneant et sacra iussa Dei,

55

Vallatusque suis uacuos sine laude remittit

      Regis legatos consolidatque suos.

Iura Dei quidam Iudeus spernit et aris

      Thurificat iussu regis in urbe Modin.

Ista uidens necat hunc Mathathias, quem super aram

60

      Truncat cum famulo regis, aitque suis:

"Post me qui zelum legis tenet exeat." Ergo

      Ipse preit, sequitur turba cauendo scelus.

Montes ascendunt, latitant ibi, quos neque regis

      Iussio deterret nec facit esse reos.

65

Res patet hec regi; iubet ut cum Sabbata legis

      Seruant Iudei, bella parentur eis;

Ex his ergo cadunt quasi mille uiri. Mathathias

      Plangit eos donec pars animosa coit

Quam neque simplicitas neque Sabbata sancta refrenant,

70

      Sed pugnans hostes terret eosque terit.

Porcorum sternuntur hare necnonque deorum

      Are; respirant Sabbata sancte patrum.

Post hec tempus adest ut mors rapiat Mathathiam,

      Tollitur e mundo; plangit Hebreus eum.

75

Post patris occasum ludas Machabeus ut hostes

      Extinguat, gentes conterat, arma parat.

Fratribus et sociis et cognatis et amicis

      Fultus et adiutus, uulnus in hoste facit;

Turbas hostiles turbans mediosque per hostes

80

      Irrumpens, rumpit more leonis iter.

Sternit Apollonium, cuius gladio latus ornat;

      Pugnat in hoc, ferit hinc, et feriendo furit.

Hoc perit ense Seron rex et populus suus. Aures

      Antiochi rumor uulnerat iste grauis,

85

Iratusque petit Persas ut congreget aurum,

      Lysie credens resque locumque suum,

Ipsi precipiens ut misso milite cunctos

      Conterat Hebreos uiribus, ense, fame.

Ergo Gorgias, Ptolomeus, Nicanor ab illo

90

      Mittuntur, pugnant; nil ea pugna ualet.

Obstat eis ludas, omnes eliminat hostes:

      Hos premit, hos perimit, hos necat hosque secat.

Sobrius in gestis semper fuit iste, sed hostis

      Sanguine sepe suus ebrius ensis erat;

95

Fratribus adiutus, Timothei castra remouit,

      Hostilis satians tela cruore globi.

Quod gens polluerat, altare Dei nouat; illud

      Dedicat et templum ditat honore nouo;

Panes et mensam, candelabra, uasa, lucernas,

100

      Psallens cum modulis, ille reponit ibi;

Aureolis facit hoc templum ridere coronis,

      Quodque diu senuit, iam iuuenescit opus.

Saucius egrotat isto rumore malorum

      Conscius Antiochus rex animamque uomit,

105

Qui moriens nimio pressus fetore, Philippum

      Secum nutritum iussit adesse sibi.

Huic a rege datur pro nato purpura fulgens,

      Anulus arridens, et diadema micans,

Vt ferat Antiocho nato que prebeat isti,

110

      Ipsum regalis ornet honore throni;

Sed misera regis audita morte, Lysias

      Hunc quia nutrierat regis honore beat.

Tunc ludas properans ad presidii uolat arcem

      Vt debellet eos quos habet illa uiros.

115

Milia centena peditum rex motus ad iram

      Colligit ac equitum milia quinque quater,

Adducique iubet ter denos tres elephantes,

      Et monstratur eis morus et uua rubens.

Quingentos equites, ualidos pede mille regentes

120

      Astantesque sibi bestia queque uidet;

De lignis turres intexte desuper extant,

      Turris et una uiros fert quater octo duos;

Intus erat ductor, astans cuiuis elephanti,

      Qui doceat quicquid esse necesse uidet.

125

Diuiditur regis exercitus: altera montes

      Pars tenet, altera pars infima uallis habet.

Quod micat in clipeis, sol luce reuerberat aurum,

      Aureus et splendor montibus inde datur.

Occurrit ludas, sexcentos obruit hostes;

130

      Vaginam siccus mucro subire negat.

Precedens aliis elephas supereminet unus,

      In cuius regem turre manere putant.

At lude frater Eleazarus heret in illum

      Intuitu; uolat huc laudis amore calens;

135

Hinc perimens ac inde premens feriensque furensque,

      Per medios hostes preparat ense uiam

Et se supponens elephantem perfodit, illum

      Diruit ut uictor, uictus et ipse ruit.

Iste uir exprimit hunc qui carnea uota refrenans,

140

      Peccatum superat sed tamen inde tumet;

Tunc ueluti uictor benedicitur, et quasi uictus

      Quando malum superans mente superbit homo.

Mox ludas redit a bello; rex instat et astat

      Bethsuramque capit Ierusalemque petit.

145

Diuersi generis fabricatur machina; pugnant

      Exterius gladii; pugnat in urbe fames.

Temporis hoc spatio rediens a Perside, querens

      Regia tractare iura, Philippus adest.

Saucius audito tali sermone, Lysias

150

      Regem cum Iuda fedus finire facit.

Facta pace redit rex, armis obsidet urbem

      Que ducis Antiochi nomine nomen habet,

In qua disponens regalia iura, Philippus

      Vincitur; huic regis preualet ira loco.

155

Tunc a Romana Demetrius urbe, Seleuci

      Filius, exit, abit per loca iuncta mari.

Patruus Antiochus Epiphanes fecerat istum

      Expertem regni dum puer esset adhuc;

Accusans patruum, puer iste fit incola Rome,

160

      Audita patrui morte redire studet

Et redit et regnat; exercitus ipse Lysiam

      Antiochumque necat; presidet ille throno.

Alchimus ex Aaron descendens stirpe, sacerdos

      Esse parans, multos iunxit amore sibi;

165

Hic Iudam, multis accusans regis in aurem,

      Predonem regni nuntiat esse sui.

Mittitur hic igitur cum Bachide deinde Nicanor,

      Qui bellis reprimunt hostica bella suis.

Post Iude gladius respirans seuit in hostes,

170

      Et fratto uictus ense Nicanor obit.

Ense metunt dextram linguamque Nicanoris hostes;

      Dextra datur funi, lingua fit esca cani.

Alchimus hoc spatio, ueniens cum Bachide, pugnat

      Vt Iudam perimat; milia multa trahit.

175

Pugnant, impugnant, expugnant acriter hostem:

      Arma premunt Iude martis et artis ope. ludas

Turbatus turbarum turbine uictus

      Corruit; est passus, proh dolor, ille dolos.

Ille uir occubuit qui turris, qui leo, qui lux,

180

      Qui flos, qui gemma, quique columpna fuit:

Turris deicitur, leo perdit robur, hebet lux,

      Flos marcet, pallet gemma, columpna ruit.

Occisum redimunt Simon Ionathasque; redempti

      Cum planctu tumulant corpus in urbe Modin.

185

Porro loco fratris Ionathas cum Bachide pugnat,

      Mille uiros sternit; hic fugat, ille fugit;

Ierusalem fugiens munitas extruit urbes,

      Custodes ponit, inde redire parat.

Alchimus inde domum sanctam dum destruit ipse

190

      Destruitur, morbi uulnere pressus obit.

Post Ionathas pacem firmat cum Bachide, mucro

      Dormit, terroris nescia terra silet.

Dictus Alexander penetrat Ptolomaida natus

      Antiochi, regis nomen adeptus ibi;

195

Cum Ionatha fedus iniit, Demetrius eius

      Ense cadit, belli gloria cessit ei.

Victor ad Egypti regem transmittit ut eius

      Filia nubat ei; quod petit ille dedit.

Nubit Alexandro Cleopatra, regia rident .

200

      Fercula, uina fluunt, organa leta canunt.

Affuit hic Ionathas, quem regis purpura uestit,

      Qui uaria dignus laude redire studet.

Dum uenit a Creta rediens Demetrius alter,

      Post patris occasum tertius annus erat;

205

Fugerat hic ad auos maternos patre perempto;

      In Syriam sumptis uiribus inde redit.

Missus Apollonius dux nuper factus ab illo

      Ad bellum Ionathan mouit, at ipse fugit;

Intrat templa D agon ut se tueatur, at ignem

210

      Apponit Ionathas, templa uirosque cremat.

Qui cecidere foris et qui periere cremati,

      Ter, quater et tot adhuc mille fuere uiri.

Gaudet Alexander; uariis hunc rebus honorat;

      Approbat hoc auri fibula missa uiro.

215

Porro studens sceleri, rex Egypti, socer eius,

      Querit Alexandri regna tenere dolo;

Qui postquam multas eius sibi subdidit urbes,

      Quam prius huic dederat, coniuge privat eum.

Eius agente dolo Demetrius hanc sibi iunxit;

220

      Cedit Alexander rex Arabasque petit;

Illuc traxit eum materni sanguinis ortus;

      Filius Antiochus iunctus inhesit ei.

Rex Arabum metuens ne rex Egyptius illum

      Turbet, Alexandro demetit ense caput.

225

Rex ouat Egypti, sed turbat gaudia presens

      Meror; tertius hunc tollit ab orbe dies.

In solio patrum regnat Demetrius; illic

      Demetit ense reos, regna paterna regens.

Notus Alexandro Triphon Arabas petit, inde

230

      Antiochum reuocat patris ad arma sui.

Imperat hic multis, cedit Demetrius, illi

      Antiocho fauet urbs Antiochena modo.

Cum Ionatha fedus facit et cum Simone fratre

      Ipsius, Tyrium quem facit esse ducem.

235

Antiochum Triphon hoc tempore perdere curat

      Vt se regalis ditet honore throni,

Sed Ionathan metuens, prius insidias parat illi,

      Quem ligat apponens uincla suosque necat.

Plebs sua plangit eum, credens hunc esse peremptum;

240

      Simon dux fratris incipit esse loco,

Acceleransque studet Simon attollere muros

      Ierusalem, sumptus artificesque parat.

Vt redimat Ionathan Triphon notum facit illi,

      Dicens quod Ionathas debitor eius erat.

245

Conscius ille doli nec uerbis credulus istis,

      Ne plebs culpet eum, quod petit ille dedit:

Argentum puerosque duos transmittit ad illum,

      Sed necat hic pueros, perfodit ense uirum,

In terram redit inde suam, Simonque cadauer

250

      Fratris cum planctu condit in urbe Modin.

Septem pyramides statuit, matrisque patrisque

      Sunt bine, fratrum quatuor, una sui.

Erigit insignes dux illic arte columpnas,

      Sculpturisque nouis uiuere cogit eas;

255

Armorum species sic sculpta refulgurat illic

      Vt cedes hominum tela sitire putes;

Sic etiam naues opifex ibi sculpsit ut illas

      Credas per medium uelle uolare fretum.

Hoc spatio Triphon occulta fraude peremit

260

      Antiochum, regni suscipit ille iugum.

Tunc ineunt fedus Simon, Demetrius; iras

      Obiurant, dextras dant animasque ligant.

Ad Gazam ueniens, dux belliger idola tollit;

      Arcis Ierusalem miles obedit ei.

265

Dum Simon intrat, ramis sua palma refulget

      Palmarum; iubili plebis ab ora uolant.

Iste uidens quod ui, quod polleat ense Iohannes,

      Quem genuit Gaze precipit esse ducem.

Contra Triphonem tunc rex Demetrius ibat,

270

      Sed male respondet gloria laudis ei;

Arsases rex Persarum uiuum capit istum

      Marte uel arte uirum sed sine morte tamen.

Terra quieta silet sub Simone, uulgus Hebreum

      Nec terret gladius quem tegit illa manus;

275

Sub ficu, sub uite sua, sub fronde, sub umbra,

      Quisque manet tutus Simonis ense ducis.

Ex auro clipeum minarum mille, minarum

      Expertem, Romam dirigit absque minis;

Hic clipeus uelut orator uel fibula pacis

280

      Federis amplexu iunxit utrosque sibi.

Antiochus, quem progenuit Demetrius, isto

      In terram patrum tempore fecit iter,

Qui faciens fedus cum Simone, plurima spondens,

      Plurima transmittens, factus amicus ei.

285

Rumpitur hoc fedus, nam gloria Simonis

      Parturit inuidiam, que sibi uisa fuit.

Natos quos genuit Simon uocat inde, Iohannem,

      Iudam, Iudee quos facit esse duces;

Bella mouent cum Cendebeo; fugit ille Iohannem,

290

      Milia bina cadunt; frater uterque redit.

Dux Iericho, natus Abobi, Ptolomeus, et auro

      Diues et argento, cepit finire dolos;

Simonis ut natos perimat cum patre laborat,

      Vt soluat regio tota tributa sibi.

295

Ignarus fraudis, cum Iuda, cum Mathathia,

      Simon in Iericho forte peregit iter.

Nectare ridentes Ptolomeus eis parat escas,

      Vina parando foris, mente uenena parans;

Hic mensam uarius dum potus inebriat, ille

300

      Ebria iustorum sanguine tela facit.

Tres cedidere uiri, Simon, Iudas, Mathathias,

      Exceptis aliis qui sociantur eis.

Dirigit in Gazam munitos ense Iohannem

      Vt perimant plures pestifer ille uiros.

305

Nuntiat hoc facinus precurrens fama Iohanni;

      Munit Ierusalem pestiferosque necat;

Qui patre defuncto titulorum laude coruscus

      Summi pontificis cepit honore frui.

 

 

Liber Iosephi

 

Simone quod debet morti soluente, Iohannes

310

      Qui fuit Hircanus iura paterna subit;

Qui fuit occisor patris insequitur Timotheum,

      Qui Ptolomeus erat, nomen utrumque gerens.

Ille duos fratres uinctos cum matre tenebat,

      Quos gladians morti tradit initque fugam.

315

Antiochus Syrie rex Ierusalem petit, illam

      Obsidet. Hircanus regia bella timet;

Ex otto loculis qui circumstant Dauid urnam

      Ergo duos aperit, multa talenta rapit.

Inde talentorum tollit tria milia; regi

320

      Vt sua compescat arma, trecenta dedit;

De reliquis inopum mox xenodochia primus

      Instituit, populi murmur et ora premens.

Res bene disponens in ter denis tribus annis

      Clarui t insignis laude, beatus obit.

325

Quinque uirum pueris natura beauit, et horum

      Maior Aristobolus dat diadema sibi;

Restituit regnum Iudee, quod Sedechie

      Tempore dirupit crimen, Hebree, tuum;

Per decies septem quadringentosque per annos

330

      Et quinos regni rupta corona fuit.

Sed nec Aristobolus nisi solo regnat in anno,

      Qui matrem fecit uincla necemque pati.

Frater Alexander post hunc ius regis adeptus,

      Duxit Alexandram nomine teste parem;

335

Hic tam dirus erat quod in annis sex seniorum

      Ac procerum decies milia quinque necat.

Octo uiros decies suspendit qui scelus eius

      Cernere non poterant nec uoluere pati.

Iste duos post se iuuenes moriendo reliquit:

340

      Hic erat Hircanus, alter Aristobolus.

Hircanus maior fuit orto, sed minor alter

      Post matrem regni cepit honore frui.

Hircanum torquet amissi gloria regni,

      Debebatur enim iure corona sibi.

345

Vir probus Antipater Idumeus consulit illi,

      Vir sensu prudens, uir probitate nitens;

Consulit hic ut eat, Arabum regem petat, illi

      Causam declaret auxiliumque roget.

Ad regem properat predictum, cognita regi

350

      Causa fit, Hircani suscipit ille preces.

Milite collecto rex Ierusalem petit, illam

      Obsidet, ut clausos conterat arma mouet;

Sed Scaurus missis ab Aristobolo sibi donis

      Corruptus regis arma quieta facit.

355

Porro Pompeio citius properante Damascum,

      Assunt Hircanus Antipaterque simul;

Cum prece, cum donis illius pectora mulcent

      Reddat ut Hircano debita sceptra sibi.

Pompeius motus prece Ierusalem petit; illi

360

      Spondet Aristobolus quas male soluit opes.

Ira uirum torquet, et Aristobolum tenet, illum

      Conicit in uinclis, cogit amara pati.

Muros ingreditur, templum subit, obstupet, heret.

      Nobile cernit opus sed nichil inde tulit.

365

Hircanus presul ibi declaratur ab illo;

      Cogit ab Hebreis ille tributa dari.

Vinctus Aristobolus natique duo capiuntur,

      Maior Alexander Antigonusque minor;

Istos Pompeius properabat ducere Romam,

370

      Scaurum Iudee iura tenere iubens.

Scauro succedens Syriam Gabinius intrat;

      Antonius sub eo militat arma gerens.

Diuidit Hebreos in partes quinque, superbe

      Iudee frangens hac ratione iugum.

375

Obsequiis, sensu, probitate meretur amorem

      Illius Antipater Antoniique simul.

Claruit hic tanta titulorum laude quod uxor

      Iungitur insignis nomine Cypris ei;

Hec, Arabum regis neptis, natos parit illi

380

      Quatuor et natam: nomina queque nota:

Phaselus primus puer Herodesque secundus,

      Tertius est Iosephus, ultimus est Pherora.

Post hec Hircanum Gabinius ornat honore

      Summi pontificis, quod facit esse ratum.

385

Post eius mortem Syriam Crassus tenet; aurum,

      Qui cor habet crassum, tollit ab ede sacra:

Extrahit a templo bis mille talenta; quod aufert,

      Viuens et sitiit et moriendo bibit.

Post preses Syrie succedit Cassius, utens

390

      Antipatri monitis consiliisque suis.

Nota Pompeii nece Metridatem, Ptolomeum,

      Antipatrum Cesar arma mouere iubet;

Hos ut Pelusium capiant ter mille uirorum

      Agmine munitos fortiter ire facit.

395

Illic Antipatri uirtus, laus, gloria, sensus

      Enituit multa laude, decore nouo.

Memphitas pronos reddit sub Cesare, primus

      Murum transcendit, prelia mira gerit;

Pluribus occisis perfossus corpore toto,

400

      Preter spem uiuens, uictor in hoste fuit.

Antonius Marcus et Metridates id in aurem

      Cesaris ostendunt facta decusque uiri;

Factus ad hec hilaris ut Iudee dominatum

      Procuret, tractet, Cesar honorat eum.

405

Nec minus Hircano regni concessit honorem,

      Sic tamen ut regis nomine priuet eum;

Cognatumque suum Syrie prefecit honori

      Sextum preclarum stirpis honore sue.

Phaselum uocat Antipater, sub se dominari

410

      Ierusalem facit hunc, optima queque docens.

Preficit Herodem Galilee, qui bene, recte,

      Fortiter, egregie se sapienter agit;

Hic Ezechie collum metit ense, magistrum

      Latronum gladians cum legione sua;

415

Hic tanta terram Galilee pace beauit

      Vt titulos eius patria tota canat.

Cesar obit, cuius post mortem tres oriuntur

      Soles distincti qui rediere simul:

Notitiam notat hec solaris uisio trini

420

      Soliusque Dei, iam veniente Iesu.

Sic bos agricole loquitur: "Plus copia plebis

      Ad presens deerit quam seges orta solo."

Malicus aspirans ad pontificis decus, artes

      Querit ut Hircanum priuet honore suo;

425

Ergo uenena parat ut per famulum prius illa

      Porrigat Antipatro; corruit ille bibens.

Vindicat ultor in hunc ius iure, uenena uenenis,

      Herodes mortem morte dolumque dolo.

Gignit hic Antipatrum de Doside, de Marianna

430

      Gignit Alexandrum, gignit Aristobolum.

Stirpe sua Dosis ignobilis est; Marianna

      Nobilis, Hircani neptis, amena genis;

Huius amore calens tactusque cupidinis arcu

      Se circumcidit proselitusque fuit.

435

Post illos Archelaum genuisse refertur

      Coniuge de Mathaca, que Samaritis erat;

Philippum post Herodem Cleopatra nata

      Ierusalem parit huic, tempore quemque suo.

Post hec puppe noua facta, fracta, reparata,

440

      Herodes Romam per maris alta petit,

Qui fama celebris merito probitatis amorem

      Augusti meruit Antoniique simul.

Illi Iudee concessit uterque coronam;

      Ipsa senatorum gratia fauit ei.

445

Rex factus rediit; Sylo Ventidiusque daturi

      In regno sceptri iura sequuntur eum,

Sed manus Antigoni corrupit corda Sylonis

      Munere ne regni gloria detur ei.

Antonius petiit aliquod post tempus Athenas,

450

      Quem iam Cleopatre leserat intus amor.

Herodes properans de fraude Sylonis in aurem

      Antonii queritur; concutit ira uirum;

Ergo uocat Sosium, iubet ut cum milite multo

      Ierusalem cingat Antigonumque premat,

455

Conterat Antigoni uires, in culmine regni

      Collocet Herodem; paruit ille duci.

Ierusalem cingit, capit Antigonum, ligat, offert

      Antonio, ferro quem ferit ille fero.

Post Rome diadema datum quartus fuit annus

460

      Cum caput Herodis nunc diadema capit.

Sic est facta Dauid regni translatio; regnum

      Transit ad externum, te ueniente, Iesu.

Porro duos pueros quos ediderat Marianna

      Rex Romam misit ut documenta bibant.

465

Antipater remanet cum Doside matre, paternis

      Obsequiis pronus, regia iussa sequens.

Post studium pueri redeunt, quorum fuit unus

      Aureus eloquiis, florida uerba sonans;

Quos cernens regno pater aspirare repellit,

470

      Heret in Antipatrum totus amore pater.

Vt sibi succedat in regni culmine scriptis

      Roborat, et post se sumat honoris onus.

Expulsi fratres Romam petiere, querelam

      De patre facturi, Cesar, in aure tua.