De poenis inferni

 

Saepius in sacris poenae fit mentio scriptis,

      Quae punit reprobos tartareosve reos.

Quare post finem libri bene debuit huius.

      Mentio supplicii quantulacunque sequi.

5

Hic sibi doctores quasi dissentire videntur,

      Forsitan et quaedam dogmata parva serunt.

Quod sit, vel non sit, ea poena perennis, eorum est

      Mutua lis, et in hoc quia tueantur habent.

Inde vir illustris urbis Matthaeus alumnus

10

      Lauduni, breve quid tradere dixit in his.

Manibus inferni non est data poena perennis,

      Namque duplex in eis est data poena reis.

Credo quod in coelis largitur gloria iugis,

      Cum sit ab aeternis motio nulla iugis.

15

Manibus infernis sic est data poena perennis

      Nam lapsis in eis fit fuga nulla reis.

Iste quasi tetigit, quod posset utrumque tueri,

      Scrutari placuit utraque dicta mihi.

Sique sua est, in quo brevior, sententia: visum est

20

      Illud ut exsequeres uberiore stylo,

Manibus esse volunt poenam plerique perennem.

      Oppositi plures inficiantur idem.

Est opus attendi, quid et hi sectantur, et illi,

      Ad quod ut attendas hoc breve dogma dedi.

25

Distinguendo solent diverse sumere poenam

      Vnde fit ex variis utraque secta modis.

Est instrumentum, quod punit, poena: vocari

      Nomine sic poenae furca latronis habet.

Poena potest etiam dolor in patiente vocari,

30

      Sive ex illatis anxietudo malis.

Hoc utroque modo poena est inferna perennis,

      Perpetuusque rogus, perpetuaeque nives.

Sic etiam nunquam patientum passio cessa.

      Semper qui patitur hic alibive dolet.

35

Alterius sectae restat documenta videre.

      Augustinus ait: Est quasi poena duplex,

Et quasi de nivibus est transitus ad gravis aestum

      Ignis, et ad gelidas rursus ab igne nubes.

Hic iam non est ipsa anxietas, neque poenam

40

      Ardores dicit, frigora sive nivis.

Haec duo poena duplex. Est quaedam poena nivalis

      Algor. Et igneus est altera poena calor.

Haec vero sibi sunt contraria, nec retinendo

      Hoc proprii quod habent, insimul esse queunt.

45

Haec simul esse nequit: subiecto in simplice sicut

      Spiritus est, duplex dissona poena sibi.

Nam patiens istum dum sustinet, altera cessat

      Interea. Quare neutra perennis erit.

Altera sentitur, sed neutra simul, patienti.

50

      Sicque nec in sensu perpetuatur ei.

Iudicium simile est. Ex omnibus ergo perennis

      Dici nulla potest, quae variamen habet.

Posset enim dici revera poena perennis:

      Si calor aut algor semper inesset eis.

55

Sed nunc sentitur calor, et nunc algor, et uno

      Instanti pariter neuter inesse potest.

Imo magis physice si disquiratur, oportet

      Altera ubi perstat, altera poena vacet.

Ignis enim non est calor in nive, sed nivis algor.

60

      Sic neque sentitur algor in igne nivis.

Imo magis, cum, qui punitur, transit ad ignem,

      Ipsum iam punit ignis in igne calor.

Non cadit a vero, qui sic intendit, et idem

      Subtili graditur artificique modo.

65

Explicui, quid id est, sed abominor hoc male dictum:

      Poena quod infernis nulla perennis inest.

Nam quasi dicitur hoc, tanquam si dicere restet,

      Quod neque puniri debeat ullus ibi.

Aut quod eo lapsis sit abinde redemptio, circa

70

      Scripturae volitum, sanctaque dicta patrum.

Simplex quis sermone capi posset bene in illo,

      Est tamen in sensu vera loquela suo.

Nam si sumatur subiecti ex parte perennis,

      Tunc sensum falsum falsa loquela facit.

75

Infernis vero post verbum iuge perennis

      Sensus opertior hic, sed bene verus erit.

Verior illa prior retinetur opinio, vera

      Cum sit, et haec haeresin velle fovere sapit.

Hanc ideo reprobo, nolim in commune fateri,

80

      Vnde sit infirmis forte ruina mali.

Dicere tutius est, quod quisque fatetur, et absque

      Omnibus involucris, et sine nube, patet.

Dicere quod iugis est: in coelo gloria iustis.

      Ex aequo est iustis, poena futura malis.

85

Nam quanto est maior, qui offenditur, hoc quoque maior

      Debet poena geri, qua satagatur ei.

Verum infinite est magnus Deus. Ergo suis est

      Poena infinite magna ferenda reis.

Aeternus Deus est. Aeternaque poena ferenda est

90

      His, quibus offensus per male facta Deus

Hae ubi iam dixi sit sufficientia dicti:

      Nam bene cuncta reor exposuisse tibi.

Aegidii nescit Threniensis musa, docendis

      Se quibus implicuit, ut libet esse brevis.

95

Nam ubi deducat in apertum cuncta tenorem,

      Sicut mens dictat, desipuisse putat.

Cumque aliquid lego, rectus ibi mox quaeritur ordo,

      Omniaque ut pateant, inque tenore bono.

Si secus invenio, supplendi caetera voto

100

      Saepius haud possum continuisse manum.

Haec mihi causa fuit, ut Rigae inventio Petri

      Cresceret adiunctis bibliotheca metris;

Nam bene non poterat plena integritate doceri,

      Si non sciretur quidquid abesset ibi.

105

Hoc autem adiuncto iam detruncatio nulla

      Librum deturpat, plenaque summa patet.

Hoc quoque fecit, ut hos simili de themate scriptos

      Adiicerem versus post tua dicta meos.

Sed praeiudicium nolim pro versibus istis

110

      Versibus ut fiat, docte Matthaee, tuis.

Tu brevis es, prolixus ego. Subtiliter ipse

      Incedis; petitur semita lata mihi.

More meo dixi. Si plenius aut magis apte.

      Non ideo tua sit musa molesta meae.

115

Cesset in hoc livor. Sit mutua gratia nobis.

      Inque vicem nostrum dicat uterque vale.