De fero rustico et seva coniuge

 

Rusticus impaciens sociatur forte rebelli

      Sponse, quam nescit coniugis ira pati;

Namque uirum spernit factis probrisque lacessit:

      Prouocat hunc uariis in sua dampna modis.

5

Litibus in litem demens stimulatur agrestis;

      Esse quieta nequid femina mente lenis;

Sed semper sponso uiolencior angue repugnat.

      Sponsus eam multo uerbere sepe domat.

Sic feritate pares par copula copulat ambos;

10

      Par amor atque fides dissidet inter eos.

Forte domum fessus ex agro more regressus,

      Quem comedat nullum repperit esse cibum;

Intonat uxori: Cur nil, maledicta, parasti?

      Immemor absentis est tua cura mei.

15

Illa refert: Ego te dignum dedignor honore,

      Deque tua minime curo studere dape.

Fortiter uxorem cedit uir acerba loquentem.

      Heret cesa malis firmiter illa suis.

Hic panis modicum capit, iratus petit agrum;

20

      Hec exit, clamat, flet sequiturque uirum.

Retro iacente coma, uelut ebria, ueste soluta,

      Currens per latos flendo uagatur agros.

Ora rigans lacrimis tandem sistit prope tectum,

      Dum colit incultam durus arator humum.

25

Interea natam regis dolor ulceris angit;

      Colla tumore premit, hec male uiua iacet.

Gutturis arterie connexaque lingua palato

      Perfecto nequeunt reddere uerba sono.

Non cibus infirme nec apum sibi copia prodest,

30

      Spes cuius uite fine salutis adest.

Precipit hunc queri rex qui sciat arte mederi.

      Paret preceptis turba ministra suis,

Mendicat medicum, iussus meat ordo clientum;

      Casu preteritum preterit ante rubum.

35

Femina luget adhuc, nunquam cessura dolori,

      Donec de socio sit prius ulta tori.

Preteriens igitur uidet hanc uisamque salutat;

      Rem querit; luctus illa referre negat.

Huic instant famuli frustra mulcendo precanter;

40

      Non recipit blandas rustica dura preces.

Sed aiunt iterum: Si nosti, pandito solum

      Illum qui medicam tradere norit opem.

Hec respondit eis: Medic[in]a ualde peritum

      Hic prope, non fallor, credite, nosco uirum.

45

Ite cito, studet en solito, sua rura colendo;

      Mores mutandi contigit usus ei.

Ni bene cedatur, non medicus esse fatetur.

      Hiis dictis abeunt hii medicumque petunt,

Quo siquidem campo, seu dixerat illa, reperto,

50

      Mutuo congaudent, talia uerba mouent:

Frater, aue; dotis medice bonus auctor haberis;

      Nunc fer opem, precii munere diues eris.

Ne timeas, aratro nobiscum perge relicto:

      Nata dolet regis, ulcere lesa nimis.

55

Rusticus attonitus negat artem scire mediri.

      Verbere continuo ceditur ille graui.

Cesus ait: Ceso, medicus sum, parcite, queso.

      Parent hiis precibus; uictus obaudit eis.

Seruorum cetus post hec redit ad sua letus;

60

      Inuitus pariter carpit agrestis iter.

Offertur medicus mox coram rege nouellus;

      Rex letatur, ei panditur ordo rei.

Nescio, cultor ait, medicinam. Verbera hic optat,

      Respondent famuli, quem sua pena iuuat.

65

Ergo flagellatur, iussusque flagella fatetur

      Se medicum. Falso lesio nulla datur.

Rusticus afferri medica taratantara poscit.

      Affertur. Solus strata dolentis adit.

Clauditur in thalamo, taratantarizare iacendo

70

      Incipit. Egra stupet: huic locus ille placet.

Ridet, et instantis ridens oblita doloris,

      Offendit morbum moribus ipsa suum.

Vlcere putredo manat cum sanguine fedo.

      Fit sospes; claros elicit illa sonos.

75

Vox foris auditur. Rex, regia turba resultat,

      Vndique iocundis plausibus aula sonat.

Laudatur medicus, cunctis ueneratur amicis.

      Filia sana manet, ianua clausa patet.

Rusticus egreditur; donis opibusque potitur;

80

      Inde recedit eques qui fuit ante pedes.

Consilio, monitis plebs regi consulit omnis

      Vt redeat medicus, rege iubente, bonus,

Perque suos fines sanet communiter omnes.

      Hunc famuli reuocant, hic reuocatus adest.

85

Premia rex spondet maiora prioribus illi,

      Si sanet regni languida concta sui.

Qua causa reuocer, quid queritis, inquit arator?

      Arte frui nequeo, uiuo labore meo.

Vi fieri medicus cogor; si uana fateri

90

      Fas est, fortassis accidit illud heri.

Tercio uexatur. Vexatus talia fatur:

      Sistite, sum medicus; uos remouete manus.

Infirmi latum concti ducantur ad agrum,

      Apteturque mihi maximus ignis ibi.

95

Quod iubet impletur; egros curare uidetur.

      Hic fauet, abscedit, anxius arua petit.

Illic languentes spacioso lite iacentes

      Separat, et turbas efficit inde duas.

Parte locat dextra quosdam quosdamque sinistra;

100

      In medio positum spectat utrumque rogum.

Quisque timore tremit, cur fiant ista requirit.

      Dum racio loquitur murmure, doctor ait:

Hec imo feci, quia, pars infirmior igni

      Tradita cum fuerit factaque puluis erit,

105

Facto de cinere dabitur parti minus egre;

      Suspicor hanc cultor ferre salutis opus.

Preteriens igitur se flammis esse daturam,

      Aggreditur celerem languida turba fugam,

Et qui iam fragiles fuerant currunt quasi fortes:

110

      Vires debilibus suggerit ipse metus.

Illa ruens fugit cui sors negat inuida lucem,

      Nec baculum querit claudus habere ducem.

Rex nouitate rei, populo mirante, stupescit;

      Ditatus duplici dote bubulcus abit.

115

Sic dum ledit eos, ditat fortuna misellos;

      Sepe ferunt magnum dampna minora lucrum.

Interdum prodest hostis fraus perfida nolens:

      Profuit agresti nupta nocere uolens.