De superbia

 

Factis et verbis quid, homo moriture, superbis?

Ares par herbis, laqueis laqueatus acerbis.

Res, homo, labilis ac fragilis qua fronte tumescis?

Vilis inutilis ac ignobilis, optima nescis.

5

Sis pius ac humilis, te despiciens, tibi vilis,

Quamvis sis magnus, tamen esto quietus ut agnus!

Est celo dignus, fuerit quicumque benignus,

Fascibus indignus est, qui cupit esse malignus.

Nil prodest stema regale, nichil diadema,

10

Que venit extrema, resecat mors sceptra suprema.

Possidet interior homo iustus nobilitatem,

Sustinet exterior peccans ignobilitatem.

Nescia nobilitas est mobilitas vaga mentis,

Strenuitas, pudor et probitas honor est sapientis.

15

Vir, qui nobilis est, ignobilis esse probatur,

Cum non nobiliter, quid obest, cupit ac operatur.

Que Christo paret, mens moribus inclita claret;

      Nescia mens aret, nobilitate caret.

Mens levis elata, per fastum contaminata,

20

      Rumpit mandata lege iubente data,

Vivens perverse se nescit rapta super se.

Iudicis eterni regis decreta superni

Non debent sperni, reprobos rogus uret Averni.

Laudat, se prefert aliis homo, quem tumor effert,

25

      Et nulli defert, verba superba refert.

Spernit maiores, subsannat se meliores,

Pulcros querit equos, desevit iniquus in equos,

Cecus amat cecos, mechus sociat sibi mechos,

Detrahit, inflatur, nocet, invidet atque minatur,

30

Vestes formosas varias facit et preciosas.

Cur hominis brevitas vestes vult ferre politas?

Vilibus in pannis laudatur vita Iohannis.

Crimine sordere quid prodest veste nitere?

Virtus, non vestis, prodest animabus honestis!

35

Arbitrio procerum penitus qui nullus habetur,

Patrator scelerum sibi maximus esse videtur.

Laudis amatores hic amplectuntur honores,

Amittunt mores hominum venando favores;

Quid sint, ignorant, se sublimare laborant,

40

      Laudes explorant, inferiora vorant.

Quem tumor excecat, male se maioribus equat,

      Corruit et peccat, se venerando necat.

Qui rutilas in equis, nec clarus es actibus equis,

Hic remanere nequis, capiet possessa inde quis;

45

Quod nocet, exuI, vis, teritur tua fracta procul vis.

Crinibus in fulvis quid, homo, cum sis quasi pulvis,

Insipienter ovas? te plenum cerne luto vas!

      Flendo cor renovas, res operare novas!

Qui cupit extolli, cum non sit dignus, in altum,

50

Casu non molli faciet de culmine saltum.

Curarum turbis rector corroditur urbis,

Volvitur ut cardo languens in corpore tardo.

Stulti belligerant, quoniam precellere sperant,

Ad gazas properant, perdunt, licet omnia querant.

55

Inter magnates vis, livor et ebrietates,

Bella, simultates regnant et scurrilitates.

Congrua laus fragili non est, nec gloria vili,

Deberis soli Domino, "me tangere noli!"

Deflorat flores morum, dehonorat honores

60

Fastus et elata virtus nequit esse beata.

Gloria vana nocet se miscens religioni,

      Vt lateat vicium proximitate boni.

Culmine virtutum non credas te fore tutum,

Nam plerumque cadit, qui per sublimia vadit.

65

Occiduum saltum timeat, qui scandit in altum;

Sepe solet fulmen vicinum findere culmen.

Casus precipites conscendens ardua vites,

Nam fastu flante sordet, qui splenduit ante!

Vix stat firmatus vir honoris in arce levatus,

70

Percutit aura latus, est pluribus illaqueatus.

Mentes exaltas humiles, Deus, et premis altas!

Princeps elatus, ad honoris sceptra vocatus,

Corruet ingratus, quamvis sit honorificatus.

Ceca superbia destruit omnia culmina morum,

75

Gaudia querit inania laude fruens populorum.

Nactus virtutes preconia vana refutes,

Te nichilum reputes, non in vicium bona mutes!

Est iactura minor virtutes non habuisse,

Perdere vel nactas, quam de nactis tumuisse.

80

Casibus in primis homo lugens surgit ab imis,

Impius in reliquo sibi plausu plaudit iniquo.

Prima, secunda minus, vehementius ultima culpa,

      Omnes dissimili noxietate nocent.

Crimina si placeant, post factum sepe geruntur,

85

Sed si displiceant, peccante dolente sinuntur.

Non est gaudendum de culpis, immo dolendum,

Ante Deum flendum placando, timendo timendum!

Gloria peccatum si sit comitata patratum

Obstinat inflatum de vili semine natum.

90

Christum pacatum, veniam prestare paratum,

Efficit iratum tumidus geminando reatum.

Divinum verbum secat et necat omne superbum.

Exaltans humiles Dominus tumidos fore viles

Iuste decrevit, quia corda tumentia sprevit.

95

Infimus ascendit, elatus ad infima tendit,

Parvos defendit, qui dignis digna rependit.

Ante repentinam se magnificando ruinam

Angelus elatus, de celo precipitatus,

Esse Deo similis cupiens fuit illico vilis.

100

Omnibus est populis manifesta ruina Saulis,

Quem Deus ornavit humilem, tumidum reprobavit.

Elate penne ponentur in igne gehenne,

Sed quis supplicium poterit tolerare perhenne?

Qui dominos fraudant, recitando placentia laudant,

105

Non hiis applaudant, aures domini cito claudant.

Fallit adulator, quia non est verus amator,

Qui manet in castris, homo vix habitabit in astris,

Ledit laudator plusquam perimens gladiator.

Non nisi post finem felicem sive beatum

110

Collaudes hominem, docet hoc sententia vatum.

Laudes humanas umbras fugias quasi vanas,

Que faciunt sanas animas laudando prophanas.

Indignis laudes dare, qui non dignus es, audes,

Peccas, si laudes, quos laudans fallere gaudes.

115

Non laudes fragilem, non ornat laus tua vilem,

Lentum cursorem non reddit laus leviorem,

Laude frui vana non debet mens bene sana.

Lingua beatificans, persona beatificata,

Non est fructificans nec coram nemine grata.

120

Spreta luce spei lucem fugiendo diei,

      Audent sepe rei frangere iussa Dei.

Elate genti ve, fastum concipienti,

Quam quatient venti cruciatu cum vehementi!

Expedit, ut reputes alio te debiliorem,

125

Esse virum credens vicinum te meliorem.

Altus iactantes Deus arcet ab arce gigantes,

Quos non elegit, sed iustus in ima redegit.

Quamvis constantis, cum torva voce minantis,

Eversis plantis cadit alta statura gigantis.

130

Ille retro cernit, victoris gaudia spernit,

Se necat et sternit, qui vincit et inde superbit.

Qui non est humilis, reputatur in ordine vilis,

Qui non est docilis, est expers cordis herilis;

Qui non est stabilis, est lubricus ac puerilis.

135

Omnibus insanis insanior esse probatur,

Quisquis cum sanis se sanum testificatur.

Omnibus indoctis indoctior esse cleatur,

Quisquis cum doctis doctum se plus fore fatur.

Omnibus ingratis ingratior enumeratur,

140

Quisquis, quando potest, bona gratis non operatur.