Solvuntur vario consulta silentia plausu,

Ydalium Peana canunt plebs, aula, senatus.

Hic fatis vovet, ille deis, una omnibus una

Voce animoque frequens plaudit Venus. Altus ubique

5

Sanguis obit, sacris ultro cessantia cedunt

Arva, coronato luget spoliata marito

Inachis et raptos gemebunda reposcit alumpnos.

Illustres superis epulas molita potestas

Sacrificis bibulos lictoribus instruit ignes

10

Totaque thuricremis Panchaia spirat in aris

Venales emptura deos. At pauper acerra

Principe digna Deo nostro placitura Tonanti

Mente litat pura, votis exorat honestis.

Celsior explicitas rapturus in ardua flammas

15

Regius exstruitur congestis floribus ignis

Perstringitque aciem. Procul hiis exspirat ab aris

Hostia dira, cruor; Veneri, quod dulce, propinat

Ductor, Aristeos latices, Melibea fluenta,

Ycareos haustus, fracti Phenicis odores.

20

Fronde comas nexe sanctoque astare parenti

Yliades iusse spumantia lacte serenis

Cimbia devolvunt flammis, rex ipse ministrans

Ybleam delibat opem sic ante precatus:

"Diva potens hominum, divum imperiosa voluptas,

25

Vera deum soboles, nostri Tritonis alumpna,

Alma Venus! Seu te convivam Thetios urna

Poscit seu nectar superum seu forte papaver

Elisium, flecte hec teneros ad dona iugales,

Hos dignare favos! Nec enim mactante securi

30

Grata minus pia sacra tibi. Si digna litamus,

Exorata veni pariterque haustura recumbe!

Celsa licet caleant centeno thure Cithera,

Ydalium modulos nectat nemus, ardua Cypri

In flores crescant varios: incensa Cithera,

35

Ydalias volucres, Cypri thima Pergama vincent.

Hiis meritis, hiis, si qua tamen, veneranda Dyone,

Adde fidem visis, sponsi memor adde favorem,

Solatam solare domum! Non improbus oro,

Vt tuus Inachias iudex predetur alumpnas;

40

Hesione contentus eat. Tritonia certe

Non neget hosque velit melior Saturnia raptus.

Olim Asie - sed quid vulgata ac flenda revolvo? -

Claruit imperium, formidandusque Pelasgis

Frix erat; inversa est vetus alea. Respice, diva,

45

Eneadas miserare tuos"! Sic fatus in ignes

Ybleas inclinat opes, ieiunaque spirans

Nidor odorifero solatur sidera fumo.

Iam votis sacrisque modus, iam fessa reclinat

Flamma apices, alios Helenus prorumpit in estus

50

Bachantemque deum flagranti pectore nactus

Vocales tripodum Furias angustat in usus

Orsus ita: "Heu Frigii, gens non premensa futurum!

Quo noster spoliator abit? Quenam illa carina,

Que Troiam mersura redit, iam litora tangit?

55

Ite duces contra"! Sic interrupta profatus

Plus dubios urit, pleno tamen arguit ore

Deiphebum, cui summa fides et sola medendi

Copia, iussa sequi Veneris, raptum ire Lacenas,

Auctores sperare deos. "Quenam ista nefanda

60

Spes?", inquit. "Superumne fides celique potestas

Incestum dispenset iter, predantibus assit?

Macte Paris, sceleris alios molire ministros

Et sompnum tibi finge novum! Non fallere norunt,

Qui falli nequeunt". Orantem haut sustinet ultra

65

Troilus, utque animo preceps bellique sititor

Et gladii consultor erat, "Timidissime fratrum,

Vade" ait "o tenebris antri dampnate loquacis,

Vade, inquam, et quociens visum tibi fallere plebem,

Finge deum! Nobis alius iam constat Apollo.

70

Ibit Alexander. Non, si Cumana senectus

Aut aries Libicus aut Chaonis obstrepat ales,

Iussum flectet iter. Ibit miseramque reducet,

Quod nolles, tamen Hesionen". Conclamat herilem

Preceps ad nutum plebes; excire tumultus,

75

Quos nequeat sopire, potens nec mensa futurum

Audet, cum presens metuat nichil. Omnibus arma,

Arma animis mentique frequens illabitur Argo

Laomedonque iacens et inulte dedecus urbis,

Conclamantque iterum: "Quonam usque, o libera pubes

80

Dardanio cognata Iovi, patiemur inultum

Tot iugulos rubuisse senum, tot colla parentum

Argea nutasse manu? Non impia sanxit

Atropos hoc etiam nostris incumbere fatis,

Vltorem non posse dari. Si numinis iram

85

Troia merens sensit, penas quoque iudice Phebo

Dira Micenee debent convivia mense.

Ite, duces, Venus hec, hec certior augur Apollo

Bella iubet fratrumque exhausta funditus urbe

Poscit inoffensos Frigio ductore meatus.

90

Vnde metus, metus unde, viri? Concessit in ignes

Indutus Nessum Tirynthius, ecce timoris

Causa prior cessit. Spirat par Herculis Hector,

Ecce animos gens nostra dabit. Si prima Pelasgis

Laurea, fas Frigibus palmam sperare secundam

95

Et nostros rediisse deos. Vos, inclita saltem

Pignora, cesorum iugulos lugete parentum!

Vos, quibus uberior lacrimas iniuria nectit,

Vos pietas armata vocat". Sic voce precantur

Intenduntque manus, egras cum Panthus in aures

100

Fatorum monitus priscos serit et, quod ab ipsis

Extorsit genitor aditis Euforbius, index

In medium pandit proles: "Lapsura sub Argis

Pergama, si Frigias Helene conscendat in urbes".

Hiis iam facta fides ducibus vulgique tumultus

105

Flectitur. O quanto priscis nova mollius urgent!

Plus superi constant Pantho memorante futura

Quam dicente Heleno. Priami tamen egra lacessit

Consilia Hesione; superos premit, audit et audet

Dux falli fatisque favet, cum fata recuset,

110

Atque ita: "Dic" inquit, "alio dic ordine fata,

Anthenor, memora iam facta! Necesse per actum

Constat, venturum mutabile transit. Habemus

Iam cunctis graviora minis: perfusa cruore

Pergama, nuptarum lacrimas, lamenta parentum.

115

Tu quoque visa refer, Frigie repetitor alumpne,

Atque ea, que passus obiter, tot cladibus adde!

Hiis saltem cedat bachantis fabula fani

Et moneat potiora fides. Prius esse negabit

Vnda fluens, ignis urens, spirabilis aer,

120

Quam dictet facienda furor". Sic fatur, at ille

"Ergo" ait "o cives, iterum testanda laborum

Historia. An lapsa est necdum vetus? Indice questu

Non opus est, ubi regna dolos et bella loquuntur.

Vidimus emeritis fecundam civibus urbem

125

Atque alium regnare ducem, nondum Ylios Argis

Cesserat. Hasne vices velox oblivio transit

Inmemor? Et longi precidit tedia luctus

Inpaciens languere diu. Quin, inclita pubes,

Si iuvat inviso mentes absolvere questu,

130

Armata decurre manu! Fortuna sequenda est,

Dum preclarum aliquid dolor indecoctus hanelat.

Nil grande et longum; segnem timor obruit iram.

Heretis, quia fana vetant? Hec scilicet angit

Cura deos evi tacitos vexare recessus

135

Et rerum librare vices. Stant fixa tenore

Fata suo. Certam miseris si Parca ruinam

Indixit Frigibus, moriendum Marte; triumphum

Si pepigit, meritum minuit victoria segnis.

O falli faciles! Si fas depromere verum,

140

Deprendi insidias superum. Lerneus Apollo

Nostras vexat aves et, que metuenda minatur

Dardanidis, timet ipse suis. Sic ficta locutus

Accinctos ad bella Friges prevertere temptat.

Vos contra cunctis potiora eventa futuris

145

Pendite: Donatos Tirynthius induit ignes,

Eacide senuere duo nullique timendus

Aut puer aut virgo est, quem fata minantur, Achilles.

Ipse, viri, vidi ipse viros et menia, vidi

Vrbes, sed gelidos nil excitat. Ite, potentes,

150

Et iugulos aptate iugo spretoque triumpho

Reddite fatidicis victores hostibus enses"!

Hiis virtus accensa viris, procul omnis abacta

Relligio. Cedit Helenus vittasque minaces

Abicit et lacrimis incusat fata secutis.

155

Dux cepti legitur pastor Paris, advena quondam

Regni, nunc regis heres; nec profuit urbi

Fatalem dampnasse facem, cum lederet ardens

Pregnantem sompnus Cisseida; pullulat alte

Flamma vetus revehuntque fidem presagia plenam.

160

It fati imperio Danaum rapturus alumpnam

Dardanus et blande debellaturus Achivos

Prevelat fraudes. Cesas non induit alnos

Pinnarum suspecta strues, numerosa vagatur

Tranquillo classis cultu; regalis olivam

165

Pretendit pinus tandemque erepta furori

Semimaris Galli non adversante Cibebe

Miratur similes bachari ad litora voces.

Hanc decor insignit, qualem progressior usus

Post longum lucratur opus: Tabulata superbis

170

Preradiant inscripta notis, vestitur herili

Prora Tiro puppisque Tago, nitor erigit Indus

Antempnam spargitque in transtra cupressus odorem

Vela regens. Certant venti, quis lintea tendat

Purpureos discincta sinus, at lene fluentes

175

Arcessit Zephiros puppi prescripta Dyone.

Instabat iam dicta dies, qua classis in altas

Propulsum poscebat aquas, cum lecta iuventus

Priamiden sortita ducem per litora ferri

Discursu rapido, qualisque abeuntibus ardor,

180

Certatim fremere et varios miscere tumultus.

Haut mora, succincto Nabatheos agmine ducens

Hector in arma Friges comites per cerula fratri

Ire iubet, certantque rates stipare secuti

Peonide duce Deiphebo, quin ipse Dyones

185

Spes Anchisiades cum Polidamante secundo

Iungit opes. Iamque effractas rapiebat harenas

In pelagus classis humerosque manusque secuta,

Cum tandem exclamans aditis Cassandra relictis

Fata aperit turbatque Friges. At seva morantes

190

Impellit Lachesis pinus uncosque tenaces

Rumpit et intento percellit flamine vela.

Vltimus in socias fatalis predo carinas

Provehitur multum Priamo frustraque rogatus,

Ne quicquam temere, victori supplicet hosti,

195

Hesione contentus eat; sin reddere raptam

Velle negent, bellum intentet. Sic format iturum

Venturosque Friges accepto interprete spondet.

Vix in conspectum Paridi patuere Cithera,

Cum patrias permensus aquas ad Nestora casu

200

Atrides molitus iter, Simoontide pinu

Perspecta secum volvit, qui, quo, unde; stupentque

Alternis reges figentes lumina velis.

En, qua fata fide rerum discrimina nectant:

Hostis adest, Menelaus abest geminosque Lacones

205

Hermione sibi nacta duces Agamennonis urbem

Visum ierat matrem cupide visura secundam;

Plebs quoque Iunoni celebrem confluxerat Argos

Ludificum ductura diem, pontusque vacabat

Et tellus exuta viris. Sic omnia casus

210

Expediit ventura potens victrixque Dyone.

Prodit in abruptum pretentis insula saxis

Mirtigere sacrata dee, pars ima recessu

Abditiore iacens refugos falcatur in arcus

Depressos furata sinus. Huc litore blando

215

Freta Frigum pubes puppes agit. Ipse propinquas

Sanguine sacrifico Latoidos irrigat aras

Princeps et larga cumulat promissa securi.

Ergo Citheriacas preceps it fama per urbes

Priamiden venisse Parim, plebs undique portus

220

Occursu complet. At pollens ore Lacena

Ignotos visura viros ad litora gressus

Dirigit acclinemque freto defertur Heleam.

Postquam Helenes Paridi patuit presentia, classem

Deserit ac forme fidens et conscius oris

225

Huc illuc gressum librans, qua Tindaris ibat,

Indefessa vagis incessibus ocia texit

Certantesque offert vultus, incendia nutrit

Mutua captatumque brevi lucratur amorem.

Quippe nec ad cursum preceps nec segnior equo

230

Librato gestu formam iuvat, auctus in armos,

In caput erectus. Tenero delibat harenam

Incessu figitque oculo mirante Lacenam

Oblitosque gradus sistit; suspectus haberi

Mox metuens transfert celeres ad cetera visus,

235

Ceu stupeat, quicquid spectat. Moderantius illa

Obliquos vultus et non ridentia plene

Ora gerit totasque velit cum pectore nudo

Ostentare genas, sed castigator adultos

Comprimit excessus animi pudor, egraque mixtus

240

Pulsat corda metus. Sentit Paris, ardet et audet,

Promissorque ingens facilis presagia prede

Ducit Amor. Dum signa iuvant, dum nutus oberrat,

Interpres cordisque vagi presentior index

Leno oculus taciti garrit preludia voti.

245

Vt vero explicitas peregrini Tindaris auri

Blandicias hausit complutaque murice vela

Conspexit, quid agat, heret, prebere rogatas

Prompta manus cogique volens. At turba precandi

Stipatrix iuveni fas invidet. Inclite predo,

250

Ne propera! Dabit illa manus, manus aurea vincet.

Plus opibus, minus ore potes. Cicerone secundo

Non opus est, ubi fantur opes. Quin ipsa rapinis

Blanditur Fortuna tuis: urbs, aura, Lacena,

Nuda, favens, facilis ceptum iuvat. Vrbis Helea

255

Nomen. In hanc pelagus undis declivibus actum

Proxima litoreis delambit tecta procellis

Et medias impingit aquas clauditque profundo.

Hic Latonigenis cognatas struxerat aras

Prisca fides. Iubet hic noctem regina propinquam

260

Excubiis hilarare sacris, templum ipsa superbum

Prima petit solitoque deos implorat honore.

Res cupido perlata Frigi, temeraria sancit

Consilia indulgetque aditus in vota secundos

Pollicito maiore Venus. Rapere haut mora nuptam

265

Victor et imbelles populari destinat aras.

Tantaque precipitem pulsat lascivia mentem,

Vix noctem exspectat suspenso vespere credens

Zelotipum Titana suis livere secundis.

Fregerat hesperias radiis languentibus undas

270

Phebus et astrorum medio poscebat in alto

Nauta diem; tellus, aer, mare celsa remenso

Consopita deo, strepitu defuncta silebant

Vndique et in teneros nutabant ocia sompnos.

At Paris obsequio noctis presentius audet

275

Inpaciens differre deos, Veneremque secutus

Primus ad inbelles thiasos et debile vulgus

Armatum maturat iter, ludentia turbat

Fana ferox. Non, hospes, Hymen, non coniuga sacra,

Hospicii non obstat honos, non ultor iniqui

280

Asperior tutela deus? Temere omnia preceps

Aspernata Venus, nil respectura decorum

In facinus votumque ruit. Rapit ergo Lacenam

Tendentemque manus et leta fronte vocantem

Dardanus aut rapitur potius. Gratare tropheis,

285

Predo, tuis, agnosce deos! Post aspera multa

Excidium lucratus abis revehisque parenti,

Quas nollet peperisse, faces. Heu, perdite, nescis,

Quas tecum clades, quantos fugiente tumultus

Classe refers. Tuque, Herculea corruptior unda,

290

Bellorophonteo flagrantior igne, sereno

Certa minus, thalamos linquis, Ledea, iugales

Et spreto tociens iterum querenda marito

Numquam rapta fugis. Nunc, o Lilibea vorago,

Latratus Siculi, Libicus tenor et, quod in omni

295

Sevit triste mari, mixtis huc confluat undis,

Has infestet aquas primosque ultrice procella

Amplexus medium solvat mare! Multa nocentes

Mutat, si vetitis velox occurrerit ausis.

Postquam exempta quies et mesto pulsa fragore

300

Inscia turbatas hausere silentia voces,

Aure prius mensi, fremitus ubi et unde tumultus,

Armati cognata petunt oracula cives.

Hic tritas stridere liras, hic pocula cernunt

Effuso calcata deo, funalia lucem

305

Ponere et effracto lacrimari lampada vitro.

Mirati, qua clade nova iocunda sileret

Relligio, que causa pios inopina tumultus

Flexerit, advertunt alias ad litora lites

Et toto sonuisse mari: "Quo, perfide leno,

310

Hospicii temerator, abis? Sic digna rependis,

Regales predate thoros"? Hiis nobile vulgus

Excitum arma fremit raptaque superstite turba

Invadunt Frigios. Illi nec pandere vela

Molirique fugam cessant nec iungere bello

315

Dignantur dextras contempta paupere pugna.

Sola tamen tumidos pertemptat gloria captis

Iniectare manus, proprium cum quisque tropheum

Ostentare paret aut cive aut virgine rapta.

Ecce redit Paphie meritus virgulta corone

320

Victrices vinctura comas Tenedoque potitus

Iam minus audentem solatur predo Lacenam,

Iam tandem patrie memorem. Sed gnarus adulter

Pollicitis fluxum meche sancire favorem

Et fictos lenire metus, ebur aggerat Indum,

325

Thura Sabea, Mide fluvios et vellera Serum.

Ac mundi maioris opes, quodque educat aer

Iocundum, pontus clarum vel fertile tellus,

Hec faciles emere thoros, domuere rebelles

Amplexus, pepigere fidem. Non iam oscula reddit,

330

Non reddenda negat Helene, sed pectore toto

Incumbens gremium solvit, premit ore, latentem

Furatur Venerem, iamque exspirante Dyone

Conscia secretos testatur purpura rores.

Proh scelus! An tantis potuisti, pessima, votis

335

Indulsisse moras exspectabatque voluptas

Emptorem? O teneri miranda potentia sexus!

Precipitem in lucrum suspendit femina luxum

Nec nisi conducto dignatur gaudia risu.

Res hilarat vulgata Friges, Priamoque sereni

340

Clarescunt vultus, rugas rarescere sentit

Infelix, animi morbus dolor, improba paulum

Cedit hiems mentis, voto dux augure sperat

Reddendam Hesionen, Helenam si reddat Achivis.

Nondum Segeas portu digressus harenas

345

Dardanus attigerat, meritos mentita triumphos

Obvia pompa subit. Pars curru vecta superbo

Aerium suspendit iter, pars cetera casum

Haut metuens gressu vestigia paupere texit

Obsequio contenta pedum, et - que cura novorum! -

350

Inachiam visura nurum plebs currit hanela

Contemptrix opere, nutricis et immemor artis

Nec lucri meminit, predam dum spectet amenam.

At cui sublimes humeros proceraque colla

Invidit natura brevis, vel desuper altis

355

Incumbit tectis vel recto calce fatigat

Articulos humilesque gradus suspendit in altum.

Hoc populo dederat vulgati fama decoris

Certamen mirandi Helenam. Subit illa pudice

Ora gerens, oculis nusquam vaga, voce faventi

360

Spectantum pudibunda parum mixtoque nitore

Sidereas neutrata genas. At regia vates

Vt venisse Parim certo Cassandra relatu

Audit et adductam monstrum fatale Lacenam,

Ad tripodas questura fugit ramosque loquaces

365

Ore premit poscensque deum non irrita longum

Fatis plena redit. Claretque interprete vultu

Extorti vindicta dei, furiosa potestas

Imbelles vexat artus. Cervice rotata,

Crine umbrante humeros, oculis spargentibus ignem

370

Et facie perdente fidem nunc livida vitrum,

Nunc flammata facem superat, nunc pallida buxum.

Tali se mediis procerum tot milibus infert

Ore furens tremulosque gradus vix ebria figit

Atque ita Tindaridem cernens: "Tune illa iuvenca,

375

Que saltus ingressa novos presepe paternum

Incesta liquisse fuga taurumque iugalem

Diceris et nostros petis importuna maritos?

Ite, viri, dens "ite" iubet, pontoque vel igne

Maternas abolete faces, ne dira sequatur,

380

Quam cecini, clades"! Sic paucis questa quiescit,

Expediuntque deum suspiria longa relictum.

Hiis hilares herent animi, totusque faventum

Sopitur fremitus. Favissent agmina vatis

Imperio! Motas reverentia principis iras

385

Obruit indignisque datur Cassandra catenis.

Rex Helenam lenit inopinaque probra gementis

Solatur blandus suspiria; vatis hanelas

Excusat Furias celeresque ad iurgia voces

Et vicio capitis solitos sevire tumultus.

390

Nec mora, sollempni lascivit regia cultu

Imperiis ornata ducis tedasque pudendas

Tollit adulter Hymen. Melius caligo profunda

Pollutum mersisset opus! Quid nomine sacro

Incestum phalerare iuvat? Pretendit operta

395

Bracteolam caries, agnum lupus, ulcera bissum,

Sed Famam fraus nulla latet. Non una deorum

Esse potest; nam prima fidem dum federa debent,

Alterius non uxor erit, sed preda cubilis.

Interea Graium preceps perlabitur orbem

400

Luctus et Europe dotatas nomine terras

Armato rumore quatit. Leduntur in uno

Vna omnes, seu quod populos iniuria regum

Acrius incendit, seu regnis prelia livor

Inducit, seu quisque suas presumit in iras,

405

Quod fieri sibi triste potest; quod flere peractum

Quodque pati potuere, gemunt. Hinc omnibus idem,

Idem animus similes scelerum precidere motus

Et thalamos sancire metu. Ruit ocius ergo

Nec iussa exspectat populus, belli ardor inerti

410

Nascitur, augetur forti, sic prelia vulgus

Precipit. At viduos it solatura penates

Clara ducum series, Malee quos erigit umbo,

Quos Larissa fovet, quos cetera Grecia nutrit.

Enumerem facilesque fide dictante meatus

415

Vltrices Danaum certo sequar ordine vires,

Que loca, qui reges, pelagus quot quisque fatiget

Classibus? At celebres hac novi parte Camenas

Fraudari titulis auresque offendere molles.

Pauca tamen studio non egrescente faventum

420

Succincte dixisse velim numerique sigillo

Iuratas signare rates: Fert bella bis una,

Bis centum et decies centum, quas undique raptas

Cicropii vocat unda sinus et Apollinis equor.

Huc acies, huc arma meant, hinc bellica classis

425

Ordiri disponit iter, sic culmen herile

Imperii iussit, statuit consulta potestas.

Ast ubi gesta Frigum geminos vulgata Lacones

Concussere, fremunt ambo, dolor excitat ambos,

Ambos ira quatit. Non sic orbata leones

430

Lustra indignati lugent, non fulminis ales

Sic gemit elinguis inopina silentia nidi.

Haut mora, conscendunt classem Lesboque relicta,

Dum preceps animus et nil decoctius audet

Ira recens, nullos exspectatura sequentes

435

Haurit iter fluidum pietas memor. Alta tenebat

Castor, et Yliacas iam iam poscebat harenas

Excidium latura ratis. Nox obviat atra

Defensura Friges armatique aeris ira

Instrepit et geminis expugnat vela procellis.

440

O pietas, qua nulla Deum presentius ambit

Virtus! O mitis fraterni candor amoris!

Sola hec in geminos cessit discordia fratres,

Discordes habuisse metus; hic illius, ille

Huius fata timet, quotiensque illabitur equor

445

Invergitque latus puppis subitura profundum,

Equoris occursum certatim vertice prono

Anticipare parant et sic proclamat uterque:

"In me, dira Thetis, in me, sevissime Triton,

Has intende minas, tantos molire tumultus;

450

Hunc serves, huic parce, precor". Tandem acrius aucto

Incumbente Notho nil iam sperante carina

Ledei iuvenes nexis per colla lacertis

Nata simul simili deponunt corpora fato.

Desine, Cicropii funesta licentia pagi,

455

Incestos generare deos! Non fabula celum,

Sed virtus non ficta dabit. Quos cecus ab alto

Mersit in ima furor, in summos erigis axes

Et similes Iovis esse iubes. Quos ignis in auras,

In scopulos sparsit fluctus, mentiris adeptos

460

Sidera gentilisque preces deludis acerre.

Tindaridis, quos hausit hiems, dans Attica celum

Fabula Castoreos casus Pollucis in ortum

Fingit et alterni redimit dispendia fati.

At neutrum testata deum feralis utrique

465

Atropos iniecit laqueum, quo fortibus egros,

Quo sontes placidis, inopes quo regibus equat.

Sola tamen Fatis Ledeum Lesbos amorem

Concessisse negat raptosque secuta Lacones,

Quos nec apud Frigios, mediis nec repperit undis,

470

Credidit esse deos sterilique reversa favore

Diis urbes auxit, thure aras, marmore templa.

Sic Britonum ridenda fides et credulus error

Arturum exspectat exspectabitque perenne.