Bethlem regiparens, Davidis origine clara,

Regum regis ovans rutilo sed clarior ortu,

Quae Christi cunas meruisti visere primas,

Prima Deum cernens humano corpore tectum,

5

Angelico doctis monitu pastoribus. In te

Coelicus ostensus panis quo vivere gaudent

Agmina celsa poli, gaudet quo vivere mundus,

Primitiis nostris, in te salvatio nostra

Visa, docente astro, donataque munere digno.

10

Hisque fides toto ut maneat devotior aevo,

Virginis ex haustu sacrati haec ipsa Mariae

Stella nitens putei signatur fonte tueri,

Omnibus haud passim, mundis modo corde, retecta.

Quae tenebrosa diu, quae perfida corda gerebas,

15

Coeli lumen humi latitans Aegypte reservas.

Nazara, magnifico felix splendescis alumno

Qui terrena fovens, coelestia luce serenat,

Humanasque animas supero fulgore decorans,

De propria virtute sui bona cuncta ministrat.

20

Quae pridem tenebris errans, Galilaea, latebas,

Suspice progressum lumen de lumine verum.

Tu quoque, digna Cana, grato laetare decore

Quo validum vini concepit lympha saporem.

Fimbria contactos medicantis Gennesareos

25

Morborum aegrotos, pulso dat turbine laetos.

Villa Capharnaum, virtutum munere pinguis,

Ditescens harum late respergis odorem,

Quo variis properant gentes regionibus uti

Et flamen vitae sensu captare fideli

30

Sidonis Tyriique viri, Syriaeque coloni,

Plebes Iudaeaeque Samaritumque catervae.

Bethaniae tellus, gemina virtute refulges:

Aret qua sterilis, surgit de morte fidelis.

O Solymae nomen, quonam te carmine pangam!

35

O Ierusalem, pacis quae visio dicta

Pacificum regem spernis! Quid munia pacis

Amittis, proprii contraria nominis, audens

Auctorem pacis, qui conciliare supernis

Res petit humanas, pessumdare. Perdita quaerens

40

Terribili spectas morientem pessima vultu,

Quod pavefacta metu fugiunt elementa videre!

Terra tremit, radios condit sol luce fugata,

Saxa crepant, monumenta patent, sunt carbasa scissa;

Durior et saxis nescis fera scindere corda!

45

Funditus eversam, quo te prodente reatu

Novimus, et dignas solvisse piamine poenas.

At nunc in melius reparata nitens, pretiosae

Ligna crucis servas, et celsa tropaea resignans,

Dum iam Christiferum placamus honore sepulcrum,

50

Vnde inferna petens portas confregit Averni

Agnus, et exsurgens tumulo spolia ampla reduxit.

Inclyta qua niveo tellus radiata decore,

Corporis ac summi tactus oppleta vigore,

Hausta replet variae mundum splendore nitelae:

55

Morbida membra levans, atque atra venena repellens.

Quare nunc magis es toto venerabilis orbe

Quam quondam unius curans solemnia gentis,

Mons uber, mons exsultans, mons pinguis olivae,

Immarcescibili retinens vestigia feno

60

Felix, quae Domini, Patris solium subeuntis,

Impressere pedes, coeli convexa petentes.

Felix o vallis Iosaphat, quae membra beatae

Virginis atque Dei genitricis habere locata

Digna reperta quidem, sed non abscondere mundi

65

Digna diu stellam, divini luminis aulam,

Luce coruscantem, quam splendida lilia vallant,

Humano generi, rutilans quae ianua lucis

Effulsit, coelique palatia celsa reclusit.

Constantino aulam cuius fabricante parandam,

70

Traditur huc vastas illum applicuisse columnas

Aptandas operi, tum nisibus ordine plures

Artifices trivisse dies, nulla arte iuvante.

Cassato tandem ingenii conamine cuncto,

Virgo benigna docet qua sint virtute locandae:

75

Admonet aedicolam, post irrita coepta soporum,

Arti quid iungat, divinis terrea cedant:

A ferulis pueros tres evocet, hacque iuvetur

Innocua annitente manu; superetque laborem.

Mature surgens monitus ille edere certat

80

Pusiolosque schola tres acciet, utque probetur

Simplicitate Deum gaudere, patratur in hora

His quod multa virum manus arte moraque nequivit.

Alma quidem puero quae praebuit ubera Christo,

Sola Dei genitrix, et virgo puerpera sola,

85

Quae coeli fovit regis puerilia membra,

Parvorum rectrix et simplicitatis amatrix

Enitet, exemplisque probat se noscere parvos.

Sic puerum truciore rogo Babylonis adactum,

Quem pater, aspidibusque ferisque ferocior ira,

90

Ignibus iniectum, superaddens robora flammis,

Pane poli pastum clausit, flagrante camino,

Contutum patriis vetuit fornacibus uri:

Qui dum, matre gemente, omni concurritur urbe,

Mollibus ut plumis, roseis discumbere prunis

95

Cernitur, et raptus populi stipante corona,

Quaeritur ut superet tam vasta incendia salvus?

Illa, infit, mulier cathedra quae sedet in aula

Qua sumpsi panem, puerum sinuamine gestans,

Palliolo me contexit ne tangeret ignis.

100

Colligit haec parvos hac simplicitate nitentes,

Quos ubicunque tegens, mundo solatur in omni.

E quibus in Solyma plures tutatur; egentes

Confovet ac vitae suffragia praestat alumnis:

Et stipis indiguis victus solamina confert:

105

Horrea vel subitae replens cumulamine frugis,

Sacra vel aureolis onerans altaria massis.

Ipsius hinc quidam sumens pia pignora, morbo

Leprae exutus aquis Christi baptismate sacri

(Saepe quibus tali plures a labe levantur),

110

Dum repetit patriam, deserti interna latrones

Perscrutans patitur, gerulus nudatur amictu,

Munera capsa tegens rapitur, fulvumque putata

Occultare dolum, spem fracta intercipit auri;

Moxque pyra accensa flammis inventa retrudunt,

115

Prosubiguntque flagris captum, plexumque relinquunt,

Vix ille exsurgens, cinerum ut recidiva recepta

Respicit, incensis astrata immunia prunis,

Nescia fervoris, pretiosa iacere talenta,

Ipsaque despecto renitentia tegmina fumo;

120

Non sensisse ignes, omnem sprevisse vaporem.

Immemor hinc poenae gaudens data praemia tollit,

Laetus iter carpit, coepto in sua tramite ducit.

Vulnera praedictis qua plura lavantur in undis

Corporis atque animae, mulier quas moenibus olim

125

Hiericunteis nimiis addicta piaclis,

Solemni de more petens, permista piorum

Agminibus, fluctus dum nititur amnis inire,

Aversi fugiunt, liquido renuente fluento,

Tam diri infando sceleris contamine tangi.

130

Improba cedentes sequitur per limpida lymphas

Marmora, sacratas contingere nec valet undas,

Vlteriora petens amnis, linquensque meatum.

Mirari praestat populos, edisserat actus

Conscia flagitii rogitant, serit illa patrata

135

Expositae narrans partus edente reatu

Admissa octonae sibi parricidia prolis.

Cuius dum plebes scelera expurgarier orat,

Affusa haec precibus, facinus ne duplicet efflat.

Vates quo nemo in muliebria pignora maior,

140

Hic undis primus docuit peccata lavari;

Ablutorem orbis dignus quoque tingere lymphis,

Insuper assertis gaudens se impendere veri,

Relliquias qui almi spargit dum corporis orbi,

Panditur egregiis mundum lustrare tropaeis.

145

Vrbs ab Alexandro ducens clarissima nomen,

Et caput Aegypti, spectabilis aequore magno,

Clarior eius adest membris, ubi praedita fulget:

Ossa Palaestinae cuius collecta Sebastae,

Ignibus erepta, et Solymis perlata Philippo,

150

Patris Athanasii sunt hoc legata fidei.

At caput herois positum Phoenicide messe

Festivi cultus claro celebratur honore.

Roma, caput praestans orbis, praeclara triumphis,

Iam mage celsa fide Christi praeclarior esse

155

Coepisti, fidei patronis fulta beatae,

Coeli clavigero pastorum principe Petro

Doctrinaeque typo, doctorum praeduce Paulo.

Hebraeis quorum praeceptor deditur alter,

Absolvens verboque ligans se iudice mentes,

160

Arbiter Ecclesiae, dictat ceu Spiritus illi

Discretis poenas meritis, vel praemia reddens.

Muneris hinc proprii fur labitur, uxor et haerens,

Simon fraude perit, Thabitas de funere surgit,

Surgit et Aeneas, et non numeranda caterva.

165

Alter arat verboque replet gentilia corda

Quem vertens coelo alloquitur divina potestas,

Proripiensque poli cupidum ad fastigia tollit:

Et docet in coelis, terrenas unde doceret,

Pasceret ac mentes, sacri qui semina verbi

170

Orbe serit toto, sanat quoque corpore multos,

Et iuvenem de morte levat, sed plurima corda.

Hi te sublimis coeli super astra ferentes,

Instrumenta ferunt de te per climata mundi

Militibus pacis, per quae victoria surgit.

175

Quorum, Petre, crucem, gladium, pie Paule, Neronis

Passi, praecelsas meruistis in aethere sedes.

Aelia nunc, Ierusalem, quae versa vocaris

Iam renovata, crucisque gerens miranda tropaea

Christi, servorumque eius venerare sepulcra,

180

Quorum post Dominum Iacobus tibi regmina primus

Continuat fidei, legitur qui frater Iesu

Sacratui servans, Iustus cognomine dictus,

Editus a sociis te primus episcopus ornans,

Arentis plebis qui pectora sicca rigando,

185

Luminis e radiis terebrans nigrantia corda,

Dum docet excelsa super astra sedere magistrum,

Parietibus templi deiectus et hostia factus,

Excipitur coelo, populo quoque teste beatus.

Sic Ephesum Christo dilecti membra Ioannis

190

Extollunt, cuius superat facundia mundum.

Qui casto zelo praeclari velleris Agnum,

Zebedeo patre dimisso, cum fratre secutus,

Ipsi prae reliquis speciali iungitur unus

Affectu, capiens aeterno dogmata vitae

195

Fonte, supra pectus dignus recubare Magistri.

In cruce confixus matri, quem mandat adesse

Virgo sacer sacrae custos ut virginis exstet;

Quique fide fortis violentos passus agones.

Exsilio trusus didicit mysteria coeli,

200

Ore tonans, animam regnis, dat membra quieti.

At fratris Iacobi, Gallaecia, corpore fulges,

Qua capit extremum locuples Hispania finem.

Praecipui pastoris erat qui fidus alumnus,

Nam vidit Dominum qualem per saecla videbit:

205

Excellens adeo meritis, ut tertius esse

Ipse mereretur testis, cum gloria Christi

Clarificum propriae lucis monstrare nitorem

Discipulis vellet, quibus haec spectare dedisset,

Pollicitus mortem non his prius esse videndam,

210

Quam daret his lumen venturi cernere regni.

Hunc gladio Solymis, Herodes saeve, necasti,

Sed metas orbis, te damnato, ille decorat.

Andreas, pollens opere et sermone virilis,

Splendoremque calens divinae visere lucis,

215

Inter discipulos renitebat mente Ioannis.

Audiit at Christum ut peccamina tollere mundi

Hunc mox est pedibus modo non, quin corde secutus,

Repperit et veram lucem, flammante lucerna,

Ad quam germanum deducit amore colendam.

220

Hic Scythiae populis ubi dulcia verba salutis

Tradidit, exemplum sequitur quoque morte Magistri,

Dum crucis amplexus votis est cordis adeptus.

Ossa beata Patris retinebat Achaica cuius,

Constantinopolis quae nunc veneranter honorat.

225

Iustitia donate Dei, Matthaee, refulges,

Quem de publicola sanctum, de divite largum,

De exactore pium Dominus dedit esse datorem,

Et de iure fori iuri tulit aetheris alti.

Christi Evangelium primus sermone paterno

230

Scribis, ut excelsus serviles induit artus.

Quocirca facies coelestis gloria currus

Te monstrans hominis, celsum super aethera transfert.

Qui postquam, lucem tenebris inferre parando,

Aethiopum gentem, peccato et corpore nigram,

235

Candorem nitidum docuisti sumere Christi.

Martyrii palmam, coelique mereris honorem.

Excellens tumulo Hierapolis aucta Philippi,

Qui Verbi Patrem, vero de lumine quaerens,

Discere promeruit Genitum Genitoris habere

240

Fulgorem, parili lucem de luce micando,

Virtutemque Patris Nati virtute nitere,

Atque Patrem in Nato, Natumque in Patre manere,

Et viso Nato, Patrem quoque rite videri.

Hancque fidem Scythiae populis spargens pius implet

245

Barbaricas largo doctrinae semine terras.

Hinc post ecclesias structas, quas ordine sacro

Disponit, vastis Asiae pia dogmata vitae

Prodigus ore serit, coelique in sede locatur.

Thomas, qui Didymus, latus inscrutatur apertum

250

In cruce confixi mucrone satellitis Agni:

Quo dubitante, fides nobis firmatur herilis,

Lege necis Christum vitae remeasse soluta;

Dumque cicatrices digiti moderamine tractat,

Maxima sanantur dubitantis vulnera cordis,

255

Omnis et in nostra curatur mente cicatrix,

Dum patuit Christum vera cum carne redisse.

Hunc ubi iam Parthis ac Medis semina verbi

Respergit, pro rege suo videt India passum,

Vnde probae studio translatum plebis Edessem,

260

Fertur corpus humo, coelo mens inditur alto.

Suspendentis aquas natum quem gratia fecit,

Bartholomaee sacer, verae tu vitis haberis

Fructificus palmes, huic indiscissus adhaerens

Fecundosque ferens apto pro tempore botros,

265

Vnde merum fidei longe lateque propinans,

Hoc sobriis large tribuis; quod et India sumpsit,

In qua glorificum pro Christi nomine cursum

Consummans gladio, coeli secreta petisti.

Insula, quam Liparim dictam Siculi maris undae

270

Dant, tua suscepit terra Gangetide membra,

Insignes valida referentia morte triumphos,

Quae Beneventanam tutantur tegmine plebem.

Simon Zelotes, Chananaeus idemque vocate,

Scilicet hoc vico ducens cognomen, aquarum

275

In quo materies, in vini versa vigorem,

Ostendit Christum rerum Dominum esse potentem.

Aegyptus, veterum sacris maculata deorum,

Tetra dente capit vim Verbi iure perennis.

At Iuda Iacobi, Tadeus quoque qui vocitaris

280

(Longe ab eo distans Dominum qui prodidit orbis),

Lebbaeum sed enim memorante corde vocatum,

Corculus in nostra latum quod voce sonabit,

Luminis aspersisti inter duo flumina semen

De medio patriae fluviorum nomen habenti.

285

A pastore bono vereque potente magistro

Ambo doctrinae capientes munera sacrae,

Sal terrae facti, stolidas condire parati

Mentes, lux dicti, tenebras depellere docti.

Quas ubi diversis regionibus ore fugastis,

290

Persidis ingressi penetratis regna minacis,

Sicut oves prompti in medio properare luporum,

Astu serpentis cum simplicitate columbae

Callentes, qui plura Deo dum lucra parastis,

Innumero Christi populo pia sub iuga ducto,

295

Martyrii demum digno certamine cursum

Explentes, animas coelo datis, ossa sepulcris.

Matthia numero splendes electe replendo,

Anteferens iusto, Domini quem gratia sanxit,

Sorte ministerii dignum, quo gaudia pacis

300

Proferres mundo, duodenae sedis adeptus

In coelis apicem, cecidit qua proditor atrox

Auctoris, propriae quoque perditionis amator.

Spiritus irradiat sanctus te pignore donans

Muneris excelsi et supero charismate firmans,

305

Vt testis Domini factus de morte triumpho,

Visa feras oculis passim miracula Christi,

Vtque vocas coelis Iudaeae gentis alumnos,

Coelestis solii provectus honore quiescis.

Culmen apostolici transegimus ordinis altum,

310

Eximios modica titulos recinente Camena,

Nomina signantes duodeno singula versu.

At nunc militiam coeli fideique tropaea,

Multiplices palmas infinibilesque coronas,

Arte quidem nostra multo maiora canamus,

315

Et quae Maeonium valeant evincere vatem

Materia, quin et nostrum superare Maronem.

Bella tamen quae quis gessit detexere nostri

Non est propositi, cum nec numerare queamus

Vel loca prae stricto sat erit meminisse relatu

320

Quaedam athletarum Domini celeberrima bustis;

Inter quae reliquis venerabilis Aelia praestat

Mirifico Regis monumento cuncta regentis.

Hic citharista catus mitis, pius atque fidelis,

Rex David, cuius voluit de semine Christus,

325

Iure pudicitiae sacrans sibi Virginis alvum,

Sumere mortales humani corporis artus.

In mausolaeo legitur locuplete locatus;

Sed Domino Phlegetontaeas referente rapinas

Raptus, et aetherea donatus creditur aula.

330

Hic etiam plures, quos saecula prisca tulerunt,

Illustres positi reges sanctique prophetae.

Hic Symeon iustus, celso qui Flamine clarus,

Responsum capit, haud unquam se morte obiturum

Auctorem donec meruisset cernere vitae:

335

Quo viso petit absolvi sibi vincula carnis,

Non metuens mortem, dignus quia visere vitam;

Non mortis horrens umbram, quia noscere lucem,

Paceque conspecta, cupiunt requiescere membra.

Hic Phanuel proles, viduis quoque forma salutis

340

Anna prophetissa, tribui quae nascitur Aser:

Sedula quae templo degens, ieiunia ducens

Crebra, Deumque rogans, servit cui nocte dieque

Dona prophetiae coeli charismata sumpsit:

Emmanuel natum non solum digna tueri

345

Vaticinans, in eo meruit quin famina ferre,

Hunc multis positum praedicens esse ruinae,

Continuans quod et advenis surrectio multis.

Isthic praecipuis quoque consummantur agones

Militibus, quorum Stephanus certamine primo

350

Post Christum lethi liventia tela triumphans,

Nominis hinc proprii scitur cepisse coronam

Tempore quo Dominus dirum cruce vicerat hostem.

Nam dum levitas sacris assistere mensis

Coetus apostolicus, septem quos Spiritus almus

355

Exornat, statuit, divino numine lectus

His lucis locuples praeponitur archidiacon.

Mox imbrem sermonis agens, virtute coruscat,

Prodigiisque novis populo nova fulgura monstrat.

Quem contra Synagoga crepans Satanae blateratu,

360

Bellabat rabido, libertinique remissi,

Atque nothi Cyrenenses fervore perusti,

Turba et Alexandrinorum Cilicesque procaces,

Aut Asiae reliqui. Sed non superare sophiam

Flaminis aut sancti potuerunt sistere rivos.

365

Captum concilio statuunt et magna queruntur,

Mutandas legis Moysi quod traditiones

Dixerit ab Iesu, templi accelerante ruinam.

In quorum medio velut angelus ore coruscus

Voce tonans patria, sic lumine fulgidus infit:

370

"Patres atque viri fratres, mea sumite verba.

Maiestate Deus radians apparuit olim

Abrahae nostro, placito sibi carne parenti,

Praecipiens olli: Terra discede paterna

Approperans aliis, tibi quae monstravero, regnis.

375

Chaldaea egrediens habitavit denuo Charran;

Post obitumque patris haec hunc deduxit in arva,

Nec dedit hinc ipsi quantum pedis abdere passus

Quit; tamen haec eius soboli tradenda spopondit,

Cum senior fessus carnali prole careret.

380

Sed tua progenies alienis accola (dixit)

Ruribus existet, graviter tractata per annos

Ferme quadringentos, famulatu pessime pressa,

Exiet atque loco mihi postmodo serviet isto,

Iudicio gentem cui servierit quoque subdam.

385

Post testamentorum circumcisio sumpta,

Procreat inde senex Isaac, quo natus Iacob

Bis sex progenerat praeclaro sanguine patres,

Invidiae Ioseph quos vendere livor adegit.

Hic Pharon ingreditur, Domino comitante superno,

390

Omnibus eripuit salvans qui pestibus illum;

Per quem mox sapiens Pharaoni et gratus habetur;

Hunc qui praeficiens regno praeponit et aulae.

Aegyptum inde onerosa fames Canaanque premebat;

Excitat haec primum patres angustia nostros;

395

Vendi ibi comperto frumenta videre Canopum.

Hanc quoque dum repetunt, Ioseph patet agnitus illis

Quae postquam Phario regi perlata feruntur,

Patrem cum generis turba sibi poscit Ioseph

Ad quem cum decies septenis quinque iugatis

400

Descendit propriae stirpis animabus Iacob.

Qui postquam vita defungitur ipse, patresque

Bis seni Sichem lati positique sepulcro

Abraham pretio quod sumpserat Emor in empto.

Tempore promissi properante quod ipse professu

405

Abrahae fuerat Dominus, plebs crevit et ingens

Efficitur populus, donec rex nescius horum

Eminet Aegypto, circumveniensque colonos

Addicit, diro proprios exponere letho

Compellens genitos. Moyses tunc natus et aede

410

Mensibus est patria latitans tribus abditus hosti.

Gratus at Altithrono fluvii dum traditur ulvae,

Regigena raptus, fotus, vice prolis amatus,

Artibus excellet Phariis, virtutis et actu

Lustra gerens octo, meditatur visere fratres;

415

Pelleumque virum Hebraeo vim tendere cernens

Percutit, atque suos retur sensisse propinquos,

His per eum Dominus vellet quia ferre salutem.

Quos imprudentes odio rixaque furentes

Corripiens, audit, Princeps, aut arbiter ut sis

420

Quis dedit, et nostras valeas finire querelas?

Mene ut heri Pharium iugulo plectere colonum?

Territus his Moyses disponitur advena terrae,

Aufugiens Madian, bino est qua pignore mactus.

Quadraginta annis illi hac tellure peractis,

425

Angelus his flagrante rubi monstratur in igne,

Quo mirante facem scrutari remque parante

Vox facta est: "Ego sum patrum Deus ipse tuorum."

Attonitus Moyses non audet cernere contra.

Cui Dominus: "Pedibus tibi calceamenta resolve,

430

Nam locus in quo stas constat quia terra sacrata est.

Verbera dura mei populi, Pelusia regna

Quem retinent, vidi, gemitum quin auribus hausi

Descendique tegendo illos quo missus abibis."

Hic Moyses, sibi praelatum quem ferre negarunt,

435

Principis atque Redemptoris vice mittitur illis,

Coelicola simul ostenso, comitante per ignem.

His signis educit eos per rura Syenes,

Inque mari Rubro rutilans et in invia sicca

Lustris octo prophetavit quoque, quo Deus (aiens)

440

Tempus erit, vestris de fratribus excitet unum,

Tanquam me vatem, vos observabitis ipsum.

Nempe erat Ecclesiae princeps deserta tenentis

Angelico super alta Sina solamine fultus.

Sumpsit enim vitae nobis dare verba, sed eius

445

Nolebant iussis nostri se subdere patres,

Cordibus aversi duris, Aaronque iubentes:

"Fac nobis quos nos volumus praecedere divos,

Dux noster Moyses ubi sit nescire fatemur."

Tum bove conflato sacra libant more profano,

450

In factis manuum laetati corde suarum;

Militiasque dedit Deus hos servire polorum,

Vt Scriptura prophetarum sic patribus infit:

Dum deserta terebatis loca, victima nunquid

A vobis oblata mihi? Domus arsit Iacob

455

Sumpsistisque Moloch tentoria, sidera Rempha,

Quas vos constat adorandas sculpsisse figuras.

Quocirca eiiciam vos moenia trans Babylonis.

Aulaeum fuerat patribus per devia nostris

Quod Deus ostenso docuit paradigmate Moysem.

460

Hoc quoque cum Iesum nostri induxere parentes

In terram, gentes, quam possedere, superno

Expulsae nutu, mansitque in tempora David,

Qui gratus Domino petiit reperiret ut aedem

Ipse Deo Iacob, Salomon struxit cui templum,

465

Sed non excelsum manibus lita delubra claudunt

Os vatis velut ipse sui testatur adimplens:

Sedes est coelum, basis est mihi terra pedalis

Quamque domum mihi condetis, loca quaeve manendi?

Non mea celsa manus plasmans haec omnia fecit?

470

Spiritui quoque vos almo contraire studetis

Auribus incircumcisis, cervice procaci,

Vt vestri ante patres iugulando saepe prophetas,

Infesti cunctis; praenuntia verba locutis

Adventus iusti quem proditione necastis;

475

Angelico legem quos percepisse relatu

Constat, eam vere nec custodisse probatur.

Martyris his verbis ingratis auribus haustis

Viscera dissiliunt, rumpuntur corda furore,

Stridula pressorum resonant crepitacula dentum.

480

At martyr sanctus, praecelso Flamine plenus,

Suspiciens coelos, divinum cernit honorem

Et stantem a dextris aeterni Patris Iesum,

Sicque ait: "En video coeli mihi culmen apertum

Atque hominis Natum Virtutis dextra tenentem."

485

Auribus obstructis illi aera vocibus implent,

Vnanimesque petunt Stephanum simul impete torvo

Vrbeque propellunt lapidantque rei venerandum,

Dira manus mitem, trux blandum, saeva benignum.

Saxoso martyr venerabilis imbre petitus

490

Invocat: "Hanc animam, Iesu Domine, accipe," clamans.

Et positis genibus magna cum voce precatur:

"Ne statuas illis, Deus, hoc sibi crimen inuri."

Quo dicto somnum pacis petit in nece fortem

Invictumque tenens animum, quo concio victa est,

495

Hoc vincens lapides, quoque pro lapidantibus orans.

Nec potuere preces casso cecidisse profatu

Martyris, ad solium sed conscendisse sciuntur

Omnipotentis heri, dum Saulum mente furentem

In nece tam sancta qui consentaneus esse

500

Non timuit, versum videamus nomine, corde:

De Saulo Paulum, patientem de cruce factum.

Exsequias Stephani properant celebrare fideles,

Atque timorati, lacrymasque dedere profusas;

Gamalielque suo princeps qui rure locavit

505

Ossa pii testis, cuius servantur agello,

Donec Christicolas fervens tribulatio pressat.

Postmodo septeno regnabat Honorius anno

Et baptisterii Lucianus in aede cubabat;

Mentis in excessu facto cui cernitur ecce

510

Procerus placidusque senex, vultuque decorus,

Barba promissa, candenti tectus amictu,

Cuius in extremo radiabant margine pulchrae

Contextaeque cruces, auro pro limite limbi,

Quique pedes caligis decoris munitus honesti

515

Atque caducaeo praesignis ductilis auri,

Leniter attingens hunc, quo se Gamalielem

Prodidit, egregius fuerat cui Paulus alumnus;

Addens, post aliquas coepit quas ferre loquelas:

"Cautela tumulos summa tu perfode nostros,

520

Et patefac humili squalentia rure sepulcra."

Hoc quaerente simul quorum tumulata iacerent

Corpora: "Domnus, ait, Stephanus hic primus habetur

Pro Christo Solymi lapidum quem caede necarunt,

Quique sacerdotum iussu dimissus edendus

525

Est canibus dirisque feris qua Cedar abitur.

Quod vetuit cui morte fidem servasse patebat

Ast ego sanctorum coetum turbamque fidelem

Asciscens, suasi nostro ferretur agello,

Quoque patrum sueto positus sepelitur honore.

530

Quem simul attiguum invenies retinere locellum

Nicodemus meus ille nepos est, Christus Iesus

Flamine quem sancto docuit, lymphaque renasci,

Quodque sibi Petro, mox atque Ioanne peractum,

Vnde sacerdotum proceres, indigna frementes,

535

Irati hunc removent primatu, tradere morti

Connisi; texit sed cum reverentia nostri.

Vrbe tamen pulsi rapitur convulsa supellex,

Quem quoque semianimem linquunt cruciatibus actum.

Hunc ego suscipiens adhiberi mando medelam:

540

Qui tunc curatus paulo inde superstes habetur

Defunctumque pedes ad primi martyris addo.

Tertius ille mihi retinens commune sepulcrum

Filius est Abibas meus, almo fonte renatus.

Mecum vicenum vitae dum provehit annum,

545

Praedictis Christi famulis sacra dantibus illi,

Doctus hic assidue cum Paulo sacra vacabat

In templo meditans, ac lumine legis abundans.

Liber eo solitum vitio cui subdere sese

Est genus humanum, tectus virtute superna,

550

Coelibis et vitae locuples in pace quievit.

Cum primogenito coniux mea credere Christo

Vitantes, alio positi tumulantur in arvo.

Sarcophagos horum quare spectabis inanes

Nobiscum meriti quia non requiescere visi."

555

Hoc rogitante loci nomen quo quaereret illos,

Infit: "Agro in nostro quem nunc sermone Syrorum

More beatorum fertur possessio trito."

Visio cui similis iterumque iterumque videtur

Presbytero, tandem Solymorum pergit ad urbem,

560

Pontifici monitus referens haec cuncta Ioanni,

Qui fusis Dominum lacrymis benedicit ovanter,

Advocat et patres vicinis urbibus almos,

Quis dum monstrato foderetur in aggere coram,

Terra tremore crepat, spiransque fragrantia surgit

565

Cui similem qui forte aderant sensisse negarent,

Se paradysiaco gaudentes nectare pasci.

Cuius odoris opem variis sumpsisse levati

E morbis decies septeni tresque resultant.

Huic habiti testes operi, cum Patre notato,

570

Praesul Eleutherius Hierico, Eustominusque Sebaste,

Condigna socia cleri comitante caterva.

Qui pia muneribus pretiosis ossa prementes,

Obstructo loculo, propriis rediere cathedris.

Ossa beata Sion Stephani non tempore multo

575

Post revocata nitet, primus qua ad sacra minister.

Arida tum squallebat humus, sitientibus arvis,

Vi, sine temperie lymphae, durata caloris;

Ecce repente poli facies latet, aere nubes

Densescunt, subitusque polo demittitur imber

580

Ac rigat eximii meritis et honore parato

Martyris arentes largo solamine campos.

Huius per varias clarescunt pignora terras,

Prodita quae signis passim decorantur opimis,

Quorum multa quidem, sancte Augustine, fateris,

585

Plurima quae fiunt vel facta fuere tacentur.

Post Iacobum Simeon Solymorum ad sacra levatur,

Auditor Domini dictus quoque, carne propinquus,

Filius ut Cleophae, sancti qui frater Ioseph,

Virginis aeternae sponsi et sine compare matris.

590

Hic Symeon fessus senio, quo tempore princeps

Traianus gladio Christi vexabat ovile,

Verberibus multis Christi sub nomine tritus,

Centum et viginti postquam transegerat annos,

Martyrio rutilat moriens, crucis hostia factus

595

Iudice cum reliquis animum mirante vigore

Tam valido firmum, senior grandaevus ut huius

Supplicii prompto cruciatum pectore ferret.

Pontifices Solymis clarent hi denique prisci:

Mox post hunc Iustus, Zachaeus hinc, inde Tobias,

600

Beniamin sextus, tum septimus esse Ioannes

Fertur, Matthias post hunc, sequiturque Philippus.

Succedit Seneca Iustus, post denuo Levi:

Hinc Ephrem, Ioseph, finis horum quoque Iudas,

Iudaea memorantur ibi, qui plebe probati

605

Praeponi Christique fidem tenuisse benigni:

Quorum Matthias, stabili certamine pugnans,

Multaque pro Christi passus pietate quievit,

Cuius plena fide narrantur plurima gesta.

At, Ierusalem, postquam renovata renides

610

Iudaeis patria pulsis, sibi et urbe negata,

Vt iam non illis licitum tua visere rura,

Telluremque procul vel prospectare paternam

Gentibus admissis, pacem servantibus in te,

Aelia, Romulei cognomine dicta tyranni,

615

Pacificis Christi famulis habitatio facta.

Post praelibatos te Marcus episcopus ornat

Gentibus e nostris primus te praesul adeptus,

Martyrii palma claro qui dignus agone.

Succedit Marco Casianus, Publius olli:

620

Maximus hinc sequitur, Iulianus, Gaius, et alter

Iulianus, Capitoque, Valens et Dolicianus.

Post quos Narcissus, redolens flos atque decorus,

Ecclesiae laetum Solymae respersit odorem,

Cuius mira satis et plurima gesta renident:

625

Naturam laticis pingui qui vertit olivo.

Namque olei quondam dum deficiente liquore,

Lampadis exhaustus cum lumine linqueret ignis:

Ecclesiae famulis fomenta nec ipsa subessent,

Laetitiaeque dies iamiam paschalis adesset,

630

Maximus hinc populo moeror, turbatio clero

Incutitur; fidei Narcissus at integer altae,

Imperat e puteis laticem sibi ferre ministris,

Quam sumens orat, benedicit datque lucernis.

Pro mira subito stupidus virtute videres

635

Pabula, ne sibimet fugerent contraria flammae,

Materiem lymphae laeto densescere pingui

Pallorem et latices viridi mutasse colore,

Praestantemque sibi superum sumpsisse vigorem,

Adversosque facis flammarum alimenta dedisse

640

Quis solet exstingui; lichno gaudente foveri.

Luminis hic splendor solito tum clarior arsit,

Largius educto Christi bonitate nitore;

Obque fidem fratres decernunt muneris huius

Pignora firmandam tanti servare liquoris.

645

Denique Narcissi dum mens immobilis instat,

Ac iusti rectique tenax et tuta resistit,

Quidam falsiloqui vitiatae mentis homulli,

Iudice iustifico dignas perferre timentes

Criminibus poenas, praesumunt fingere foedum

650

Concinnantque viro saevi scelus addere sancto.

Hinc auditores adeunt testesque subornant,

Fraudis participes et iuramenta pacisci

Non metuunt: unus sic se non ignis adurat,

Conficiatque sequens morbus ne regius ipsum,

655

Luminibus iurat, fiat ne tertius absens.

His adversus eum se vera tulisse ligantes,

Crederet assertis quamvis tunc nemo fidelis,

Quod vitam atque pudicitiam quam duxerat annis

Narcissus primis constaret noscere, pluris

660

Ipse tamen non ferre valens tam dicta probrosa

Tamque profana vacare, legens deserta petivit,

Et secreta colens latuit compluribus annis,

Semotam sophicamque gerens sine turbine vitam.

At non ille oculus complectens omnia visu

665

Adversus poenas in tempora longa moratur:

Imo per haec quae sancierant mox digna rependit,

Qui sanctum flagrante doli pepulere veneno,

Arbitrio dum quis proprio sibi lecta capessit,

Primus enim, tacitae scintilla tempore noctis

670

Succendente domum, ustos simul arsit in ignes;

Ast alium morbus pedibus pervadit ab imis

Ad summum, scanditque caput decretus eodem.

His ita consumptis, cernens at tertius altum

Haud latuisse dolos Dominum, se vulgus aperte

675

Proiicit in medium, retegens ex ordine probrum,

Sic facinus nitens lacrymis immane piare,

Fletibus affictam fusis ulciscitur artem,

Dum ducta luctu residet caligine caecus.

Narcisso interea latebrae secreta fovente

680

Allegitur sacris praesul cognomine Dius,

Quem raptum sequitur Germano, Gordius illum.

Hinc velut horrida post gelidae spiramina brumae

Affectus, zephiro terris afflante solutis,

Purpureus viridi surgens flos gramine vernat,

685

Haud aliter subiens, divo ut redivivus honore

Redditur Ecclesiae Narcissus, itemque rogatur

Praesideat populo divinaque munia tractet.

Ast aegro fessus senio, dum commoda plebis

Omnia ferre nequit, coelesti numine ducto

690

Sedis Alexandro secum sacra culmina confert,

Cappadocum gentis moderans qui iura sacerdos,

Spectandi loca sancta avidus, hanc ut petit urbem,

Esse revelatur plebique senique tenendus.

Excita sicque die plebs quo cognoverat illum

695

Adfore venturum, properans se moenibus offert

Obvia danda viro; vox intonat ecce repente

Coelitus attacta, cunctis capientibus aure:

"Sumite pontificem vestris quem destinat aris

Omnipotens." Vbi summa patet manifesta voluntas

700

Contiguis patribus sancto et seniore, repente

Communi voto populi concorditer actum

Suscipiunt, cogunt, retinent, venerantur, honorant.

Denique Narcissus, cursum certaminis explens,

Post centum bis et octonos quos vixerat annos,

705

Vrbis Alexandro tutandae iure relicto

Ad Dominum pergens, meritorum munere gaudet.

Naviter advigilans successor munia tractat,

Condecorans data, dum Decius fervente procella

Saevit, ovile Dei disperdere turbine tentans.

710

Nempe ut canitie splendens renitebat amoena,

Caesaream ductus crudelis lege tyranni,

Nomine pro Domini laetatur carcere trudi;

Afflictusque diu sacros consummat agones

Martyriique capit, Christo tribuente, coronam.

715

Eusebius, fultum, cuius se bibliotheca

Materiam sumpsisse docet praeclara notandi

Ecclesiae Christi titulis quae gesta feruntur.

Presbyter huius Alexandri venerandus ab ipso

Clemens Ecclesiae transmittitur Antiochenae.

720

Quem quoque praeceptor virtutum laudibus ornans,

Esse sacerdotem allegat probitate beatum,

Commendans radiante senem pietate probatum;

Cuius apud Solymos praesentia munere Christi

Delegata Dei populum firmaverat auctum.

725

Pontifices post hos Solymae virtute nitentes,

Dogmate praeclari, statuuntur in ordine plures.

Quorum Macarius, pretiosi notio ligni

Dum crucis inventae, populo dubitante, vacillat,

Quaerere comproperat spiramine membra relicta,

730

Apponitque cruces pariter, quas forte repertas

Constabat: spretis sed eis immota manebant;

Tacta vigor cruce vivifica mox intimus intrat,

Inque repentinos reparata resuscitat actus.

Maximus illorum consors ac miles herilis

735

Pro pietate fideque Dei, qui poplite laevo

Succiso instabat, dextro quoque lumine dempto,

Hoc magnae fidei gaudens insigne gerebat.

Martyr Cyriacus, quique et cognomine Iudas,

Hic poenas quondam varias multasque triumphans,

740

Post manuum segmenta, ignes et pocula plumbi,

Postque triumphatum, candentiaque aera, grabatum,

Virgarum plagas, adipisque salisque calores

Exstinctos precibus, colubros oleique vapores,

Pectore defixus, contoque interna petitus,

745

Victricem palmam rutilat constanter adeptus,

Alter Macarius Hermonem in sacra secutus

Nomine fertur, ut hoc dignus virtutibus altus;

Dogmatis egregius nitet hic splendore Cyrillus,

Pro fidei sceptris certamina plurima passus,

750

Saepe quidem pulsus, sed sede insignius auctus;

Quem mira sequitur fultus probitate Ioannes.

Praeterea plures, quorum qui nomina novit

Vel numerum, scit cuncta Deus, hac urbe triumphant

Vel patria sancti. Cunctos quis dicere possit

755

Quos hic discipuli Christi tinxere lavacro,

Inque fide recta meruere, ac culmine vitae,

Dum legitur sanctus quadam tria millia Petrus

Consecrasse die, quadam post millia quinque,

Millia tum quorum nobis neque cognita summa.

760

Presbyter Hesychius, veteris qui mystica legis

Sacrorumque umbras ad fulgida lumina raptans,

In vinum transfundit aquas, ubi dignius usquam

Ni qua praecipuae viguere remota notaret.

Hic inter populos sophiae splendore nitebat

765

Philagrius, manuum quaerens alimenta labore;

Atque libenter inops et paupertatis amicus.

Qui quondam invento solidorum dite crumino

Restat et exspectat passus dum damna recurrat.

Aurum restituit flenti, partemque precanti

770

Sumeret obnisus, nummum de mille nec unum

Attrectat, laudisque simul praeconia fasso

Aufugit, ac strictis coelestia competit alis.

Iustinus nitido radians splendore sophiae

Editur, hac oritur Ioseph regione parente

775

Qui sancta valide pro relligione laborans,

Augustis libros, pietatis honore politos,

Haud crucis erubuit tradens, spectante senatu,

Opprobrium, divina ferens, humana refellens:

Iudaeos, gentesque, haeresesque, et falsa triumphans

780

Spectatusque palam Iesum decorare magistrum

Exsultat celebrem Christo fudisse cruorem.

Pluribus haec tellus hinc priscae legis alumnis,

Inde novae rutilat, Christi quos gratia salvat.

Hac quoque Magdalene regione Maria renidet,

785

Daemonibus pulsis, Iesus qua Flaminis almi

Vt ferventer amet patet esse capacem.

Cuius ita Christo placuit dilectio pura,

Vt Stygiis illum redeuntem prima videret;

Et claustris Erebi, violenta lege soluta,

790

Hic prope Bethaniam tibi, Lazare sancte, sepulcrum,

Vnde quater deno postquam te sole retentat,

Mors superis, Domino parens, tremefacta remisit.

Hic domus ecclesia est tua sanctarumque sororum.

Ioseph, qui Iustus, patria hac consummat agonem,

795

Quem Christi comites Iudae vice sorte legendum

Dignus apostolico censent quia iure nitebat.

Interno tamen arbitrio sors legerit etsi

Matthiam, officium Ioseph nihilominus implet

Doctrinae sanctae, supero succensus amore.

800

Vnde furens Iudaeorum vesana caterva

Multis hunc agitat probris; ferturque fidei

Potatus titulo nil triste tulisse veneno;

Hicque Deo demum supplet vincente triumphum.