Dado pater celebris, speculum, via, lumen et orbis,

Discrete antistes, presul venerande vicarie Christi,

Nauta, gubernator, populorum pastio, pastor,

Qui mihi causa manes huiusque occasio scripti,

5

Per quem coepit opus, cuius dulcedine ductus

Virtutum species et nomina trina notavi,

Cuius amore quidem prefatio latat amorem,

Bina parum tangens: plus concionabar amorem,

Nec contentus eram semel hoc literare vocamen:

10

Crebrius id libuit vinclo constringere versus,

Vt quod mortales aptat iungitque tonanti,

Alterutrum societ sincero foedere nosmet.

Iunge tuum cor sancte mihi mentemque sacerdos;

Quod cupiam precor ipse velis, mea concipe vota,

15

Corpore si nondum, sensu coeamus in unum.

Quamquam si fieret, si se . . ta hora potestas,

Vtque a me facies nebulas tua . . . . . . . . . . . . . .

Credo quidem, nec vana fides, cum complice vultu

Nos contemplamur, cum mutua famina famur,

20

Plurima pars aestus, quae cor obnubilat intus,

Exturbata fugit mentique aurora redibit.

Paranthesis ut haec subito surrepserit orsa,

Crede, mei sensus non hoc incuria gessit,

Sed divisa tui causa est sententia, frater.

25

Namque pedem refero; quae coepi dicere, dico:

Si nos omnipotens aliquando acciret in unum

(Sepe quod optavi, nunc opto, optavero certe),

Dulcius hoc cunctis argenti aurique talentis,

Bombice vel gemma, blatis eborique fuisset,

30

Vt solareris, varia est cui causa doloris;

Et quae litterulis virtutum nomina finxi,

Edoctus de te possem cognoscere plane,

Qualiter alta fides valeat divellere montes

Atque maris medio pelagique immittere fundo,

35

Quid divina velit vel quid dilectio fratris,

Qua spe suspensus semper caelestia sperem,

Casibus in mundi quae me patientia firmet,

Libra qua pendam veniant si prospera forsan.

Quisquis tecta sui concivis viderit uri,

40

Ipse modo simili credat sua posse cremari.

Est opus, est, inquam, caute perpendere causam,

Si domini coniuncta domo primordia sumpsit

Litera Tau nobis impingens signa salutis,

Ne desit fronti quod nos TH subtrahat hosti.

45

Linea quem cingunt, medium pertransiit urbis

Hierusalem dans signa gementi sive dolenti:

Qui gemit atque dolet domino signatus adhaeret.

Sic in monte sedens salvator dixerat ipse:

"Felices, qui nunc lugent, quia gaudia luctum,

50

Qui citius transit, post haec aeterna sequentur".

Si risus fletu mercandus creditur esse,

Est nobis flendi nimium concessa facultas.

Hinc atque <inde> satis subrepunt aspera nobis,

Nec simplex mortis facies nec singula damna,

55

Sed sicut sapiens seseque sequentia cernens,

Contra insensatos orbem pugnare fatetur;

Doctor Gregorius quod tangit taliter orsus:

"Corda prius hominum turbantur, post elementa".

Iure igitur restat, nos ut simul omnia caedant,

60

Quae male sunt vitiis nostris servire coacta.

Iuste pro domino vitiatus dimicat orbis,

Vt, peccando homines quia se laesere priores,

Vlciscens semet contra illos ipse duellet.

Caelum, lympha, solum necnon et caetera rerum

65

Ordine cum proprio temerata lege recedunt,

Pro domino pugnant, qui nos hoc more flagellat.

An non peccatis paganae natio gentis,

Quae mundus fecit vastus mortalia, vincit?

Hostibus ecce, dei qui censebamur amici,

70

Tradimur in predam, Ioseph fera pessima mandit,

Israel allophilus, Iacobos gens ethnica mactat,

Ingenuos maledicta choors Chananea triumphat,

Libertos olim servilis factio caedit.

Ferre canis pretium templo lex prisca refutat:

75

Nunc canis ipse domum Christi spurcissimus intrat,

Dat necibus plebem, vulgo res, ignibus aedem.

A! mensam domini sacram manus impia scindit,

Tractat pollutus sanctorum pignera tactus

Eclesiaeque pecus peregre transducit abactum.

80

Non miseret patris, nulla est miseratio matris;

Transfigit natum feritas ante ora parentum,

Nec natam redimit quod mater funera plangit.

Iunior atque senex, lactans puer atque puella

Alter in alterius moribundi caede volutant.

85

Instant Italides spoliatae civibus urbes

Ac desolati demptis cultoribus agri;

Campi caesorum siccatis ossibus albent.

Iam puto tot vivi non sunt, quot Marte perempti,

Illorum; vatis dicamus congrue verbis:

90

"Ante quidem summa de re statuisse Latinos,

Si vellent, fuerat melius, non tempore tali

Cogere concilium, cum muros obsidet hostis."

En quo perduxit miseros discordia cives.

Saepe malum hoc illis, si mens non laeva fuisset,

95

Intestina loqui populorum proelia possent;

Dicunt quippe sues sese mordere solentes

Ad se mordendum dentes excire luporum.

Pascua nunc gregibus vix porrigit inclyta tellus,

Lascivire prius de cuius et ubere pauper

100

Consuevit, sano dum res stetit integra regno.

Novimus electum vas Christi scribere Paulum:

"Mandere delectat vel si mordere vicissim

Alterutrum, vobis ne fors consumptio sitis,

Corporis intuitu tunc mentis cernite visu".

105

Claret apostolicus Laurentum sermo ruinis:

Inter se primum civili lite furentes

Barbarico obiecti solvunt commissa furori.

Omne quidem regnum contra se scismate scissum

Destruitur domuique domus superimminet ultro.

110

Caelum, terra meant, sed firma haec famina perstant. -

Dic frater, dic antistes, dic sancte sacerdos,

Si constare nequit regnum per dissona separ,

Quae sint divisis metuenda pericula nobis.

Vnanimes habitare domum, psalmista notavit;

115

Sed (te Sulpici, ne Gallus id audiat, affor)

Rari sint nostrum quorum mens tendat in unum:

Discordant omnes, praesul, comes atque phalanges,

Pugnant inter se concives contribulesque,

Vrbica turba strepit, machinantur et oppida bellum;

120

Quid ni cognatos etiam discordia pungit:

Provocat in Martem frater concurrere fratrem;

Infremitat saevitque animis ignobile vulgus,

Omnia legirupis certant mortalia pugnis;

Maiores aliis faciunt nil rectius illis:

125

Qui defensores patriae populique fuisse

Debebant, aliis constant occasio litis:

Nam quorum patres sedabant seditiones,

Horum posteritas acuens exaggerat iras.

Vnius populi cum sit disiectio talis,

130

Num sic divisum credis consistere regnum?

Reddimus aeternas indulgentissime rector

Grates Christe tibi meritosque sacramus honores,

Quod non, ut meruit, voluisti perdere mundum

(Olim quippe reis deberes sumere poenam),

135

Sed nos portando vis ad meliora reverti,

Atque ut poeniteat, quae quis peccata patrarat.

Namque diu, res si qua diu mortalibus ulla est,

Viximus atque datum mire transegimus evum.

Contigit an umquam, vel hoc contingere quisquam

140

Audierat, num tale aliquid aut fama susurrat,

Vt totidem populi, tam multae denique gentes

Lustrorum multis tot discurrentibus annis

Immunes regis habuissent tempora pacis?

Israel una tribus, quam trivit fusca Canopus,

145

Cum † pres lacte solum manans et melle teneret,

Vndique per girum ducens ex hoste tropheum,

Illos occidens, ast illos censibus urgens,

Postquam divinae contempsit foedera legis

Irritatque deum manuum per facta suarum,

150

Accidit interdum domino plectente reatum,

Vt rex defuerit, dux illi nemo fuisset:

Nec mora, quos vincens subiecerat ante tributis,

Vincitur ex illis, servivit et ipsa tributis.

Tunc Ammon, Madian, Moab, Amalechita, Philistim

155

Illius audaces culpa vel crimine fortes

Caedentes caedunt, spoliantes se spoliarunt.

Insuper et dextrae stirps <pungit> vulnere Iudam:

Fulminat hinc Iudas Beniamin fortiter instans,

Fratribus excisis dum trudit flumina sanguis.

160

Non mirere, pater, si concuciamur acerbis

Litibus et pugnis, si motus ferveat orbis,

Sed mage mira putes, quod non sint funditus omnes

Et tribus et populi funesto Marte perempti,

Ah! cum non habeant, qui "fac" vel "desine" dicat.

165

Regia si turmis esset prelata potestas,

Non adeo temere fluitaret mobilis ordo,

Discola nec tantum struxisset factio cladis,

Nec mala conantes eadem factisque replentes

Praemia sive thronum sinerentur adire proborum.

170

Plura quid his dicam? desunt ubicumque regentes,

Disciplina cadit, huic et contraria surgit.

Absque timore quidem nihil esse loquuntur honorem.

Barbaries quaesita domi censuque coacta

Christicolum populis, cum rex mandaverit illis,

175

Coetus catholicos, quia rex non dirigit ipsos,

Infra tecta capit censumque cruore reposcit.

Principe destituit multo nos tempore languor

Infantilis adhuc perfungens nomine regis;

Aetas nec pugnae est habilis nec legibus apta,

180

Cui genus indulget regnis sceptroque potiri,

Sed tenerum corpus seraeque ad fortia vires

Despectum propriis generant et hostibus ausum,

Quam vereor, mi dulce caput, quam sepe revolvo

Illius eulogium, qui vae portendere genti,

185

Supra quam iuvenis staret dominatio regis,

Asseruit; quod summa salus avertat ab illa

Gente, salutari quae fonte renascitur illi,

Qui rex et dominus, qui scitur et esse sacerdos,

Qui nec principium nec finem percipit ullum,

190

Cuius regna chao precellunt, iura diebus.

Si non absurdum cuiquam vel forte molestum

Esset, in hoc sapido vellem sermone morari

Et novus interpres quiddam merore levando,

Quod nusquam legi, de me proferre legenti.

195

Omnis, in antiquum qui credit <rite> dierum,

Subditur haud iuveni talis devotio regi;

At vero gentes stulte simulacra colentes,

Cum sibi constituunt alicuius imaginis ikon,

Subdunt se iuveni per inania figmina regi:

200

Regem vae genti noviter sic constituenti;

Nobis per iuvenem veniat benedictio regem.

Haec ego commentus scriptis non derogo sacris;

Sit rata quam sapiens prodit narratio codex:

Exemplum nobis authentica scriptio ponit,

205

Monstrans non nimium iuvenili aetate dolendum.

Strenuus annorum Iosias rex fuit octo,

Cum primum regno fungi coepisset avito;

Firmatus vero sensu, solidatus et aevo,

Indeptus plenis maturum robur ab annis,

210

Zelo ferventi studuit servire tonanti:

Instaurat templum comitque ornatibus ipsum,

Ordinat officium divinatione dicatum,

Lege monet populum, instigat flere reatum,

Scandala dimovit, lucos excidere iussit,

215

David iter vadit, domino constanter adhaesit.

En quo profecit, qui pusio regna capescit.

Quis rogo nunc iuveni debet diffidere regi,

Dummodo cuncta regens rex regem dirigat ipse?

Sinceres certe Samuel Danihelque prophetae

220

Essent aetatis pueri cum forte minoris,

Iudicium senibus decernunt iusque gerontis.

Quaedam verba metu posui, solamine quaedam.

Vt, quem sollicitet formido, spes animaret.

Aestus hi tales, quos profert pagina presens,

225

Turboque commiscens diversis casibus omnes

Ossa mihi siccant, sensum merentis obumbrant.

Accidit et crebro, stupidus cum talia tracto,

Vt sicut nonnos scripsit felixque sacerdos

Hieronimus, noster sanctus sapiensque magister,

230

Interdum proprium fiat mihi nomen oboltum

Et mens fusa foras ipsum me deserat intus.

Tunc postliminio deserta cubilia longo

Regrediens visit proprii nova domatis hospes.

"Quid tu? panis abest eguae nec pocula praesto,

235

Nec focus ardet ibi, nec lectus sternitur aegrae".

Esurit atque sitit, suffert et nudula frigus -

Quid faciat? quo se vertat? quis pauset egenam?

Flet, gemit et lacrimat, singultat, mussat et heret.

Omnia temptanti componctio subvenit ipsi,

240

Tali suggestu compellans sana dolentem:

"Nocte fores media tandem pulsentur amici;

Si sit dormitum, vox pernix excitet illum,

Vt lassus terno recreetur pane viator.

Nec tibi (crede) negat, tantum prex sedula poscat,

245

Insuper et lympham largus tibi porrigit ultro,

Qua quis potata sitiens non sitiet ultra.

Hic facit, ut tantum formides frigora, quantum

Aut numerum lupus aut torrentia flumina ripas,

Nec petit argentum, pretium nec postulat ullum.

250

Qui dare sponte docet, gratis quod poscitur offert".

Haec pia mens tristis librans consulta sororis,

Mel super atque favum hunc talem retur amicum

Et pulsare fores, aditus iam quaerere fervet,

Eius et eloquiis aures aperire fruendis.

255

"Eia age, rumpe moras, delectat pergere dicit,

Sed quia non proprio satis est confisa paratu,

Astruit ecce palam sese ductoris egenam,

Pergere nec quoquam per semet posse fatetur.

Ergo viae ignaram sustenta presul alumnam,

260

Lapsantique manum ductricem porrige, quaeso.

Teste loquor domino, potis est quem fallere nemo,

Quod non pictoris ludo nec more poetae,

Fuco fallendi quorum lex traditur uni,

Alter habet iuris poesim componere mendis;

265

Sed quod verba notant, illud precordia clamant,

Scribit quodque manus, scriptum mens obtinet intus.

Quaestibus internis suffragia quaerito patris,

Pandens quanta premunt, manifestans quanta lacessunt;

Vt, pondus proprium quem lassans mergit in imum,

270

Erectum statuat, cui standi robur abundat.

Caelipeta intonuit sancto quod apostolus ore,

De me profiteor: revera nescius error

Obnubit mentem crebro fallitque videntem.

Nonne videns fallor, cernens et visibus orbor?

275

Pauli voce loquor: quid agam non sentio plane,

Ignorans operor, quod non intelligo factor;

Verser ut in mundo fragili, nunc utile duco,

Vt quiddam sedem, quod fessum concutit orbem.

Cogit et officium me iungi plebibus almum

280

Et fratrum propriam curis postponere curam.

At plerumque subit quae sic intentio dicit:

"Mundum linque, vaca domino, sectare quietem,

Tecum disce habites, inimicas desere lites;

Nutat enim mundus fallax et labitur orbis.

285

Si tu mundanas vis sustentare ruinas,

Involvunt rapidis fors te ruinosa ruinis.

Nititur in vacuum, qui perdit ad ultima nisum.

Ambo salvari si tu mundusque nequitis,

Erue vel temet; nam solum evadere refert

290

Quam periisse duos aeque discrimina passos.

Huc ades antistes, his interponere iudex;

Haec est summa quidem, quod cepi scribere pridem:

Pontifices, regem quamvis populosque dolerem,

Acrior hec memet semper mea cura remordet.

295

Nam me plus eguum quam quemlibet arbitror horum;

Vulnera plura gerens medicinas expeto plures.

Ocia sectari strepitumque relinquere mundi

Me lex illa monet laribus quae mentis inheret;

Hanc contra pugnat, quae membris indita constat.

300

Ei mihi quam duro solet haec superare triumpho,

Captivans miserum peccati lege ligatum.

Invalidae legi sis o patrone favori,

Per te devincat, per se quae victa laborat.

Et simul ambiguum de binis effice certum,

305

Consilium ut sapiens dubitans Susanna capescens

Evadat mortem iam libera per Danielem.

Vis, potes et nosti conservis auxiliari,

Cui pater ille domus peregre frumenta profectus

Dispensanda dedit nec gazas condere iussit,

310

Vbertim binis quas contulit ipse talentis.

Divide, dispensa, profer, largire, ministra,

Quod tibi divina chorban descendit ab aula.

Hoc haeros mandat, data dans dare dapsilis optat.

Quanto plus dederis tanto plus danda mereris;

315

Arca cluit dando, vacuatur et ipsa negando;

Qui sua derivat soli sibi flumina servat.

Haec exhortando, non te sunt dicta docendo;

Quippe, theoreticae quem spiritus imbuit arte,

Arvum iam siciens de te desiderat imbres:

320

Eloquii pluvia squalentia conplue rura.

Disciplina patris mihi sis, conpassio matris,

Mathitae fido presens didascalus esto.

Annuat omnipotens, qui caeli sustulit arces

Atque gravem vasto terram sustentat abysso,

325

Ipse tua ut suppar virtute diutius utar,

Vivere sitque meum, quod te scio vivere sanum.

Funde preces domino pro me, mi frater, adoro,

Et plebi totae sit prex tua fultio vitae.

Dum fruor hac vita, vitali vescor et aura,

330

Dum sensus sapiunt, dum linguae verba manebunt,

Te meditor semper, te rumino voce frequenter,

Iugibus et votis habitare palatia lucis

Te tibi me iuncto Ihesum precor ipse. Valeto.

Hic in calce rogo claudens hoc verba sigillo,

335

Vt vinclo fidei, quo vos me stringere novi,

Nostrum Hathonem vestrumque ligetis eodem,

Et, qualem vobis me corde manere velitis,

Talis ei sitis et plus, quia plura valetis.

Quos vobis fidos et quos habeatis amicos,

340

Ad nostram oro fidem per vos ducantur iidem.

Nos vobis equidem ritu faciemus eodem,

Nobis concordes ad vos convertimus omnes,

Servantes fidei legem nihilominus ipsi.