Hactenus antiquos descripsi carmine patres,

Nunc euangelicas est par temptare Camenas.

Virtutum inprimis titulos in versibus istis,

Virgo Maria, tuos qua possum laude beabo.

5

Altithroni genitrix, laus mundi, gloria caeli,

Per te diffusa est in totum gratia mundum:

Fons signatus aquae, purissima vena salutis,

Hortus conclusus quo fons processit honestus,

Caedrus cypressus platanus nux myrtus oliva,

10

Myrra storax calamus thus balsama cassia nardus,

Onyx cristallus prasius berillus iaspis,

Ianua clausa, domus qua solus conditor exit,

Tu portas paradisi aperis, quas clauserat Eva,

Loetiferum vetita dum carpit ab arbore malum;

15

Sed crucis in ramis pomo pendente salubri

Progenito de carne tua, tu planctibus instans,

Gaudia quis mundo veniunt, iam clave recepta

Ducis adoptivos ad caeli culmina natos.

Quicquid iure sacrum, quod nobile, quod pretiosum

20

Huius quadrifidi tenuit constructio mundi,

Exsuperas, sanctosque viros virtutibus altos,

Angelicos etiam vincit tua gratia coetus.

Qua te voce canam, quibus et sermonibus aequem?

Garrula lingua iacet, mundi laus omnis in imo est.

25

Pluribus in sanctis virtus laudabilis una est:

In te largifluis fulgent carismata donis.

Te tua sancta fides fidei superextulit Abrae,

Cui deus ipse loquens gignendum spondet Isaac,

Qui ridens dubitat, dum centum computat annos;

30

Zacharias nutat, tu credula "sic fiat" inquis.

Sed minus est geminis genitoribus edere prolem,

Virgine quam genitrice viri sine semine gigni -:

Mente humilis mater legeris famulamque fateris.

In te quanta fuit mentis constantia, miror:

35

Cum Gabrihel solio veniens archangelus alto

Exuviis rutilus, vultu et sermone verendus

Iunxit amicali tecum sermone loquelas,

Non tamen inde gravem cepisti corde pavorem.

Vir fortis Danihel caelestibus ille suetus

40

Angelico vultu terretur et haeret in imis

Surgere non ausus, prius hunc quam dextra levaret;

Iacob ille, deo forti dum certat agone,

Claudicat - et, pia virgo, modum de prole requiris.

Margarita micans, praecellens unio gemmas,

45

Cum te debuerim ter cocto ornare metallo,

Sit veniale mihi, quia clausi indoctior aere.

Attrectare tamen tantae praeconia laudis

Sufficiat voluisse pie, tu cetera parce;

Tu mihi protectrix dominatrix auxiliatrix

50

Adsis, posco precor, decus altae virginitatis.

Sobria vita tibi, cuius dator editus ex te est:

Hanc nobis comitem tua sancta oratio reddat.

Alba columba ferens ut ramum detulit arcae

Ore suo viridem, dum pacem nuntiat orbi,

55

Sic, pia, Christicolas, qui te venerantur amanter,

Paci concilia, genitam quam ventre beato

Ad nostram felix fudisti, virgo, salutem.

Nunc Annam viduam laetis cantabimus odis,

Quae sibi praerepto immatura morte marito

60

Vlterius nullum ceu turtur casta iugalem

Coniugio dignata suo viduata remansit.

Sic octogenis et quattuor insuper annis

In templo domini ieiunia sobria ducens

Ardentes motus carnis virtute subegit:

65

Rore pudicitiae tam magnus concidit ignis.

Vnde prophetalem merito virtutis honorem

Accipiens tectum velamine carnis Iesum

Cognovit, de quo multo sermone locuta est.

Sic Salomon Christi epithalamia laudibus ornans

70

Huius avis cantum praenuntius ore revelat:

"Audita est nostra in terra vox turturis" inquit.

Turtur adest, geminis quam vexit gratia pennis,

Anna: nec immerito, sancta haec quia gratia fertur.

Istis turturibus holochausta fidelis Abraham

75

Obtulit ille deo, cuius haec stirpe creata est,

Cum sibi signa deus, proles qua sorte futura

Ex tanto genitore foret, monstraret amico,

Cum pro regno aries, pro legis fasce iuvenca

Proque gravi scelerum lasciva capella reatu

80

Atque habitura sua pro simplicitate columba

Nec castis caritura, velut haec, turtur habetur,

Casta, pudica, vigil nocturna in laude cicada.

Sic gemina virtute cluens facta altera Iudith:

Illa ducem truncans, haec Christum voce celebrans.

85

Hac vidua viduis sit vitae mundior actus.

Quanta pudicitiae virtus, quae sobrietatis

Gratia sit, sanctus docuit baptista Iohannes.

Praeco redemptoris, vox verbi plusque propheta,

Angelus ipse dei, praenuntius ille futuri

90

Ex utero matris Christum cognovit adesse.

Nomine qui patris taciturna silentia solvit

Monstravitque dei turbis venientibus agnum,

Planans ille vias, prava in directa reducens,

Deiciens colles valles extollit et implet;

95

Maior enim in natis mulierum nemo Iohanne:

Celsior hoc Christus sacra de virgine natus.

Virtutum generale decus, quod patribus auctor

Distribuit varians specialiter, indidit isti.

Summa fides in hoc: genitor negat, iste salutat;

100

Ille tacet mutus, hic "adest nunc" praedicat "agnus".

Spe meliore vigens praemonstrat horrea granis;

Inde metum recinens paleis denuntiat ignes,

Qui karitate pios fructus hortatur agendos.

Mente humilis viso Christo baptisma recusat,

105

Illius et iussu sed mox devotus obaudit.

Praeterea quos sobrietas ad celsa levavit,

Virtutum nutrix, super omnes laude Iohannem

Extulit, inque heremo castissima vita remotum

Longius humanis illum conventibus abdens

110

Caelicolis sociat: saliens locusta cibavit

Mellaque de foliis parcum pavere prophetam;

Posthabitis stolis aurato stamine textis

Carnis amictus erat vilis lanugo cameli;

Balteus et rutila gemmarum luce coruscus,

115

Quo pater usus erat, ceu funis viluit asper,

Zona etenim castos cinxit pellicia lumbos.

Qualis in hoc virtus, constantia quanta, probavit

Impius Herodes solita feritate calescens.

Qui sibi de thalamis fratris sine lege iugalem

120

Abstrahit inlicitoque thoro conubia iungens

Turpis adulterii crimen facinusque reportat.

Non tulit hoc fidei fervens ardore propheta:

Arguit Herodem verbis pietatis iniquum,

Quatinus incestae curet rescindere vinclum

125

Et sibi prospiciens scelerata cubilia solvat.

Talia tractanti rex impius obstruit aures,

Aspidas ut fama est surdescere carmine Marsi,

Doctoremque suae solita impietate salutis

Constrictum vinclis tenebroso in carcere claudit.

130

Non dispar pater huic et nomine et impietate,

Dum monstrante mago natum cognoscit Iesum,

Spondet adorandum simulata callidus arte,

Non tamen effectum sceleris habiturus; id ipsum

Incurrit facinus perversi prava voluntas.

135

O lupe saeve vorax, tibi lex specialiter infit:

"Matris ab uberibus non hedum in lacte coquendum".

Aegypti ad patriam iam Ioseph vexerat illum,

Quem tu dente fremens vicina per oppida quaeris,

Ingluviemque tuam puerorum mortibus exples,

140

Dumque ex te genitis crudelius ingeris enses,

Vt vivat sub te nato securior est sus.

Hic basiliscus adest colubro ferus editus ex te,

Qui in natale suo convivia opima paravit

Principibus cunctis, ducibus populique tribunis:

145

Convenere locum pariter properanter ad unum.

Rex aderat, pomposa satis quem mensa receptat;

Mollibus in fulcris stratisque sedilibus ostro,

Mente tumens et veste nitens, diademate fulgens

Praecipit auratos sibi deservire ministros.

150

Quot gazis pollet, vitiis tot et ipse redundat:

Fervet avarities gremiique extendit hiatum,

Luxuria enervat discinctos fetida lumbos,

Adsidet et lateri ventosa superbia dextro.

Miratur stupidus fulgentia vasa satelles

155

Atque merum bibit in pateris rutilansque Falernum.

Quo pudor omnis abest, verecundia longius acta est,

Non ibi lex, non fas, non ius, non quicquid honestum est.

Plena domus vitiis et gastrimargia in omnes

Discurrens mensas pinguem distenderat alvum,

160

Exudans satiare nequit quam turba coquorum,

Ebrietas luxus petulantia, lusus inanis,

Harpa lirae cytharae psalteria fistula musae

Cimbala sambucae simphonia timpana sistra.

Organicumque melos aptabat filia mortis,

165

Vipera vipereo saltatrix germine creta.

Sibilat ut serpens, ut, regulus, ore volucrem

Sorbeat, ad caput haec tendit fera bestia vatis;

Fraude dolos versans, praestructus et arte maligna

Herodes iurat se praemia cuncta daturum,

170

Quaeque puella petat, quae matre edocta magistra.

Nec mora nec requies, quin a cervice resectum

Discus inauditum scelus inter fercula portet;

Nec satis ad facinus, si in carcere colla secentur,

Ni caput invisis mensis ponatur edendum,

175

Silvicolae velut est apri monstrarier usus.

Impius impurus sceleratus spurcus iniquus

Tristatur vultu, sed gaudet corde tyrannus,

Quod tractata diu facta est occasio caedis.

Ne tamen innocuum maculent periuria regem,

180

Insignemque virum titulis et laude priorum

Degenerem patri fallendi infamia reddat,

Lictorem mittit, referat qui dona lyciscae.

Ille caput flexum gladio fulgente recidit

Convivisque feris rorantia fercula portat

185

Purpureosque thoros et candida gausapa lino

Sanguine perfundit russo, miserabile visu.

Filia laeta capit donum exitiale suaeque

Fert matri madidis stillante cruore capillis.

Attamen hac melius vivit nunc morte Iohannes,

190

Quippe suo occubuit genuino Herodes iniquus.

Alterutris compar meritorum reddita sors est:

Hic moritur nascens moriensque renascitur ille;

Gastrimargus et incestus perit igne gehennae,

Sobrius et castus caelesti in lumine gaudet.

195

Risimus et iubilo cordis cantavimus hymnum,

Quem David cecinit, teneris abductus ab agnis

Cum torsit teretem nimio stridore lapillum

Et stravit celsum membris animisque gigantem,

(Non secus annosam qui sternit robore quercum).

200

Risimus infandum quem Iudith casta Holofernem

Truncavit, vitium quia virtus sancta subegit:

Nunc tempus flendi lamentaque fundere amara,

Flagitii impietas tantum quod robur adepta est,

Vt caput auferret saltatrix simia vatis.

205

Martyris eximii est haec passio sancta Iohannis,

Haec inlaudati scelerum monimenta tyranni.

Hic mulieris amor, hic cantus, sibilus est hic:

Ista est forma placens, quae ad Tartara mittit amantes;

Liliolum candens morbo veniente putrescens;

210

Haec rosa flore rubens, sed post urtica perurens;

Lanigeris ovibus tribuli isti vellera tollunt.

Hac deceptus Adam seclusus ab arbore vitae est;

Sic Emor et Sichem Dina periere subacta;

Hebraei mixti scortis coluere Priapum;

215

Turpavit meretrix Sanson saxoque molari

Addixit - moluisse tamen scrutare quid hoc sit -:

Hae bis septenos Iacob servire per annos

Fecerunt, noctesque dies ferventior aestus

Mitigat ardentem sub cancri sidere solem,

220

Dumque fugit, Ioseph moechae sua pallia linquit.

Huius amor gemino maculavit crimine David,

Dum nimis indulget mulieribus inlaqueatus;

His sapiens Salomon est factus apostata flendus;

Hac timidus Petrus accusante negavit Iesum.

225

Promptum est historias veterum percurrere versu,

Sed, quia perlongum est, non haec intacta relinquam:

Ingluvie ventris plures concrescere pestes

Multiplicemque uno de semine surgere prolem.

Luxuries ardens hac amplius accipit ignes,

230

Non aliter flammae quam si quis spargat olivum.

Liber et alma Ceres Veneri nutrimina praebent,

Quis sine frigescit fervens extincta libido,

Suntque suo vicina satis genitalia ventri.

Filia sanguisugae haec, Salomon quam concinit, una est,

235

Altera avarities, amor insatiatus habendi.

"Sufficit" ignorant geminantque frequentius "adfer,

Adfer adhuc": istis nulla est mensura modusque.

Mors et vita tibi, lector, clarissima iam sunt,

Dextrum iter et laevum monstrat scriptura patenter:

240

Iam vetus atque novum profert tibi scriba peritus

Ille euangelicus, qui miscet tristia laetis,

Supplicium miseris et praemia digna beatis:

Prende viam quamvis, sed dextra salubrior illa est -

Fert iter ad caelum -, quam quae demergit in imum.

245

Recta via est Christus, qua pergunt rite viantes;

Ille nihil fallens est summa scientia veri;

Hic quoque vita vigens, dux, doctor, vivificator;

Omne bonum per quem, cum quo, felicibus in quo:

Se iubet ille peti et quaeri, se praestat haberi.

250

Ille dator legis, per quem benedictio venit,

Qua queat impleri lex, praecipit adiuvat auctor.

Qui nos cum vitiis docuit certamen inire

Et sibi congressum ternis conflictibus hostem

Reddidit enervem, stravit calcavit abegit,

255

Colla tyrannorum ceu quondam ductor Iesus,

Quo superare queas pugna leviore subactum.

Prima tulit hostis prisci temptamina Christus,

Esuries cuius suspectum fecerat illum;

Accedens temptator ait: "si filius es dei,

260

Haec panes saxa esse iube"; cui protinus ille

Moysaycae legis responsum reddidit atque

Saxea tractantem ceu saxo perculit ipsum.

Nec tamen absistit primo hoc certamine victus,

Donec ad solitum nota feritate duellum

265

Viribus ille suis audens maiora rediret.

Mille dolos versans, animas tres mente resumens,

Ter prostratus humi, captus simul ore trifauci

Imperium mundi liquit, quod fraude tenebat.

Sicut enim lentus graditur per saxea serpens

270

Post sua non monstrans ullum vestigia sulcum,

Non secus in Christo peccati vulnera fixit

Hostis: in hoc primo victoria coepta; sed illo

Tempore perfecta est, quo crux Calvarie fixa est,

Cuius in ancistro fortem Leviathan aduncans

275

Extulit elatum mira virtute triumphum:

Fortia per geminos extendens brachia ramos

Omnia pertraxit, pedibus quoque strata subegit.

Qui genus humanum in radicis origine tactum

Ore venenato colubri pietate redemit,

280

Sanguinis ex pretio chyrographi debita solvit

Affixitque cruci dominantem fraude tyrannum

Evacuans, hostile iugum a cervice reiecit:

Victus ab hoc zabulus superabilis inde tenetur,

Victoris si colla iugo subdantur amico.

285

Ille iubet, si quod facimus, si iure petamus

Auxilium, ne, quod facimus, bona nostra putemus:

Nemo cadit gravius, quam qui virtute superbit,

Deterius nullus, quem desperatio frangit.

Omne etenim donum desursum pervenit in nos,

290

Omne malum ex nobis vel quod male suggerit hostis:

Sic deus est summis, sic limus surgit ab imis.

Haec est nostra fides, hanc quaerimus inde salutem,

Terrea qui celsis, caelestia miscuit imis,

Dum procul actus homo a paradiso redditur astris.

295

Hac mercede placent primi commissa parentis:

Si caelum capiam, levis est amissio terrae.

Materies infirma sumus, sed fortior hoste est,

Quo stamus miserante, gravi quo fasce levamur,

Quo linquente nimis ruimus pressique iacemus.

300

Hostilis cunei dominatum foeda retentat

Ingluvies, mundum quae iam sibi vindicat omnem;

Rarus in orbe satus, quem haec non illicit hostis.

Perspice fumantes iam nocte dieque culinas

Sudantesque coquos tetra fuligine nigros,

305

Fercula portantes, pallentes fasce ministros.

Stat pincerna potens iam lassus in aede reclinis,

Alternis vicibus varians vestigia stertit

Et tacita ventri maledicit fauce capaci:

"Vae" quibus Esaias duplicatum assignat utrisque

310

Heu nimis obstrusae monitis caelestibus aures:

Dixit Iesus discipulis: "attendite vobis,

Ebrietas ne corda gravet, ne ventre referto

Incoctis escis dominetur crapula turpis

Sicque repentinae finis ruat ultimus horae."

315

Turpe est ebrietas, si te tibi subtrahat ipsum:

Illa nocens animae nostraeque inimica saluti

Commaculat corpus, mentem subvertit et aufert,

Consilium perimit; caput huc illucque rotatu

Assiduo vergit, titubant vestigia gressu,

320

Pallent ora et lingua latrat visusque negatur,

Vixque dies alter sensum restaurat eundem.

Vinum etenim nimium sic fit loetale venenum,

Debilitas quippe hoc sumpto fera pluribus orta est;

Hoc furor insanit, hoc flamma libidinis ardet.

325

Piscis enim hamo pandit velut oris hiatum,

Ardens ille gula, quo captam gluttiat escam,

Sic avidas intra fauces qui suscipit illud,

Sentiet hostiles fervente in corpore motus.

Hinc Salomon, docuit sua quem Sapientia mater:

330

"Ne capiaris," ait "flavum cum vitra colorem

Scintillante gerunt per vascula clara Lyaeo:

Quod blande ingreditur, coluber mordebit ut asper,

Vt basiliscus item diffundet acerba venena;

Vtque gubernator clavo sopitus abacto

335

In medio pelagi recubans haec verba loqueris:

Verbere non dolui necque tractus somnia rupi;

Nunc vigilans ubi vina petam? capitisque dolorem

Vnguine quo pellam? quibus escis ora resolvam?"

At nunc post satiem, quo plus quam posse bibatur,

340

Vndantes calices memorant caritatis amores.

Sumitur aestate, ardentes ut temperet aestus,

Nec minus in hieme, quo pellat frigora brumae,

Praebeat atque citum media iam nocte soporem:

Viribus alternis algori atque inde calori

345

Prospicit et totum sic Bachus regnat in orbem,

Temporibus variis dum totum continet annum.

Pluribus increvit - sed non laudabilis - hic mos:

Post nimium vinum, quo se usque ad guttura complent

Et tremebunda suo quatiuntur menbra Lyaeo,

350

Sic medicos adhibere modos, ut vina resumant,

Nocturnas oriens cum sol discusserit umbras,

Excludique putant repetita peste tremorem,

Vt liquor ardores et fauces proluat ustas.

Sic sceleri scelera accumulant, sic noxia noxis,

355

Sic morbum morbo, sic febrem febre repellunt.

Horreo, sordidius quod multis contigit unum:

Multiplicata prius non Bachica pocula cessant,

Quam nimis impletus revomat, quas hauserat, offas

Venter et immixto fundantur stercora vino,

360

Quo malus ingressus, gravior sit ut exitus illi

(Perifrasin vito, quia multis cognita dico).

Hos, sibi quae servent orandi tempora, posco;

Lectio qualis erit? quo sensu mystica quaerent?

Quale opus in manibus? benedictio qualis in ore?

365

Nam scriptura monet haec omni tempore habenda.

Excidit auditus his sermo propheticus ille:

"Ad vocem domini durescere corda cavete."

Seria Loth verba ad generos sunt ludicra visa,

Ob quod et ardentis Sodomae periere sub igne.

370

Virtutum montem mundum fugiendo subire

Divinus nos sermo docet: patriarcha figuram

Huius habet; ne nos saeclo pereunte ruamus,

Haereat hic nostris et sidat mentibus imis.

Hostiles abigamus aves, ne grana reportent,

375

Quae sator ecclesiae Christus respersit in agros.

Semina, quae in spinis ceciderunt, fruge carebunt:

Haec equidem surgunt citius, sed divitiarum

Cura gravat mentes et deliciosa voluptas,

Ne spicas referant, teneras internecat herbas.

380

Has spinas nobis maledictio prima creavit,

His caro luxurians fructusque afferre suaves

Detrectans tribulis nos undique pungit acutis.

Naturalis enim cunctis est insitus ignis:

Non eget accendi fornax Babylonica stuppa,

385

Malleolis, piceis escis et potibus amplis.

Intra nos gerimus, cum quo luctamen agamus:

Lex est in menbris, quae mentis legibus obstat;

Bella animae et carnis plus quam civilia surgunt,

Pertulit ut pugnas angusto in ventre Rebecca.

390

Qui cupit ergo sibi servilem subdere carnem,

Castiget ventrem, famulatu deprimat artus,

Vt domina excelsam retinens dicione cathedram

Imperio terret famulas vernasque loquaces

Lascivosque iocos et molles durius ausus.

395

Est opus, ut Christum, qui pax est summa, petamus,

Subiuget ancillam, dominae quo serviat, Agar;

Libera sit rectrix, Aegyptia sit famulatrix;

Haec ferat in scapulis utrem, haec flere suescat,

Deliciis careat, humorem gustet aquosum

400

Et nudis toleret plantis fera frigora brumae;

Aspera sit vestis, quae sidat in ossibus imis,

Sit somnus modicus, sit tellus herbida lectus.

Si sic ergo tuam dominatu presseris Agar,

Audiet angelicas voces puteumque salutis

405

Hauriet et dominam tandem cognoscere Sarram

Mente humili incipiet modica cum prole reversa.

Vnde tibi famulus venter, sit serva libido.

Aethiopissa etiam, pro qua contendit Aaron

Mansueto cum fratre suo, nova iurgia gignit.

410

Sobrietas victrix in caeli rege triumphans

Nos sibi consociet patriosque reducat ad hortos,

Divinae legis domino ducente columna

Praecedat gressus et nostros dirigat actus.

Ante oculos nostros hanc proponamus euntes,

415

Quae gemina facie tenebrosa et lucida fulgens

Claudit iter pravis, mare rubrum pandit amicis.

Fit via per pelagus populo, qui pastus amaris

Lactucis et pane humili: quo sobrie discas

Vivere, viventum cupias si tangere terram.

420

Ebrietas magnum scelus est scelerumque creatrix:

Inferciri escis nimiis vinoque gravari

Non Christi dogma est, porci sed secta Epicuri.

Quale sit hoc, lector, perpende animoque revolve,

Prandia si cumules cenis potioribus illo

425

Tempore, quo iudex venturus creditur orbi

Christus cunctipotens metuendus ab aethere summo,

Terribiles turmae caelique exercitus omnis,

Militiae angelicae nimio terrore tribunal

Stipabunt: capient cuncti, quod quisque meretur.

430

Sic ait ipse loquens: "ut quondam tempore Noe

Pocula sumebant et prandia opipara agebant

Hi populi, qui tunc liquidis periere sub undis,

Diluvio insolito cum mors inopina veniret,

Sic erit, extremae veniet cum terminus horae.

435

Non secus infandi Sodomitae prandia agebant

Securi tutique suae sub moenibus urbis;

Loth miserante deo cum porta exivit aperta,

Sorte repentina sic fuso caelitus imbre

Interiere rei"; meritis par reddita poena est:

440

Ardor inexpletus torrente ardore repressus.

Quisque igitur tales usque huc duravit in actus

Servivitque gulae, iam tandem devia linquens

Vertat iter gressusque agiles ad moenia sanctae

Sobrietatis agat; hanc postulet ipse magistram,

445

Hanc colat ut dominam, hanc corpore corde receptet,

Discat ab hac servare modum licitumque tenere:

Prima magisterii sit haec doctrina venusti.

Quattuor inter enim virtutes portio quarta est,

Quae nimis omne tribus reliquis auferre suevit.

450

Illa modum ponit, ne plus sapiendo superbus

Incurras heresim Graeco sermone vocatam.

(Secta Latine quidem, sed nominis huius origo

Vertitur in duplicem certa ratione loquelam:

A sectando etenim, cum quod vult quisque sequatur;

455

Alter erit sensus: quia dissonat, esse secandum

Corpore ab ecclesiae, nimium qui devius errat;

Scinditur unde aliquid, haec portio secta vocatur:

Si sequeris, secta est, si scinderis, inde secaris.)

Alter erit limes, ne multum iustus agaris:

460

Sic etenim rigidum clementia digna relinquet.

Tertia ab hac virtus sumit documenta magistra:

Saevitiam fugias, dum vis ceu fortis haberi.

"Sufficit" ista docet, "satis est, iam parce ferire";

Ista quaterna probat Hebraeam fimbria vestem,

465

Emoreusa quidem tetigit quam credula Christo

Percepitque citam filo pendente salutem

Incolumis remeans, furto medicata fideli.

Sobrietatis enim Christus documenta reliquit:

Cuius discipuli dum hunc per culta sequuntur,

470

Vellebant culmis spicas manibusque fricantes

Esuriem explebant nimiam talique paratu

Contenti satiare avidas per sabbata fauces.

Dum primae aetatis cupiunt reparare vigorem,

Frugalis vitae specimen tribuere salubre.

475

Quique fatigatus mortalis tegmine carnis

Discipulos urbis mercantes moenibus escas

Cum sedet expectans, mulier Samarita propinquat;

Christus ab hac sitiens modicum sibi postulat haustum

Frigidae aquae: dedit illa fidem Christusque salutem.

480

Concinit hoc factum quadam ratione figurae

Antiquae, dum servus aquae portante Rebecca

In scapulis vas ad puteum sibi pocula poscit:

Cum tribuit potum sitientibus illa camelis,

Haurit aquas et mox sponsalia dona reportat.

485

Christus item divina docens, mortalia gestans

Ad Solymam properat ficumque tuetur onustam

Fronde comis foliis, pomis fructuque carentem,

Esuriens in hac esum non repperit ullum:

"Nullus" ait "fructus de te nascatur in aevum";

490

Ficus inanis enim gens est Iudaea rebellis,

Ille fidem cuius ceu dulcem quaesiit escam,

Quae legis foliis umbrosa volumina claudens

Detrectat fidei suaves nunc gignere fructus.

Haec sitis atque fames est nostrae causa salutis.

495

Pascit item multum paucis de panibus agmen,

Piscibus et geminis; quo facto monstrat utrumque:

Et virtutis opus vitaeque exempla salubris.

Haec humana probant hominem discrimina verum:

Nascitur offertur crescit fugit, ubera lambit,

500

Ieiunat toleratque sitim, temptamina vincit,

Lassatur dormit sedet ambulat et lacrimatur,

Stringitur in vinclis, flagris laceratur amaris,

Traditur, irrisus fel gustat, haurit acetum,

Postulat auxilium patris queriturque relictum,

505

Figitur ille cruci, patitur moriturque, resurgit.

Pro nobis haec cuncta gerit toleratque libenter,

Vt nos conciliet patri; pax ipse sequestra est,

"Nostra" ut Paulus ait "pax est, qui iunxit utrumque",

Caelica terrenis, Hebraeos gentibus addens.

510

Pax apices, scindit quos simplex sillaba, iungit:

Hi tres sunt, quia tres personae essentia in una;

Litterulis ternis aptantur nomina terna:

.P. patrem, qui non aliunde hoc accipit ut sit,

.A. genitum signat, quod Graecus nominat alfa

515

("Alfa ego sum primus sermone, novissimus Ω sum,

Ipse ego principium", prior .a. vocalis apexque est)

.Χ.que duplex, ab utroque venit quia spiritus almus,

Tertia fine apicum, ad reliquos quia rite recurrit

Compar et aequalis patri natoque coaevus

520

(Aevum cum dico, non tempore sentio coeptum,

Quo mihi, cum fluvius scripturae porrigit haustum,

Impia non heresis loetales misceat undas).

Alveus est altus pelagoque profundior omni

Lex divina, rigat quae montes imbribus altis,

525

Ex quibus ad nostros guttatim labitur haustus.

Ipsa polos scandit solemque et sidera tangit,

Tartara perlustrat, terras et gramina pascit,

Abdita perquirit moresque informat honestos.

Agnis illa vadum dat, barris unda natatum;

530

Lac praebet teneris, solidas et fortibus escas.

Dulce quidem eloquium, dum fundit verba palato,

Visceribus ventris sed hoc generatur amaror.

Scribitur illa foris, dum narrat gesta priorum,

Nec minus interius, dum mystica signa revelat.

535

Dat lamenta reis, ut plangant crimina vitae,

Felices laudes et carmina digna beatis,

"Vae" miseris, sine fine ferent quod carcere Averni.

Omnia ab hac nobis veniunt documenta magistra:

Haec docet, ut dominum, qui nos plasmavit, amemus;

540

Illa fidem rectam certo sermone fatetur

Distinguitque creaturam virtute creantis;

Haec iubet omne bonum, haec noxia cuncta recidit.

Panem piscem ovum docet ut de patre petamus:

Panis hic est karitas, quia cunctis eminet escis

545

- Non dabit oranti lapidem cordisque rigorem -;

Piscis erit fidei sacrae venerabile donum

- Perfidiae furiale malum serpentis habetur -;

Spes, ovo foetus quoniam speratur ab illo

- Huic hostile nimis fert desperatio loetum,

550

Ex stimulo caudae ceu figit scorpius ictum -.

Muniat ergo pedes patrum doctrina priorum,

Conterat unde caput colubri tua planta maligni

Allidatque petrae Babylonica germina Christo.

Nam, quae prima tibi temptamina suggerit hostis,

555

Si reseces, minor hinc veniet iactura sequentum.

Quodsi forte aliquem furiali dente momordit

Inflixitque reo mortali crimine vulnus,

Huic opus, ut multo curet medicamine plagam

Compensetque pio damnosa pericula lucro.

560

Felix ille quidem, qui vastum navigat aequor

Fertque redundantes cumulato fenore gazas

Illaesus veniens optatae ad litora terrae;

Fluctivagumque alius pelagus dum lintre resulcat,

Heu miser incurrit Scillam rabidamque Caribdim

565

Confringitque ratem, merces quoque perdit opimas

Et tabulae innisus portatur ab aequore nudus

Expoliumque animae grata mercede reservat.

Non secus ille, sui qui plangit damna reatus:

Praeveniat lacrimis venturi iudicis iram,

570

Sentiat amissam Christo ut miserante medelam,

Lamento et lacrimis qui vult commissa piari.

Istis addatur confessio pura reatus,

Vt tanto medico peccata occulta reveles.

In cruce pendentem cum Christo cerne latronem,

575

Percepit celerem qui uno sermone salutem

Et paradisiaco sub hora est redditus horto:

Perspice perfossum geminato vulnere David

Lamentoque brevi veniam meruisse piacli;

Inspice apostolico lapsantem culmine Petrum

580

Ad galli cantum tristem sumpsisse dolorem

Respectuque gradum Christi reparasse priorem.

Gallus nocturnae custos et nuntius horae,

Gnarus doctor erit discernere voce suetus,

Quae tormenta rei referant, quae praemia iusti.

585

Succinctis lumbis dum tractat pulpito in alto,

Auribus intendens, humili quoque corde receptans,

Quid referat doceat iubeat, quid nuntiet, audi:

Si lamenta canit, dignis tu planctibus insta,

Gaudia si profert, laeta haec tu mente retracta.

590

Ille sagax si doctor erit, miscebit utrumque,

Vt lex prisca iubet, typico hoc sermone figurans,

"Non auferre molam ex geminis pro pignore cuiquam."

Inferior metus est, metuenda est quippe gehenna;

Quae super excurrit, spes est, quae ad celsa levatur.

595

Haec duo si socies, capies ex polline panes;

Si tollas unum, reddetur inutile utrumque.

Plurima sunt, lapsos possunt quae ad summa referre:

Fructus elemosinae lacrimaeque, oratio perpes,

Mens humilis parcusque cibus, ieiunia, saccus:

600

Ista cicatrices quibunt obducere hiantes.

Planctibus et lacrimis a sorde Maria piata est,

Quae largo fletu Christi vestigia tinxit;

Flagitiosus Achab dum paenitet, ultio tardat;

A Babylone redit compunctus corde Manasses;

605

Crimina pauperibus miseratio facta resolvit:

Iustificatur in his, quod signat nomine, Zacheus.

Vt scriptura docet, quantum peccata cavenda,

Sic etiam, lapsis correctio qualis agenda.

Haec est herba boriht, nitrum mordacius hoc est,

610

Hoc malagma potens, haec est resina salubris.

Nullus in orbe satus peccato immunis ab omni:

Delictis levibus facili medicamine agendum,

Vulnus enorme nimis ferro curetur et igni.

His breviter tactis brevius quod restat agamus;

615

Nunc unum referam, quod utrumque probare valebit,

Quae sit sobrietas quamque hanc servare salubre est

Et turpem ingluviem quantum vitare necesse est,

Qualiter aversi redeant lapsique resurgant:

Prodigus exemplo quod monstrat filius uno.

620

Omne bonum sibi conlatum pietate paterna

Perdidit ille miser meretricibus inlaqueatus,

Luxuriosus iners pollutus degener amens,

Dedecus ad tantum lapsus pro fauce voraci:

Porcorum siliquis fervens instabat edendis.

625

A patria et genitore pio longe ille remotus,

Exul ut antiqua paradisi ab sede fugatus

Primus Adam cum prole sua deserta peragrans

Incidit insidias crudeli in fauce latronum;

Vulneribus fossus, nudatus tegmine honesto

630

Pellitos habitus sumpsit, quia credidit hosti.

Quem tamen ut quaerat, caelesti ab sede viator

Humanum tractavit iter tandemque repertum

Sustulit in carnis mira pietate iugalem,

Duxit et in stabulum ecclesiae curamque peregit,

635

Aedibus et superis iam magna ex parte locavit.

Saucius hoc ipsum signat quod prodigus iste;

Cui pater accurrens ipse est Samarita propinquans,

Per duo qui curans vino commiscet olivum,

Lenit et austerum miseratio larga rigorem.

640

Ergo fame admonita est ubi mens captiva subulci,

Coeperat ille sui iam flens meminisse parentis.

Vnde gravem tractans maerente in corde dolorem,

De genitore suo non iam se posse mereri

Diffidens nomen nec dignum, filius ut sit,

645

Optat habere locum, quem mercennarius, imum.

Haec volvens tandem longa a regione regressus

Ad dulcem remeat iam corpore corde parentem.

Perspice, peccator, similis mihi si tamen ullus,

Quod pietatis opus, clementia gratia quae sit,

650

Vt reparare gradum discas et surgere ab imis.

Praeveniens cursu genitor citus obvius ivit;

Dulcius amplexans et in oscula strictius haerens

Ocius afferri stolam praecepit avitam,

Amisit quam primus Adam spoliatus ab hoste,

655

Immortalem habeat mortale ut corpus amictum,

Atque anulum, sponsale decus dotemque fidei.

Mactavit vitulum, convivia laeta paravit,

Quem puer acceptum celsaque sub ilice coctum

Apposuit tribus ille viris, dum Sarra farinae

660

Accelerans sata commiscet tria (rite figuram

Illius mulieris habens, quae mista calori

Fermenti modico conspersit corpore massam)

Esuriemque orbis cumulato pane refecit.

Haec Sarra ecclesiae norma est verbumque farina est;

665

Miscet utrumque simul tractans vetus atque novellum

Eloquium et per tres populos disseminat orbis

Convivasque vocans ad celsae fercula mensae

Largifluas epulas et dulces praeparat escas.

Hic vitulus Christus pinguis bonitate saginae

670

Cornibus obnisus saevo feritate draconi

Substravit pedibus captumque in vincla ligavit.

Servus Abrae est populus, qui degeneratus ab ipso

Acceptum Christum gladio perfodit acuto

Inque crucis ramis densa velut ilice coxit.

675

Prodigus has patris pietate receptus ad escas

Gaudet, et elatis suaves concentibus odas

Consociante choro dulcis simphonia crescit.

Huicque nec improperans olidos pavisse suillos

Diligit atque fovet strictisque amplexibus ambit.

680

Frater erat senior perstans operator in agro,

Isque domum rediens ubi patris gaudia sensit,

Restitit indignans germanum in tecta receptum

Invidiaque gravi stimulatus mente furente

Stat foris et multas irato ex corde querelas

685

Ingerit ac patrem non volt audire rogantem,

Augeat ingressu proprio quo gaudia votis,

Mactatum vitulum queritur pro fratre tenellum

Nec sibi cum sociis donatum gratius haedum.

Huic dulcis genitor blanditur, ut ingrediatur,

690

Sit socius mensae, iungatur et ipse reperto.

Perspice digestum, lector meus, obsecro, textum

Moralesque modos intento corde retracta;

Nam sensus typicos non est tractare necesse,

Quos sparsit passim patrum doctrina priorum.

695

Percipe, sobrietas referat quae damna relicta,

Omne patris donum qua prodigus iste voravit.

Cerne, ad quae miserum turpis perduxit egestas,

Pasceret ut porcos macie tenuatus inerti,

Pro summis epulis cuperet distendere ventrem

700

Attendens oculis siliquas, quibus ipse careret.

Ambitiosa gula et convivia sumptibus aucta,

Luxus et ardescens gravius repetita libido

Turpavit iuvenem: sic gastrimargia adegit,

Sic iacet infelix, domina hac quicumque iugatur.

705

Exactor Pharaonis enim sua pensa requirit

Hocque luto insistens casuras extruit urbes.

Solvit ab his Moyses, cum lex divina reducit

Captos ingluvie, discant ut vivere parce,

Ereptisque iugo tribuit mirabile manna,

710

Caelitus ut capiant delatas imbribus escas

Et de caute bibant percussa militis hasta,

Qua nostro in pretio stillat cruor unda lavacro.

Iam quia laudatae praeconia sobrietatis

Descripsi et tactis vitiis sermone quibusdam

715

Florigeris patrum decerpsi gramina pratis,

Pauca pudicitiae de laude referre salubre est.

Virginitas, specialis amor, laus, gloria caeli,

Angelicae virtutis honos, flos, purpura regni

Omne decus superans, Phoebo formosior ipso;

720

Nec sic pulchra nitet perfecto Cinthia giro,

Lucifer huic impar, rutilat cum mane sereno,

Et, quod in orbe viget, pretio pretiosior omni.

Nata deo gignensque deum sine semine verum

Dum generat genitrix virtute umbrante superna,

725

Virgo manet, quia matre prior, qui nascitur, extat.

Sic natus de patre deo deus et caro carne,

Non geminus, quoniam simplex hominisque deique

Sic persona nitet, quo sit natura gemella;

Est tamen hic homo, qui deus est, caro denique verbum:

730

Si terrena licet verbo conferre supernis:

Secretum cum forte aliquod tenet arcula cordis,

Ignotum reliquis constat, quid mente geramus;

Vt tamen humanos auditus tangere possit,

Formales adhibere modos huic iure necesse est.

735

Verba aliter non esse queunt, nisi materialis

His et origo foras veniat substantia quaedam:

Dentes cum labiis, cum gutture pulmo, palatum.

Missa per angelicas species mandata frequenter

Perque modos multos, per corpora ab aere sumpta

740

Audivere patres prisci sanctique prophetae;

Corde patris genitum miro ructamine verbum

Venit in hunc mundum carnis mortalis amictu

Vestitum, quoniam fragilis natura videre,

In deitate, deum, velut est, et ferre nequivit.

745

Virgineam carnis genitrice ex virgine vestem

Induit et nullo voluit coeunte creari,

Nec coitu generans intactae carnis honore

Virginibus liquit documenta salubria vitae,

Frater et his sponsus pulcher, socialis amicus.

750

Quam sit cara sibi, quali teneatur amore,

Ipsa in matre probat, cuius puer ubera lambit,

Hancque in seminibus centeno germine adaequat.

Non tamen ulla suis super hanc praecepta relinquens

Arbitrio concessit opus tam grande sequentum,

755

Vtque minister agens, non ut praeceptor in illa,

Consilio Paulus caelestis consul adauget.

Atque utinam nostris Christo miserante diebus

Salva foret casti species ornata decoris:

Virginitas celsum petiit iam splendida caelum

760

Pennigero penitrans aulam super astra volatu,

Rara sui cultus terris vestigia liquit.

Iudicio Paridis Veneri servire subactos

Crimen nemo refert, vitium natura vocatur.

Moechiae turpis facinus plaudente cachinno

765

Quisque videt laudat tantique infamia facti

In patiente manet; nullus condemnat agentem.

Vniviras viduas tenuerunt templa dearum

Vivaque defossa est Vestalis virgo reatu:

Vixque sacerdotes iam sorde carere secundos

770

Flere decet, sed scire pudet, qui crimine stolas

Non vitant maculare suas; reverentia celsi

Digna ministerii tenet hos non ulla nec ipsa

Pollutis manibus sacranda offerre recusant:

Altior unde gradus, gravior hinc culmine casus.

775

Quique duces caeci caecorum praepete cursu

In baratrum lapsi miseri turbasque trahentes

In foveam trudunt aeternae perditionis.

De gradibus reliquis, monialibus atque puellis

Crimina colligere et verbis damnanda notare

780

Non operis nostri est nec tanti carminis ausum

Innocuae mihimet tribuit fiducia vitae.

Quos laudare pie decus est venerabile nostrum,

Quos lacerare grave est Oza moriente periclum.

Sit monuisse tamen correctio digna piacli,

785

In vitio alterius proprium qui plango reatum.

Qui fert vasa dei, mundari rite iubetur,

Qui vas esse cupit, vitet contagia sordis.

Suscepturus enim quicumque expectat amicum,

Praeparat hospitium, verrit citus, instruit, ornat:

790

Cuique domo in mentis dominum virtutis habere

Hospitioque pio felix intentio cordi est,

Purgetur vitiis, niteat virtutibus almis;

Hospes enim nitidus habitacula honesta requirit,

Gaudet in immundis sus spurca iacere cloacis.

795

Quod legio signavit atrox, quae foeda putentes

Expetiit porcos, meriti consortia coeni.

Qui vult esse adamas, hircino sanguine tingui

Luxuriae caveat, ne frangat malleus illum;

Denique ferratas mentes domat atra libido.

800

Hieremias trenis distincto carmine quadris,

Cum sua lamentans tangit, haec, tempora, prodit:

"Candidior nive Nazaraeus sanctificatus,

Ille deo vultus tetro carbone nigrescit."

Hoc poderis candens, fulgens humeralis amictus,

805

Tenia lumbaris, stolaris gloria colli,

Casula cuncta tegens, sandalia pacificorum

Pulchra pedum reliquaeque ornamina vestis honestae

Designant, niteat sincerae ut gloria vitae,

Nomine quodque refert, imitetur et ipse sacerdos:

810

Sit pia forma suis populis ipsisque sacer dux;

Sit sapiens, prudens, rectus, sermone paratus,

Moribus ornatus, dicat faciatque salubre [est].

Huic velut est pulchrum comi virtutibus almis,

Non secus obsceno est maculari turpe piaclo.

815

Anteriora velut stellato inluminat orbe

Ora pavus giratque suae ostentamine caudae,

Posteriora tamen, quae nudat, turpius horrent:

Non secus humanis qui iustum visibus offert,

Fulgescit rutilus castae simulamine vitae,

820

Abdita sed fuscat scelerati infamia facti;

Prodetur qui fine suo, cum archana patebunt

Mentis et obscuros reteget lux clarior actus.

Vtque sepulcra foris vario depicta colore

Alba micant, candore nitent minioque rubescunt,

825

Interiora tamen putrefacta cadavera servant,

Sic simulare bonum, pulchrum, virtute decorum

Tristius est manifeste aliis quam prodere foedum.

Non omnes scelera ista notant nec vadit in omnes

Criminis indigni suspicio; denique plures

830

Corde et carne pium servantes iure pudorem

Novimus esse dei cultu venerabile templum,

In quibus ipse sedens solio disponit ab alto

Menbra dicata sibi, populis per vasa ministrans

Dulcis aquae gustum salientis praepete cursu

835

In vitam: reliquis ructant, quod corde retentant.

Ne tamen arescat, supero de fonte resumit

Alveus, ut pleno decurrat ubique meatu:

Insistunt puteo viventis sive videntis,

Abdita quo sacrae scrutentur dicta sophiae.

840

Liberius, quocumque volet, doctrina feretur,

Ambiat auratos si vectes circulus arcae;

Discere namque mora est, cum iure docere necesse est.

Lex antiqua iubet: summus cum sancta sacerdos

Ingreditur, sonitu malorum tinnula vestis

845

Concrepet atque habitu concordet voce sonorus;

Praedicet, ut vivat: moritur, si dicere cessat.

Huic tuba sit radians argento ductilis albo,

Doctor ut eloquii rutilo fulgore nitescat,

Concisus cuius clangor pia castra movebit

850

Israhelitarum recinens subtile minutum

Historicum, typicum morumque ornamen honestum.

Praedicet antiqui populis ab origine saecli

Gesta imitanda piis patrumque exempla priorum,

Pravorum quoque vitandos denuntiet actus,

855

Caelica regna bonis, tormenta perennia iniquis.

Per noctes haec perque dies sermone resultet,

Quo bene multiplici tractata pecunia lucro

Crescat et usuras operatio digna reportet,

Dumque talentorum rationem in fine reversus

860

Cum servis positurus erit mox institor adstans,

Ante sui vultus domini cum laude refundat

Securus numeri summam duplicator adauctam,

Inter et ipse pias turmas sortemque receptus

Astriferi solii fulgescat dignus in aula

865

Victrici rutilans palma radiansque corona,

Sudores operas excursus proelia luctus

Tristitias gemitus fletus suspiria planctus

Solatus curas et fortia gesta tropheis;

Ipse polo residens, requies ubi certa laborum,

870

Sub pedibus solem et caelestia sidera calcet;

His sine fine bonis placida in regione fruatur,

Perspexit quae non oculus, non audiit auris,

Ascendit non cor hominis mortalis in illa,

Quae deus electis et amantibus ipse paravit.

875

Qui regit ergo suae castae moderamina vitae,

Cuius verba dei cor servat et actio firmat,

Non satis est tantum peccati a sorde cavere,

Si non ipse alios moneat, hortetur agatque

Et societ sibimet, fratrum ductetque catervam.

880

Sic namque in Christo dilectio vera probatur,

Pascat oves, agnos si, curam impendat ovili,

Si formae impressus summi pastoris Iesu

Pro grege commisso cupiat succumbere loeto,

Si veniente lupo festino concitus ausu

885

Obvius occurrat telumque volatile vibret,

Dissipet ursorum si brachia et ora leonum

Claudat et immixtos in guttura saeva draconum

Malleolos iaciat, hos faucibus ingerat esus.

De pice sulphurea, de verme minetur edaci,

890

De flammis sine luce feris gravibusque catenis

Deque iugi fletu, de "vae" sine fine perenni,

Daemonibus sociis coniunctio qualis habenda.

Vnde pedo in gregibus, clava in praedonibus utens

Hanc curam cautus servet mediator utrimque,

895

Vt sibi commissos salvet, deterreat hostes;

Pro quibus excubiis caeli mereatur honorem,

Pastorum pastor veniens cum praemia reddet

His, qui sollicite baculum tenuere gregalem.

Haec mea verba tuo, lector, si in corde ligentur

900

Et teneant fibrae, quod ovis menbrana resultant,

Non expers virtutis eris, non colla reiecto

Excuties solvesque iugo, quod Christus haberi,

Extolli ac super esse iubet cervice levatum,

Quod pedibus calcat quisquis, contrarius extat.

905

Infelix nimium doctor, sceleratior omni,

Milo reus voti, qui crimine pressus enormi,

Contempsi praecepta dei et famulabilis hosti

Incurri varias peccati mole ruinas.

Meque diu retinens facinus quodcumque ligatum

910

Vile ut mancipium reliquis divisit habendum.

Vberibus matris pendens lingensque papillas

Flagitii suxi carnis cum lacte venenum.

Baptismo ablutus nativi a sorde reatus

Candentem capitis maculavi faece galerum.

915

Post etiam sumptam iuvenili aetate cucullam

Agnus veste nitens putidum mutatus in hircum

Mendaci titulo, tristi contagia naevo

Contraxi scelerum violans quod voce professus.

Non secus immeritam divino ut munere stolam

920

Iusque ministerii sacris altaribus apti

Indignus sumpsi, temerator ut ante suetus,

Non sic tractavi, ceu tantus postulat ordo,

Caelicolis adstans operator civibus audax,

Officio huic impar, cui dignus nullus in omni

925

Orbe litator erit, qui sacram accedat ad aram.

Cuius corde pater, natus manibus sit, in ore

Spiritus, oblati libaminis auctor et actor;

Conficiens sacro carnis de pane figuram

Praebeat et calicis vino rubricante cruorem.

930

Divinae pietatis opus sua dona misello

Contulit et sanae doctrinae participanti

Scire dedit, directi iteris quo semita fertur,

Quoque sinistra ferat, non ignorabile liquit.

Erranti tamen est visus hic tramitis ordo

935

Aptior, ut sequerer loetalis iura tyranni,

Quam iuga sub Christi memet salvantis abirem.

Talis vita mihi primaevo a tempore fluxit,

Actio tanta operis, quae me nunc usque retentans

Subiectum vitiis sua per ludibria traxit,

940

Sicque meos annos crudeli sorte regirans

Hactenus exegi gemebunda novissima portans.

Infirmus fragilis moribundus maestus anhelus,

Quae mereor, timidus tormenta aeterna pavesco.

Dormio carne vigil, ignavo corde soporus;

945

Dextra otiosa vacat nec mens rea cessat ab actu;

Iuncta manus manui nequaquam innoxia habetur,

Quas piger ascellis abdit summumque laborem

Deputat, esuriens proprio has si conferat ori:

Si faciat, quod voce docet; quod narrat, agat si.

950

Nam multo levior dicti quam portio facti est

Et facilis pleni vacuo de ventre loquela est.

Omnis in ore labor, labiorum fructus inanis,

Non impleta bonis si mens ieiunat egeni,

Nec steriles animos verbi pinguedo saginat.

955

Qui damnat malefacta aliorum, corrigat actus

Ipse suos pariter, ne fur se furibus addat

Communisque fiat moechanti portio moecho.

Quique magisterii in reliquis vult culmen habere,

Sit doctor prius ipse suus; simphonia dulcis

960

Illa fiet, digitis si vox et corda resultet:

Qui docet et solvit, minimus hic iure vocatur;

Qui facit est magnus, quia linguae consonat actus.

Hinc me desuetis repetentem carmina rithmis

Musa sagax olim, iam nunc ignava tepescens

965

Ammonuit motas in spe meliore querelas

Exerere et pectus luctu stimulante ferire,

Quatinus anticipans aeterni tempora fletus

Sordibus ablutus baptismo iterante salubri

Solari merear perque haec lamenta beari.

970

Felix, immunis qui crimine prorsus ab omni

Carnalem tunicam nullo maculamine naevi

Polluit: hic somno mortis securus obibit;

Hic vultus tetros et ab orbis origine adustos,

Sulphure concretos et adhaesos crinibus angues,

975

Quos Satanas eiusque ferunt feritate ministri,

Absque timore ullo gratanti splene ridebit.

Quis me causidicus salvabit ab hostibus illis?

Quis defensor erit, qui crimina cuncta citanti

Obiciat reddens multis pro milibus unum,

980

Cuius ob auxilium fugiat niger ille satelles?

Quale erit illud opus? cum cuncta admissa recordor,

Invenio nullum miser, in quo fidere possim.

Haec tamen hac in re fiducia maxima habetur,

Quod menbrum Christi sacro de corpore sisto,

985

Catholicae fidei cultum quod corde retentans

Confiteor labiis et in hac persistere votum est

Et, super hanc ut iusti operis structura levetur,

Auctorem summae bonitatis posco verenter,

Auferat ut clemens, quicquid sibi displicet in me,

990

Et tribuat gratis quod gratum gratia reddat.

Praestet id omnipotens solita pietate misello

Et donet miserator opem nec subtrahat uni,

Quod multis largita fuit clementia abundans,

Quae super excellat librati examina recti,

995

Vt solet in liquidis super ire liquamen olivi.

Obviet in memet misero miseratio vero,

Iustitiae figat pax oscula suavia amicae,

Vt Salomon scribit, si non cognitio fallit:

"Obviavere sibi dives pauperque sub uno,

1000

Et dominus tamen est istis operator utrisque."

Dives enim deus est, cuius miseratio larga est,

Paupertas in quo nulla est; miser hanc tamen in se

Pauperiem sentit, cui non districtio parcit

(Sic miti furor et tranquillo ascribitur ira,

1005

Quos motus bonitas, quae non mutatur, abhorret).

Divitias cuius largas modo quisque benigne

Respuit oblatas, tunc hic mendicus egebit,

Cum frigentis aquae guttam digitique requiret

Extremum, nec adire quidem sancta illa licebit

1010

Ostia, felices per quae meruere supernam

Vrbem intrare dei summaque in pace vigere,

Sed tetro in baratro vastaque voragine clausus

Inque undante chao pice sulphure vermibus igne

Dentibus horrificis stridens gemitumque frequentans

1015

Speque carens veniae, cariturus fine cupito

Haec semper patietur et his reparabitur ustus.

Ab his ergo malis nos salvet gratia Christi

Et iustis societ caeli in regione locatis,

Quo sibi gratificos dicamus cantibus hymnos

1020

Nunc et in aeternum, dum saecla perennia stabunt.

En gemini optato clauduntur fine libelli

Et tandem portum fida statione receptans

Velificante meum divino flamine cursum

Litora tuta tenet nostrae iam sermo carinae.

1025

Scillaeique canes et amara aspergine Glauci

Infecti fontes vastaeque vorago Carybdis

Non nocuere mihi, sed aquae de pectore Iesu,

Quas patres hausere pii, tribuere salubres

Indigno mihimet gustus: his vena meavit,

1030

Ex qua pertenues fudit mea canna liquores.

Vt potui, cavi, ne mens errore sinistro

Devia tractaret; salva virtute fidei

Posthabui leges, ferulas et munia metri:

Non puto grande scelus, si sillaba longa brevisque

1035

Altera in alterius dubia statione locetur;

Quodsi, ut credo, nequit carmen iam iure vocari,

Sit satis huic saltem censeri nomine rithmi.

Sic iter emensum discrimine prorsus ab omni

Gratia salvavit Sirtesque evadere fecit.

1040

Non ingratus ego merita cum laude celeuma

Corpore corde humilis lingua decanto fideli:

Sit tibi, summe deus, benedictio gloria virtus,

Qui bonus et bonitas, summae bonitatis origo es.

Cum miror mundum, mirandum sentio plus te;

1045

Astriferum solium, librati verticis axem,

Phoebeamque rotam, quadrati climatis orbem

Et plenum lunae mutuato lumine girum:

Te stupidus veneror, super omnia diligo pulchrum:

Cum maris elati fluctus, cum flumina, pisces

1050

Et volucrum species solum per velle creatas

Audio cerno lego, metuo formido pavesco

Quanta tibi virtus, sapientia quanta tremesco;

Cum mea mens, pedibus terram quam calco, tuetur

Arboribus, saxis distinctam, frugibus, herbis,

1055

Quanta per herbigeros errent animalia pastus,

Pars quaedam gradiatur iter, pars reptet in arvis,

Quaedam agat ingenium, quaedam violentia raptet,

His agiles motus sint, frausque dolusque quibusdam,

Illa gravent noceant, haec adiutoria praestent:

1060

His tamen in cunctis cognosceris auctor et altor,

Omne bonum sapiens, per quem sapientia venit,

Omne decus superans, de quo decus omne meavit.

Pulchra creatura est te pulchro auctore creata;

Hanc tamen excellis quantum virtute creantis,

1065

Illa tuis tantum succumbit laudibus amplis.

Lingua loquax muta est, rethor caret arte disertus

Et totum dixisse velut tacuisse putatur.

Mens hominis terrena quidem, quae nocte dieque

Cernit odoratur gustat contrectat et audit,

1070

Non valet effari nec se cognoscere, quid sit:

Quin minus, ipse suae sis quantus originis auctor,

Dicere sufficiet, dum non effabilis ipse es,

Altior inferior, procul intra, extraque supraque.

Hoc de te tamen indubia ratione tenemus:

1075

Esse bonum, quo nil melius, aequabile nil sit;

Principio, tu, fine carens, iustusque piusque,

Talem, iure tibi qui nunc famulantur, honorem

Largiflua bonitate tuis quandoque daturus,

Vt te conspiciant, velut es, in luce serena

1080

Atque revelata facie speculentur ovantes,

Quem nunc per speculum quoddam, per enigma tuentur,

Et tecum tandem placida in regione locati

Felices capiant aeternae praemia vitae.

Haec ut, lector, ovans capias, exoro per ipsum:

1085

Immerito veniam scelerum deposce Miloni,

Qui scripsi geminos de sobrietate libellos,

Exiguas retinent binis qui milibus odas.

Pistica fraglavit nardus detecto alabaustro,

Quo caput atque pedes Christi reus ipse piavi

1090

Flebilis et fragilis domini vestigia lingens,

Confessus scelus omne et adhuc exposco: iacenti

Dic, pie Christe, mihi: "iam surge solutus ab omni

Crimine pace mea tutus, sociabere dextris,

Quo mihi gratificas dicas per saecula laudes".

1095

Sic sit, amen, sic, quaeso, fiat tua gratia mecum.

CARMINE FINITO, LECTOR, SINE FINE VALETO.