Herbarum species paucis perstringere paucas,

      Quamvis difficilis sit labor iste, libet.

Harum virtutis vetus experientia tentans,

      Scriptis festivo carmine plura dedit.

5

Macer lege metri diffusius explicat ista,

      Atque Dioscorides liberiore stilo.

Cellula posterior capitis distincta reservat,

      Lucida si fuerint, abbreviata iuvant.

Si longum metiris iter, compendia prosunt,

10

      Amfractus vito, semita recta placet.

Matricis vitium levat artemisia, confert

      Ictericis, si sit associata mero.

Feminei sexus morbis specialibus apta

      Fertur, solamen renibus hausta dabit.

15

Demulcet stomachum, lenit caput, atque tenasmo

      Quem tamquam mater frigida causa parit.

Succurrit sterili melli sociata, nucique

      Muscatae, lauri iunge virentis opes.

Nec praefer foliis radicem, glandula virus,

20

      Calculus atque tumens pustula cedit ei.

Betonicae vires summatim tangere dignum

      Duxi, subsidium dat cephalaea tibi.

Auribus et spleni confert, oculisque medetur,

      Et stomachum laxat, hydropicosque iuvat.

25

Limphatici sanat morsum canis, atque trementi

      Quem male vexat, lux tertia praebet opem.

Vsibus humanis prosunt, absinthia, sanant,

      Solantur, purgant, ulcera, pectus, epar.

Prosunt luminibus, spleni, virgaeque virili,

30

      Cogunt lumbricos hausta subire fugam.

Abrotanum praebet nervis lumbisque iuvamen,

      Et tussim reprimit, disnoicis dat opem.

Exilis meriti reputat communia vulgus,

      Sed quae commendat rarior usus habet.

35

Sed num iudicium plebis natura tenetur

      Velle sequi? virtus maxima saepe latet.

Num rebus praebent vires praeconia famae?

      Fallitur arbitrio saepius illa suo.

Quae lux gratior est solari luce per orbem

40

      Diffusa? radios cui negat illa suos?

Cum vix urtica detur communior herba,

      Non tamen est titulis destituenda suis.

Ditat eam natura potens virtute potenti,

      Et varias species utilitatis habet.

45

Vt celebris fiat digestio sumpta iuvabit;

      Vvula si tumeas, proderit ista tibi.

Semen aristaei dulci sociata liquori

      Succurrit colicis, pleureticosque iuvat.

Pectus laetificat, morsus contusa caninos

50

      Sanat, pulmoni pota salubris erit.

Vtilis est spleni, specialis cura podagrae,

      Eius vi morbus articularis obit.

Aestu ferventi messoribus allia prosunt,

      Et levius reddunt sumpta laboris onus.

55

Ista piperque gradu quarto residere probantur,

      Quartanae tamen hoc subvenit, illa nocent.

Ista secundinas educunt, ista tumorem

      Vesicae sedant, morsibus apta canis.

Arrepturus iter istis ieiunia solvat

60

      Sumptis, hydropicos nefreticosque iuvant.

Vtraque plantago laudem de iure meretur,

      Dicitur haec maior, lanceolata minor.

Gratia maior inest maiori, quam tamen ista

      Efficit, illa potest, haec magis, illa minus.

65

Dens, auris, visus, sacer ignis, fistula succo

      Leniter, vulnus seminis optat opem.

Haec fluxum ventris sistit melli sociata,

      Febribus occurrit, et tisicis dat opem.

Foetorem nari virus capitisque dolorem

70

      Ruta fugat, colicos hydropicosque iuvans.

Pulmonem, pectus, renes, latus, et iecur, aures,

      Et visum, si sit virgo saliva, iuvat.

Artheticis, tussi, febri, tiasique medetur.

      Leniter educit parturientis onus.

75

Fervor ea Veneris ut aneto vincitur, agno

      Casto vim similem castoreoque dabis.

Fervida fervorem reprimunt, sapientia rebus,

      Vt voluit, leges, nec sine lege, dedit.

Virtutes apii dignas reor esse relatu,

80

      Sunt tamen et casus in quibus illud obest.

Mater cauta minus ipsum si sumpserit, esus

      Inclusae proli perniciosus erit.

Confert hydropicis, spleni, iecorique, febremque,

      Quamvis vexantem corpora luce, fugat.

85

Si tumor aut oculos aut mammas obsidet, eius

      Succo sit candens addita mica, iuvat.

Provocat urinas, ventrem vomitumque coercet,

      Huius subsidio tussis anhela fugit.

Radicem foliis, radici praefero semen,

90

      In multis poteris hos reperire gradus.

Artubus elisis ustisque medetur agrestis

      Malva, secundinas linquere claustra iubet.

Nervos, matricem, vesicam, volnera curat,

      Ipsius inferior porta iuvatur ope.

95

Praebet opem dissentericis, sedatque tumores,

      Scrofis et lapidi, morsibus apta salus.

Vbera nutricis sumptum foecundat anetum,

      Vix unquam stomacho gratior hospes adest.

Provocat urinam, matrici subvenit, uvae

100

      Laesae dat pulvis seminis eius opem.

Seminis eiusdem curat cinis ulcera virgae,

      Quod tamen officio Cypridis herba nocet.

Sanguinis et fluxum quo pars quandoque laborat

      Inferior, cogit sistere semen idem.

105

Flos oleo iunctus nervis capitisque dolori,

      At radix oculis tuta iuvamen erit.

Savinae virtus anthracis vim fugat atram,

      Vertigo capitis viribus eius eget.

Ictericis, stomacho, iecori camomilla medetur,

110

      Passio sub costis indiget eius ope.

Gingivis prodest laesis, purgatque lienem,

      Lenimen sedans frigora febris erit.

Vexatis tiasi confert superaddita coxae,

      Asmaticosque iuvat nepta, venena fugans.

115

Praebet opem iecori, lateri, stomachoque dolenti,

      Leprae quae nomen ex elephante trahit.

Fumum serpentes, succum lumbricus abhorret,

      Singultum tollit associata mero.

Pulmo, iecur, pectus, stomachus, splen, lacteus humor,

120

      Matrix pulegii saepe iuvatur ope.

Vim nigrae cholerae reprimit, solamine cuius

      Spasmus, pruritus, nausea, tussis eget.

Cum papulis cedit illi tumor atque podagra,

      Confert serpentis morsibus atque canis.

125

Serpentis visum reparat renovatque iuventam

      Foeniculus, relevans ebrietatis onus.

Hydropicis confert, vermes necat aure latentes,

      Vesicae, stomacho, renibus apta comes.

Morsus, fracturas, ictus, virgaeque dolorem

130

      Lenit, nutricis ubera lacte replet.

Acidulae cedit ignis sacer, ulcera, virus,

      Cum fluxu ventris; menstrua stare iubet.

Turgentes oculos sedat, lenire podagram

      Innata calidam frigiditate solet.

135

Lumbricos pellit, auri capitique medetur,

      Vi gaudet simili frigida barba Iovis.

Si portulacae vires experta fuisset

      Iudith, sol fervens non viduasset eam.

Quod dabis acidulae, concedit Plinius isti,

140

      Effectus harum iudicat esse pares.

Lac lactuca parit, stomacho gratissima, semen

      Haustum eum Baccho somnia vana fugat.

Obtundit visus aciem sed sumpta frequenter;

      Non tamen id certum cuilibet esse liquet.

145

Si foecundari virgo iam nubilis optat,

      His votis porri sumptio crebra favet.

Sanguineis confert spumis, et vulnera curat,

      Succus item tussi leve iuvamen erit.

Est, saturea, timo tua vis concessa, senectam

150

      In iuvenum ludos sumpta redire facis.

Letalem morbum quem dat letargus aceto

      Mixta fugas, pectus exhilarare soles.

Vino mixta iubes ventris cessare querelas,

      Vexatae votis parturientis ades.

155

Salvia grata cocis, medicis spes fida, salubris

      Est aegris, epulis deliciosa comes.

Associata sali tollit fastidia, succus

      Cum vino sumptus renibus aptus erit.

Sanguinis hoc reprimit cursum, virgae iecorique

160

      Est et matrici salvia certa salus.

Menstrua deducunt colicisque ligustica prosunt,

      Quae Venus arcanis usibus apta putat.

Haec stomachi sedant cum vino sumpta tumorem,

      Radici semen aequiparare potes.

165

Ostricii radix foetorem temperat oris,

      Et vitio splenis sumpta iuvamen erit.

Consulit et morbo iecoris, lapidemque resolvit,

      Ictericis succus gratior esse solet.

O succi virtus, cui leprae pustula cedit,

170

      Quo sumpto capitis noxius humor abit.

Vis cerofolii lateris capitisque dolori

      Imperat, o virtus, cancer obedit ei.

Atriplici parent ignis sacer atque podagra

      Fervens; sedatur hac ope quisque tumor.

175

Sumpta nimis crebro partem dat prodigiosum,

      Quod transmontanas non latuisse reor.

Et triduana febris eget auxilio coriandri,

      Et gemini testes, dum tumor ambit eos.

Lumbricos pellit, tineas delet, sacer ignis,

180

      Quam pestem metuit Gallia, cedit ei.

Quae dives nutrit hortus nasturcia fervent,

      Plus fervoris habent quae resident in aquis.

Anthraci, scias, tussi, dentisque dolori

      Occurrunt, spleni pectoribusque placent.

185

Saepius erucam si Birria sumat in esum,

      Ictus quos meruit fit tolerare potens.

Haec etiam dat opem confractis ossibus aptam;

      Cum cibus efficitur, digeret ipsa cibos.

Hostis Penelopes, Helenae gratissima votis,

190

      Pruritus carnis excitat, ignit, alit.

Esse soporiferum censet medicina papaver,

      Cui vis lethei multa stuporis inest.

Sed quod flos candens ornat praestantius esse

      Scitur, cuius vi victa podagra fugit.

195

Compescit fluxum ventris, capitisque dolorem,

      Auribus ipsius utilis usus erit.

Prodit cepa caput variis munita galeris,

      Auram non metuit tot tunicata togis.

Est qui praeclaris titulis hanc laudet, eandem

200

      Plures indignam laudibus esse putant,

Morsibus ipsa canis serpentinisque medetur,

      Et succus gratus auribus esse solet.

Amissae fertur usum revocare loquelae,

      Succus pro fluvio sanguinis aptus erit.

205

Lingua bovis purgat choleram rubeamque nigramque,

      Et vix cardiaco gratior herba datur.

Vim iuvat occipitis quociens sibi tradita differt,

      Solvere cum fidei desinit esse bonae.

Conditura dapes mensis est grata sinapis,

210

      Pulmonem purgat et caput atque iecur.

Comprimit ardores febris artheticosque dolores

      Brassica, cuius opem fistula splenque petunt.

Vvula laesa, podagra tumens, cancerque potentes

      Effectus varios ipsius esse, probant.

215

Vim pastinacae renum dentisque dolores

      Norunt, quae spleni commoda curat epar.

Non sinit origani virtus aconita nocere;

      Hydropicis confert, inferiora iuvat.

Serpillum virus arcet, capitisque dolorem

220

      Sedat, curat epar, sputa cruenta premit.

Aristologiae speciem medicina rotundam

      Dicit, nam radix esse rotunda datur

Spleneticis, spasmo, febri, morboque caduco

      Confert, pleureticos teque, podagra, iuvat.

225

Marrubium pectus solatur, lumina reddit

      Limpida, Lucinae vota secunda facit.

Enula nefreticis, ruptis, ventrique medetur

      Stipato, sciasim cogit inire fugam.

Splen, auris sonitus, dens, livor, pulmo, catarrhus,

230

      Hydropisis vires laudat, hysope, tuas.

Subsidium praebet iecoris vulgago dolori;

      Confert hydropicis, ictericosque iuvat.

Vim digestivam solatur menta, salubrem

      Hanc medici censent morsibus esse canis.

235

Accelerat partus, sanandis testibus apta,

      Haec haemoptoicis sumpta iuvamen erit.

Hydropicus laudat cyperum, vulnus, stomachusque,

      Humor siccandus, calculus, atque lien.

Dant vesica, iecur, stera, splen, renes, epilempsis,

240

      Dandam paeoniae viribus esse fidem.

Mellificis apibus placidum boraginis usum

      Novit Aristaeus, dat Galienus idem.

Si tibi vespa nocet stimulo, vel aranea morsu,

      Artheticumve malum, trita salubris erit.

245

Peniteo nervos, praecordia, vulnera curat,

      Subsidio cuius tortio ventris eget.

Mira chelidoniae virtus clarissima reddit

      Lumina, docta tibi praebet hirundo fidem.

Centaurea tibi notissima, doctor Achillis,

250

      Absque Machaonia vulnera sanat ope.

Polypus et cancer, dolor auris, egent colubrina;

      Luminibus variis subvenit ista modis;

Succurritque pedum vitiis, reprimitque catarrhum,

      Compescit tussim, fistula laudat eam.

255

Postulat hydropisis, tiasis, limphaticus albi

      Vires hellebori, lepraque sentit idem.

Huius vi quartana fugit, vertigo recedit,

      Vix ope cuius quam plus epilempsis eget.

Hellebori nigri minor est violentia, sed quid?

260

      Quis nigrum dignum laudibus esse neget?

Fistula, gutta, furor, paralyticus hydropicusque,

      Atque podagra, citam postulat eius opem.

At verbena febri, cui lux dat tertia nomen,

      Confert, et vitio pectoris atque tisi.

265

Glandula, pulmo, dolor capitis, quartana, venenum,

      Hac eget, ictericus hac ope tutus erit.

Mille, tibi, folium, grates persolvere mille

      Debent, quos vexant calculus atque febris.

Hydropisi tumidae dat germandraea levamen,

270

      Et male quassatis artubus apta venit.

Contrahit a Mauro nomen maurella, sed eius

      Vim dolor auriculae commoditate probat.

Igni succurrit sacro, capitisque dolori,

      Et tenebris visus imperiosa fugat.

275

Discat iusquiamum fervens laudare podagra,

      Reuma, dolor dentis, testiculique tumor.

Malva venenosis occurrit potibus, anum,

      Vlcera matricis interiora iuvat.

Dat dissentericis gratum paratella iuvamen,

280

      Scropha, tumor splenis, uvula, paret ei,

Maturat partum, sed et apostemata rumpit,

      Sit licet agricolis grata nigella minus.

Mammae turgenti tritam superadde acutam,

      Qua color apposita quisque nocivus abit.

285

Formam mandragoris humanam fictio plebis

      Ascribit, sed plebs fingere vana solet.

Cortex radicis febri succurrit acutae,

      Somniferam cum vi frigiditatis habens.

Hinc cui corpus erit morbo cogente secandum,

290

      Radix in vinum missa bibenda datur.

Est radice carens medicis tradentibus herba,

      Sola superficies fluminis hortus ei.

Est sempervivae similis, sacroque medetur

      Igni, vulneribus utilis esse datur.

295

Et rosa, purpereo vestita rubore decenter,

      Vernans est horti gloria, laetus honos.

Flos est virginibus aptus, gratusque iuventae,

      Grataque virginei signa pudoris habet.

Virginis est speculum rosa vernans, sed cito marcens,

300

      Et quod sit species res fugitiva docet.

Flos gratus specie, flos gratus odore, sed eius

      Virtutum celebris gloria pluris erit.

Impiger ad partes supremas evolat ignis,

      Hinc est quod facies leta rubore nitet.

305

Rursus aromaticum vis ignea praebet odorem,

      Nonne sapor monstrat cum sit amarus idem.

Non tamen esse rosam calidam censebo, potestas

      Regnantis maior frigiditatis adest.

Id probat effectus, sed iam perstringere floris

310

      Praedicti vires utilitatis erit.

Conferet haec oculis, sacroque medebitur igni,

      Cedet ei capitis hinc calor, inde dolor.

Matricis sistit fluxum stomachique, dolori

      Dentis consuevit ferre potenter opem,

315

Candida vernanti succedant lilia flori,

      Quae multae vires commoditatis habent.

In medio residens centrum flos aureus ambit,

      Condidit istud opus filius ille faber.

Filius ille fabri qui solem condidit, atque

320

      Auroram, fabri filius atque faber.

Hic opifex coelos ornavit sidere, prata

      Flore, nemus foliis, gramine vestit humum.

Aera tot volucrum speciebus, piscibus aequor

      Ditat, terra bonis est opulenta suis.

325

Floribus ornat eam summi sapientia patris,

      Flores delicias iussit habere suas.

Dulcis ferrugo violas, sed lilia candor

      Depingit niveus, at rosa dulce rubet.

Sed me iam vires vel tangere, lilia, vestras

330

      Hortantur tempus propositique tenor.

Plagis siccandis, usturis, atque tumori

      Sedando celerem ferre soletis opem.

Cogitis invisum urens discedere, vobis

      Praecisos nervos consolidare datur.

335

Si violae cedit violenta podagra, gravedo

      Lenitur capitis, crapula foeda fugit.

Trita locis confert calidis epilempticus, illi

      Supplicat, amissos dat tibi lingua sonos.

Auribus infusus succus violaceus aufert

340

      Suspectum medico murmur in aure sonans.

Tot restant herbae, tot flores, nomina rebus

      Inclita, nota minus conqueror esse modo.

Sed quid? nominibus notis quandoque potentes

      Effectus rerum sponte latere volunt.

345

Rebus item natura potens tot contulit usus,

      Vt nequeat numerus claudere certus eos.

Rursus multa sibi sapientia summa reservat,

      Sunt quae nos nostris usibus apta docet.

Eximias vires vetus experientia novit,

350

      Quarum notitiam dat medicina suis.

Herbarum vires nonnullas me tetigisse

      Glorior, at florum vis mihi nota minus.

Quorum naturas tetigit veneranda vetustas,

      Sed sunt notitia subdita pauca meae.

355

Depinxit vario Bernardus schemate flores,

      Depinxit flores floribus ille novis.

Floribus ex variis contexit serta poesis,

      Flores et Floram florida verba decent.

Quis vetet et nostram pro tempore ludere musam,

360

      Saepe placent animo seria mixta iocis.

Inter iacinctos quos vestit purpura vernans,

      Iacinctum puerum fata dedere neci.

Narcissus fit narcissus candore nitescens,

      Hic periit stulto captus amore sui.

365

Ha! prout propriae delusus imagine formae,

      Quem male decepit umbra, figura, decor.

Virginibus gratam dat mollis amaracus umbram,

      Armis muniris, asper achanthe, tuis.

Mella thymo redolent fragrantia, dulcia origo,

370

      Condiri dulci mella sapore facit.

Sic achonita ferax herbarum gignit achone,

      Filia saepe docet quam sit amara parens.