Vrbs nacta Antiochi nomen de nomine regis,

Sortis apostolicae magnis instructa magistris;

Ierarcha Petro, hic prima residente cathedra,

Praesulis et digni officium solerter agente,

5

Atque scholae Paulo docili coelestis alumno,

Egregius celebrat, Christo donante, triumphos;

Martyribus factis, isto sed nomine nec dum

Dictis, martyrii quoque dat reverenter honorem,

Et Machabaeorum recolit solemnia fratrum:

10

A quibus antiquae dum testificatio legis

Fortiter asseritur, matre exhortante beata,

Pro legislatore Deo stant ultima passi.

Et quia pro casta mandati lege necantur,

Christi sunt testes, veteris qui legis habetur

15

Finis principiumque novae, probat auctor utrique.

Qui sacra dum certant non abiurare paterna,

Interimi nec seduci vincive valebant;

Terrorem regis puerorum pectora frangunt,

Munia nec legis, tormenti machina fregit.

20

Quem vincunt pueri barbatos vicerat hostes;

Victorem regum superat patientia fratrum.

Haud dubium pro lege Dei quod caede perempti

A Domino legis capient pia praemia morti,

Sumentes roseas, Christo tribuente, coronas.

25

Hic Agabi pollent sancti monumenta prophetae,

Inque rudi testamento, cui gratia vatum

Enituit veterum, claro ventura canenti.

Ille famem multis praedixerat ante diebus

Quae pressit totum, regnat dum Claudius, orbem.

30

Namque prophetali pulsus cum munere, dona

Huc a Iudaea manifestans coelica venit,

Iudaeis ablata, piae sed tradita genti:

Lumen ab Hebraeis extrusum gentibus ortum.

Hic sancto cecinit Paulo sua vincla manere;

35

Cuius corripiens zonam, palmasque pedesque,

Devinxit sibi, vaticinans sic esse ligandum

In Solima fratrem, cuius vincimen id esset.

Hic etiam Manahen, qui collactaneus ipsi

Scribitur Herodi, doctor simul atque propheta,

40

In Christo clara tumulatus sorte quiescit.

Coniugis hic Chuzae, qui olim curator alebat

Herodem, pariter recoluntur festa Ioannae.

Quam meminit Lucas Domini vestigia Christi

Sectatam, sociisque ipsique fuisse ministram.

45

Hanc quoque Procorus habitare diaconus urbem

Delegit, fidei merito, virtutibus atque

Pluribus insignis, hic et complevit agonem.

Huic primus praesul, post Petrum, Evodius urbi

Iura sacerdotis, Petro tradente, subivit.

50

Dignus quem Petrus tali donaret honore,

Atque vices tanti caperet pastoris ab ipso,

Pro grege commisso forti qui robore fretus

Martyrii meruit certans hac urbe coronam.

Quam dignus meritis successor laudibus effert,

55

Ecclesiae scribens Ignatius Antiochenae,

Ipse feris abiens tradendus corpore Romam.

Discipuli estis, ait, Petri Paulique vocati

Depositum vobis ab eis servate relictum,

Et memores estote pii pastoris, ab ipsis

60

Qui datus est vobis, nec confundamur alumni

Sicut adulterio corrupti seminis orti.

Tam dulcem sanctumque Patrem sed moribus almis

Efficiamur eo tam castifico Patre digni.

Hac etenim residens Ignatius urbe nitebat,

65

Huic post hunc praesul fidei pia dogmata dedens,

Morte triumphata, quem se vidisse fatetur,

Sumpsit apostolico socius quae strenuus ore.

Audito cuius celebri rumore senatus,

Principe Traiano fervorem stragis agente

70

In nostros, statuit qua pasceret ora ferarum

Insanaeque daret Romae spectacula plebi.

Abripitur, vinctusque datur custodibus ultro,

Militibusque decem ducendus traditur Vrbi.

Qui loca praeteriens Asiae, dum caerula vadit

75

Navigio, veneranda piis dat semina terris,

Ecclesiaeque docet populos persistere toto

In sancta cum corde fide, vitare profanas

Quae tunc extulerant hereses caput ore chelydri,

Exhortans ut apostolicis nexamine forti

80

Haererent monitis, horum praecepta secuti.

Adveniens Smyrnam, Polycarpi fultus amore,

Dirigit hinc Ephesum scriptis solamina verbi.

Hinc simul instruitur Magnesia, necne Meander;

Ecclesiae Trallis dantur quoque semina vitae.

85

Romanis etiam scribens pia grammata mittit,

Poscens ne pro se doleant, ne spem sibi tollant

Martyrii; iam carnis eis affectio desit

Erga se, poenas hilari qui corde receptet

"Ecce salutares, inquit, mihi nosco ferarum

90

Exacui dentes, veniant, his carnibus uti,

Quaeso, meis liceat diras, quas opto parari,

Ac peto ne nostrum metuant contingere corpus,

Quorumdam veluti crebro timuisse patescit:

Quin et si dubitent, ego me, veniam date, subdam.

95

Nosco quid expediat mihi discipulus fore Christi

Nunc coepi, non invideat quem quisquam adipisci.

Fornaces ignesque, crucesque, feraeque parentur,

Membra revellantur, pateantque medullitus ossa;

In me supplicii conflentur robora cuncti,

100

Vt modo pervaleam Christum comprendere Iesum."

Inde datis scriptis, Polycarpo tradit alendam

Ecclesiam, coeptum repetens iter, Antiochenam;

Et veniens Romam Traiani sedibus astat.

Hic oblatus ei pariter residente senatu

105

Praeponensque Dei cultum terroribus horum,

Plumbatas scapulis primo accipit ictibus actas;

Hinc eius lanians latus ungula sulcat utrumque,

Quodque subinde fricant scabri rigidique lapilli,

Deinde volae manuum vivo carbone replentur,

110

Infusoque olei fotu flagrante papyro

Costarum cratis laterumque arvina cremantur.

Inde pavimento prunarum aspergitur ignis,

Et super hunc sanctae tolerant consistere plantae.

Tum requies iusto lectus conceditur ardens,

115

Vellitus unde iterum trahitur discindere dorsum

Vngula dilacerans carnes et ad ossa penetrans;

Quaeritur inde dolor, patiens dum talia suffert,

Ac sale cum valido plagae infunduntur aceto,

Haec passus, fortisque manens, horrore fatigat

120

Tortores crucians, subigit frangitque flagella.

Victi suppliciis lanii vincire beata

Ferro membra parant, imo quoque carcere trudunt,

Constringuntque pedes magni sub pondere ligni.

Cumque tribus, nullo victus solamine pastus,

125

Sed neque potatus, mansisset athleta diebus,

His indefessus Traiani sede superbi

Amphitheatrali deducitur ante tribunal,

Quo, Romanorum cuncta properante caterva,

Obiicitur geminis sub vincla leonibus actus.

130

Iamque datus, caveae rabidos audire ferarum

Vt coepit fremitus, flagramine talia fatur,

Martyrii et magno succensus amore triumphi:

"Sumite, Romani, nostram quicunque palaestram

Spectatis, cunctique viri, mea sumite verba:

135

Non abs re patior, nec propter vana laboro.

Me pietas, non impietas perducit ad ista,

Nec propter facinus, sed pro pietate trucidor.

Frumentum Christi, fateor, me dentibus harum,

Mundus ut inveniar panis, molar ipse ferarum."

140

Permissi veniunt, illo haec dicente, leones,

Praefocantque pium, iussi componere luctam,

Caetera non audent, nec enim contingere carnes

Praesumunt, tantumve cibo violare cadaver.

Mortua membra feras, homo quae laceraverat, arcent.

145

Quae ratione vigens ratione vigentia torsit,

Haec ratione carens ratione carentia servat,

Christicolisque suae linquuntur et integra sedi.

Haec ad quam revehunt comites invicta ferentes

Ossa triumphati, proceres vincentia mundi,

150

Daphniticamque locant extra pia pignora portam

Mortuus ut tegeret vivens quam rexerat urbem.

Angelicis quondam conspexerat iste choreis

Sidereos trinum cives efferre decorem;

Coelicus antiphonis modulans recinebat ut hymnos

155

Ordo, notansque modos proprios, docet organa turmas.

Spargitur hinc celebris mundi per climata ritus.

Huic manifestatum pergenti ad praelia fertur

Eius pontificem post se fore sedis Heronem,

Vtilis ipsius qui tunc levita nitebat,

160

Quique gradum digne subiens huiusce decoris,

Huius et exemplum sectans imitator habetur,

Proque gregis Christi cura procumbit alendi.

Instruit hanc post quem praesul Cornelius urbem.

Tum quoque post Petrum quintus hic praefuit Heros,

165

Theophilus sextus, sapiens sanctusque sacerdos,

Cuius catholicae doctrinae scripta feruntur,

Contra diversas docte bellantia sectas,

Hermogenem et reliquos qui confutavit ineptos.

Congressusque palam superavit falsa sequentes.

170

Qui procul exturbans docti celeberrimus oris

Vt vigilans pastor rictus clamore ferarum

Atque lupi Christi gregis insidiantis ovili,

Praesentes vegetat, venturis arma ministrat,

Ecclesiamque Dei vita verboque venustat.

175

Hinc Maximinus rite post apostolos

Qui rexit urbem fertur istam septimus.

Serapion post hunc, fide clarissimus

Ac eruditus regulis authenticis,

Quibus refutat improborum naenias;

180

Qui se prophetas iactitabant publice,

Sanctis agentes vatibus contraria

Et spurca mundis inserebant semina

Dum tritico conspergerent zizania;

Hic Maximillae detegens mendacia,

185

Honore vatis quam colebant inscii,

Ostendit eius exsecranda semina.

Huiusce subscripsere sancti epistolis

Viri probati, praesules ac martyres,

Qui pluribus fervore sancto scriptitans,

190

Docet fideles, infideles arguit,

Rectos tuetur, deviantes corrigit,

Nunc apta firmans, nunc inepta respuens;

Qui Martiani reprehendens dogmata

Monstrat sibi ipsis quod sient contraria,

195

Notans sequaces quos dotcetas nominant,

Servatque agellos a maligno semine,

In quis benigna nutriebat gramina.

Hic ad supernam dum recessit patriam,

Asclepiades praesulatu fungitur

200

Istius urbis, inter almos milites

Confessione clarus et fortissimus.

Congratulatur huic Alexander, datum

Solymae a Deo quem praesulem signavimus.

Solans alumnos urbis huius litteris,

205

"Levavit, inquit, nostra Christus vincula

Et arcta dilatavit huius carceris,

Asclepiadem, sanctitate praeditum,

Huius honore culminis dignissimum,

Sumpsisse vestra comperi quod regmina."

210

Post quem Philetus, hinc Zabennus iungitur,

Geminus senatu splendet huius presbyter

Lepore clarus, emicans scientia,

Monimenta libris praedicant ut indita.

Abhinc Babillas urbis huius pontifex

215

Confessionis dignitate praeminet:

Qui dum frequenter passionibus suis

Christi triumphans extulisset gloriam,

Et innovatis invicem carptoribus,

Flagella fortis pertulisset maxima,

220

Intra cavernae carceralis vincula

Vitae capessit gloriosae terminum.

Cum quo feruntur tres necati parvuli

Philidanus, Epolanus, Vrbanus simul

Huius secuti Patris altum tramitem.

225

Cuius beati martyris mausoleum

Daphnis renidet, urbis in suburbio.

Qui Iulianus, pestilens apostata,

Dum, fana Castaliae colens scaturiginis

Misero litaret impudens Apollini,

230

Responsa nec stipulatus ulla sumeret,

Huiusque causas quaereret silentii,

Iuxta Babillae busta haberi martyris,

Tandem remissi detulere daemones

Responsa se non posse quare reddere.

235

At ille mox venire Galileos iubet

(Nam Christianos sic vocare sueverat)

Et hinc sepulcrum martyris propellere.

Tunc Christiani rege Christo praediti,

Arcam levantes hymnizando martyris

240

Laudes in exsultatione concrepant,

Aures profani principis per millia

Sex impetentes haec canendo carmina:

O Christe, confundantur omnes ethnici,

Qui vana adorant supplicantes sculptilia,

245

Et gloriantur qui suis in idolis.

Coelum resultat arduis clamoribus,

Tyrannus atris infremit doloribus.

Tum Christianos ille mandat abripi

Et carceris trusos in imis affici.

250

Praefectus eius implet hoc Salustius,

Arctansque quemvis Christianum primitus

Sibi obviantem (nomen huic Theodorus),

A luce prima torquet usque vesperam

Crudelitate tam truci, tortoribus

255

Ad flagra mutatis, ut unquam diceret

Se nemo tam vidisse factum atrociter.

Pendens equuleo sed nihil praeter pium,

Actus flagris hinc inde saevientibus,

Dicebat hymnum quem canebat pridie.

260

Considerans egisse nil Salustius

Immanitate tam ferae sententiae,

Iuvenem recepit obstupens ergastulo,

Ac imperatori quid actum sit refert,

Quem commonet ne tale quid de caetero

265

Praesumat, ipse sibi parans infamiam,

Et Christianis qui resistunt gloriam.

Minatur ergo Iulianus Persicam

In Christianos arma post victoriam,

Totasque vires se daturum praelii.

270

Divina sed resistit his sublimitas,

Miserum relegans quem minacem sustinet.

Nempe hoste caesus abdito subvertitur

Finemque vitae sumit atque fascium,

Christo potentis architecti filio

275

Diro locellum fabricante funeri.

Ast intimasse traditur Theodorus

Saevis adactum se parum doloribus,

Sed allevatum spiritali lumine,

Iuvenem sibi astitisse, candidissimo

280

Sudoribus se terserit qui carbaso,

Aquam frequenter frigidam qui infuderit

Eumque sub labore roboraverit:

Dolet unde fessis hostibus parci sibi,

Se gloriatus luce Christi perfrui.

285

Ipsumque fanum fulmine ardet coelico,

Deus favilla delitescit Pythius:

Flagris subacti id clamitant Neochori,

Id rusticorum tota fert vicinia.

Praefectus alter sancta mictu attaminans,

290

Christique templum inane censens numine,

Praesumptionis digna pendit praemia,

Dum, putrefactis abditorum ductibus,

Blasphemiarum stercus effert organo

Saevaque multae peste gnarus interit.

295

Praelatus ipse probra gazae regiae

Addens cavillo, dum cachinnat, aemulo,

Manum supremi cognitoris non fugit,

Oris meatu fulcra fundens corporis,

Vacuus repente qui facessit sanguine.

300

Laquei parantur innocentes fallere

Fontesque dapnis sordidat contamine,

Cibi forenses hic madent aspergine.

Quidam gementes munda mundis iudicant,

Quidam exsecrantes respuunt spurcamina,

305

Damnant profana, laude lucis oppetunt,

Palmas adepti dignitate funeris.

Rerum rapinam quidam ovantes efferunt:

Vt dux Valentinianus, indignans sacra

Stilla inquinari, non renutat carcerem

310

Laeto ministro, aut incolatum perpeti

Centena adeptus, unde regni purpuram

Pro militari mox capessit baltheo.

Cives abactis urbis huius mercibus

Vesanientis opprobrant socordiae

315

Taurina mundum quod erat quassatio

Querulis crepantes insonant conviciis,

Barbae imo stamen torqueatur funibus.

Matrona castis culta nec non moribus

(Tellure pulcher procreatus pullulat

320

Qua flos Ioannes laude digna presbyter

Fugiens, petitus saepe, summa ad regmina),

Choro notatum ridet hostem Publia,

Tacere iussa despicit lyphaticum,

Nec caesa parcit carminare erroneum.

325

Post vitae excessum sancti magnique Babillae

Ecclesiae regimen capit hac Fabianus in urbe,

Concilii decreta sui Cornelius urbis

Romanae praesul cui confirmanda dicavit,

Quae feriunt heresim natam turgore Novati.

330

Scribit Alexandrinus ei Dionysius unde

Multa, notans istud quam sit damnabile dogma.

Successit cathedrae Fabiani Demetrianus,

Cui Paulus Samosatenus, qui, regmine sumpto,

Erroris lepra Christi maculavit ovile,

335

De Domino malesana ferens, dum simplicis illum

Naturae tantum docet humanaeque fuisse,

Divinum nitens in eo vacuare decorem.

Conveniunt igitur proceres pietate viriles

Pastoresque boni, caulis belvam insidiantem

340

Discutiunt, multoque premunt clamore latentem.

In quibus insignes aderant famaque celebres

Cappadocum gentis praesul tunc Firmilianus,

Gregorius Ponti, fraterque Athenodorus, atque

Iconii Nichomas, Helenus Sardensis, et horum

345

Praecipuus Solimae praesul Hymeneus, et eius

Vrbi vicinus Theotignus Caesariensis;

Maximus et synodo Bostrensis idoneus horum;

Cum quibus et multi variis e partibus orbis

Pontifices sacri, levitae presbyterique,

350

Hac urbem causa conciti apud Antiochenam

Obloquii contra fugitantem spicula mittunt

Serpentem multis dum lusibus effugit actus,

Conveniunt iterumque, iterumque relabitur anguis.

Concurrunt quoque multoties, dum numine fulti

355

Divino, tumidum tandem oppressere draconem.

Ad figenda tamen sinuosa volumina monstri

Huius, praecipue valuit quidam Antiochenae

Presbyter ecclesiae prudens, cui Malchio nomen:

Vir bonus, ornatus meritis fandique peritus,

360

Doctrina factoque potens, virtutibus altus,

Cum Samosateno cui disceptatio Paulo

Concilio soli concessum fertur ab omni,

Scriptorum excipiente manu, quam naviter acta,

Servatur cuncto veluti mirabilis aevo.

365

Solus enim propriis potuit vincire profatis

Ac monstrare palam Paulum se dissimulantem;

Solus ab internis anguem exturbare cavernis.

Deprensus clara damnatur voce chelydrus,

Monstraturque palam toto damnabilis orbe.

370

Deposito hoc Domnus praesul latrone levatur.

Post quem pontificis suscepit iura Timaeus.

Hoc quoque defuncto successit honore Cyrillus,

Quem sequitur Dorotheus, divino dogmate clarus

Et satis intentus, quare didicisse loquelam

375

Traditur Hebraicam, Graeco sermone disertus.

Fertur hic eunuchus matris de ventre fuisse,

Vnde et apud reges terrenum sumpsit honorem,

A Domino partem quoque pignoribus meliorem.

Erigitur praesul quo decedente Tyrannus,

380

Ecclesiae fervens sub quo tribulatio crevit

Quam rabidus furor accendit Diocletiani,

Omnigenis sanctos poenis qua vellere legit;

Diversisque modis diversas dum quatit urbes,

Craticulis hac urbe pii torrentur adusti,

385

Comprensi hicque duo iuvenes, virtute gemelli

Non natu, libare diis ducuntur ad aras

Iniectisque foco manibus, "Libasse putate

Nos, aiunt, si forte manus subducimus igni."

Dicta probavit opus, palmae nec ab igne remotae

390

Donec tota cadens manuum caro fluxit in ignes.

Hac urbe sanctae Iulianus indolis

Nitebat almus, eminens virtutibus,

Quibus pia florebat ex infantia,

Quibusque crescens bis novem peregerat

395

Adultus annos, legis in scientia

Dei laborans sedulus nocte ac die.

At dum renidet unicus parentibus,

Vxoris hunc vincire contubernio

Nituntur, atque respuentem commonent

400

Pauli beati paginis apostoli.

Septem dierum qui petens inducias,

Oratione fultus et ieiunio,

Summi voluntatem requirit Arbitri,

Tandemque sumit eius hoc oraculum,

405

Vti parentum vota taedis impleat,

Nec coniugalem copulam perhorreat,

Qua non pudorem coniugatus perderet:

Integritatis complicem quin sumeret.

Hoc roboratus vir pudens oraculo,

410

Audire iussa se editorum rettulit.

Gaudent parentes, ac requirunt nobilem,

Mox nobili quae necteretur, virginem.

Favente Christo repperitur commoda

Quae casta casto iungeretur congrue,

415

Basilissa, claris prodiens natalibus.

Die statuta nuptiarum largiter

Dapes parantur, convocatis plurimis;

Thalamus locatur, virgo ducit virginem:

Intrant cubile, sentiunt fragrantiam

420

Velut rosarum ac liliorum copia.

Sponsus revelat hunc odorem coelitus

Missum rosarum, cum nec essent tempora,

Nec id cubile spargeretur floribus:

Haec castitatis esse signa praevia,

425

Servare Christus quam iuberet, gloriam

Vt angelorum comprehendant caelibes:

Imbuta sacro sponsa coeli nectare,

Gaudet pudoris dedicari stemmate,

Et caelibatum laeta praefert copulae.

430

Firmantur ergo vota contubernio

Vt coniugali intaminata castitas

Enutriatur, vana vitans gaudia;

Et quae putantur carnis esse foedera

Fiant beatae casta vitae fenora

435

Post haec, brevi meante cursu temporis,

Vtrumque defunctis sibi parentibus,

Pio capescunt iure patrimonia,

Et sancta dignis vota promunt actibus;

Possessiones namque terrae conferunt

440

Haereditates unde coeli comparant.

Cellas benigne construunt monasticas,

Animasque Christum diligentes colligunt.

Hic vir virorum congregans exercitus

Contra phalanges praeliantes daemonum

445

Haec virgo virginum legens consortia

Contra draconis machinas luctantia.

Crescebat ex his multitudo maxima,

Huius relinquens saeculi contagia.

Videns malignus lucra coeli crescere,

450

Livore tetro concitatus angitur,

Instigat et Diocletianum principem,

Vt ad piorum punienda examina

Transmittat isthuc Martianum praesidem.

Qui Christianos dum perurget idolis,

455

Fidem beati Iuliani comperit,

Mori paratos quod foveret plurimos;

Mittensque mandat Iuliano principum

Decreta faxit, ac suis libet diis,

Hortetur et litare secum caeteros.

460

Contemnit haec mandata sanctus praesidis,

Monetque Christi roborando milites

Pugnare contra daemonum satellites.

Firmantur ergo clara Regis agmina,

Parere nec se Martiano perhibent.

465

Responsa nuntiantur ista praesidi,

Qui mox parari maximam pyram iubet

Sanctosque flammis congregatos coniici,

Sibique solum Iulianum dirigi.

Eunt ministri, iussa complent principis,

470

Tradunt ministros et sacerdotes rogo,

Omnemque clerum, qui petens solatia

Tunc ad beatum Iulianum venerat.

Examinantur igne Christi milites;

Conflatur aurum hoc camino splendidum,

475

Et ante sedem regis alti martyres

Fulgentiores luce pergunt aurea;

Ad busta quorum sanitates plurimae

Patrantur, hymni concrepant coelestium.

Beatus ergo Iulianus carceri

480

Tum mancipatur, exhibendus praesidi.

Nam sancta iam Basilissa commigraverat

Ad angelorum clara contubernia,

Vallata turmis candidatis virginum

Niveisque compta liliorum floribus.

485

Athleta fortis Iulianus praesidi

Oblatus, anguis flagitatur sibilo

Terrestrium patrare iussa principum,

Et imperatorum favorem consequi.

Refutat ille Martiani naenias,

490

Dominoque vero serviendum praedicat,

Qui regna solus universa continet.

Qui vero adorant impudenter sculptile,

Errore caecos dicit atque morbidos.

Haec ut locutus inclytus vir, traditur

495

Duris acerbe laniandus fustibus.

Dum membra saevo proteruntur verbere,

Grassans ocellum verber aufert militis.

Deos precatur Martianus fusiles

Poscitque lumen reddi abactum militi.

500

Ruunt repente dum litatur omnia

Et comminuta dissipantur idola.

Beatus autem Iulianus palpebras

Dum tangit orans vulnerati militis,

Christum recepto laudat ille lumine.

505

Hunc praeses ad confessionem nominis

Huius trucidat, quem cruoris flumine

Lotum Redemptor consecravit martyrem.

Posthac beatus Iulianus ducitur

Dum per plateas urbis ob spectaculum,

510

Videt coronam Martiani filius

Ferri superne Iuliano ab angelis;

Fultumque cernens hunc honore coelitum,

Abiecit omnes quas legebat paginas,

Vestemque patris; Iuliani tegmina

515

Petens requirit, osculatur vulnera,

Patremque solum hunc confitetur, et Deum.

Haec praeses audit, audit omnis civitas,

Iubet tyrannus separari filium

A Patris almi Iuliani amplexibus.

520

Tentant ministri, contrahuntur brachia,

Implere iussa nec sinuntur praesidis.

Ducuntur una dum dirempti non valent.

Stupent parentes, et magorum perhibent

Hoc arte factum, Iulianum sed petunt

525

Artem resolvens ut remittat unicum,

Eatque liber pace sumpta principum.

Contemnit haec vir eminens suffragia;

Puer parentes abnegat: Dominum patrem

Habere gaudens, spernit omne saeculum.

530

Privata temnunt, servet ut custodia,

Eosque pascat torva liberalitas.

Traduntur ergo carceris teterrimi

Imo, tenebris sordibusque pessimi.

Aufert nidorem Christus inde fetidum

535

Praestans odorem coelitus suavissimum,

Lumenque sanctis exhibens clarissimum.

Vident ministri, qui pios deduxerant,

Tantam beati claritatem luminis,

Christo refecti suavitatem nectaris

540

Praebent honorem qui suos sic allevat;

Spernunt redire ad noctem ab isto lumine,

Ad mortis auctorem pia vita agnita.

Audit tyrannus, et simul claudi iubet

Hos, dum trucidet ultione fervida.

545

Orant salutem ferre confessoribus

Christum beati confitendo martyres.

Fratres in urbe septem erant, et filii

Primatis urbis, Christianus qui pius

Dilectus atque regibus decesserat;

550

Eiusque gnatos hac procella principes

Iussere tutos lege coepta vivere.

Antonius cum quis manebat presbyter.

Hi coelico iubentur acti numine,

Simul sacerdos, visitare carcerem;

555

Quem mox petentes ecce cernunt praevium

Sibi supernae dignitatis angelum,

Qui, dissipatis ianuis ergastuli,

Coelum meantes introducit puberes;

Visoque fratres tam beato lumine,

560

Haerere gaudent sponte confessoribus.

Implentur ergo sacra vota martyrum,

Tinguntur atque milites baptismate;

Domino dat almus Iulianus gratias

Saevoque nuntiantur ista praesidi.

565

Septem ille fratres exhiberi praecipit

Verbisque curat admonere lenibus.

Temnunt athletae viperinos sibilos,

Fraudisque voces aure surda transigunt

Et se paratos ad palaestram praedicant.

570

Torquetur anguis, et venena colligens

Remittit ipsos curioso carceri,

Horum salute quo tenentur anxii.

Tunc caedis huius id refert auctoribus

Et Iulianum accusat artis robore,

575

Nitore culta fregerit quod idola,

Tropaea prosecutus eius caetera,

Decreta poscens inde quid deliberent.

Mandant parentur singulis ut dolia

Adipis, liquore cum picis ferventia,

580

Ab igne sani forte si recesserint

Poena affici qua censet, hos exerceat.

Mox exhiberi praeses a custodia

Iubet beatos sub catenis milites,

Datam sibi proponit his licentiam:

585

Eique sancti quae ligabunt impios

Poenas revelant, et manent interriti.

Haec dum teruntur, corpus ecce mortuum

Dandum suetis baiulatur ignibus;

Quod Martianus ut videt, poni iubet,

590

Et Iuliano mandat id resuscitet,

Fecisse Christus ut magister proditur.

"Caecum quid, inquit Iulianus, adiuvat

Sol, quando lustret caeterorum lumina?

Sed vestra quamvis non meretur caecitas,

595

Iam tempus est Christi ut patescat claritas:

Fidelis eius nam manet promissio,

Ne nostra vane decidat petitio."

Haec dixit, utque fudit ad Dominum precem,

Refunditur mox vita membris reddita,

600

Astatque vivus, raptus imo Tartaro,

Christumque laudat quem prius nesciverat,

Teterrimis et impiis gigantibus,

Poenisque se fatetur atris erutum,

Vitaeque propter Iulianum redditum.

605

Tactus dolore carnifex ergastulo

Iubet retrudi hunc, aggregans certantibus:

Quem Iulianus ablui baptismate

Facit, piorum copulans consortio.

Mandata poena praeparatur interim:

610

Triginta et unum destinantur dolia,

Ignis repleta praenotato pabulo;

Ducuntur ad parata sancti incendia;

Vocantur omnes illud ad spectaculum.

Rogat remitti Martianus filium,

615

Sanctosque reddi pollicetur liberos.

Oblata spernunt haec beati martyres,

Puerque patris respuit clementiam,

Patremque poscit ista postquam vicerit

Tormenta, matrem commorari det sibi

620

Tribus diebus; dans pater redit domum,

Ad haec agenda providens vicarium,

Gnati videre non ferens incendium.

Ponuntur almi in praeparata dolia,

Et vastus ignis alte circumfunditur;

625

Flammae feruntur arduae per aera;

Psallunt beati voce clara carmina,

Fideque celsa supprimunt incendia,

Auroque ab igne clariores exeunt,

Deoque laudes corde laeto concinunt,

630

Magnum ferentes civibus miraculum:

Sed circulator hoc magorum deputat

Virtute gestum, dans tenebras in diem

Dextris sinistra, amara miscens dulcibus.

Vt expetivit, matre sumpta filius

635

Laetus beatis iungitur consortibus,

Privata claustra quos receptant carceris

Odore quae replentur almi nectaris.

Captans choreas concinentes, femina,

Expleta suavitate tam gratissima,

640

Christum dolore confitetur obruto:

Quam luce verbi Iulianus erudit,

Firmatque blanda charitate filius;

Gnatus parenti fit pater baptismate,

Matremque proles edit almo germine

645

Gaudent athletae cum supernis civibus

Ovem lupinis se expulisse faucibus.

Audit iugalem Martianus complicem

Factam piorum filiique supparem;

Domum reduci, quam iubet secretius,

650

Quid huic sit actum sciscitans a filio.

Pro liberatione matris arduas

Christo beatas celsus effert gratias.

Domi tyrannus detineri coniugem

Iubet; ministri molientes obsequi

655

Caecantur; accipit pios ergastulum.

Die sequenti Martianus milites

Obtruncat almos bis decem, qui, lumine

Ducti superno, vanitatem liquerant,

Septemque fratres igne pugnam finiunt,

660

Aurum refulgens ceu camino redditur,

Facti per ignem luce clara splendidi.

Posthac tyranno suggeruntur caeteri:

Tentat profanus avocare martyres

A iure Christi et subiugare sculptili.

665

Ornare templum quo resedit pulchrius

Secretiusque mandat auro fulgidum,

Ducique sanctos ac litare perditis,

Placare vana laeserant quae numina.

Coetus popelli pergit istud visere;

670

Adsunt beati, et signa Christi frontibus

Figunt, sacrata muniendo corpora:

Intrant sacellum roborati munere

Christi, precantur eius atque gloriam

Pandi, ruant ut illa templi moenia,

675

Et cuncta fani conterantur idola.

Audit supernus vota servorum Deus:

Ruit sacellum, defatiscunt coctiles;

Ruina templi apparitores opprimit,

Ignisque cuncta absumit, haec demoliens.

680

Insultat almus Iulianus praesidi;

Furoris ille perforatur spiculis,

Sanctosque in atri claudit ima carceris.

Hic nocte laudes dum Deo persolverent,

Adsunt beati qui triumphum impleverant,

685

Horum pia confessione compares,

Omnes amicti vestibus praecandidis,

Et alleluia concinentes dulciter.

Chorum beata ducit illic virginum

Basilissa, sancto quae iugali gratulans,

690

Aperta coeli regna sanctis nuntiat,

Hos et die promittit ipsa suscipi

Qua Christus orbi clara lux apparuit,

Vt hac polorum appareant cum civibus

Et in supernis perseverent sedibus.

695

Post haec tribunal in foro praeses iubet

Sibi parari et exhiberi martyres.

Crudelitatis hic furorem exercitans

Digitis piorum per manus lychni et pedes

Oleo madentes alligentur praecipit;

700

Quod ut peractum, mox papyrum accenditur

Ardentque fila: annexi laedi non valent,

Intacta et ustis membra lychnis permanent,

Dein beato Iuliano verticis

Pueroque sancto detrahit ferus cutem

705

Oculos sacerdoti eruens Antonio,

Et, quem beatus Iulianus mortuum

Orans resuscitavit, Anastasio.

Pueri ergo matrem Martianillam Deus

Non posse cernens ferre dura tormina,

710

Caecabat omnes huic manus qui iniecerant;

Curavit autem sauciatos martyres,

Illuminavit integrosque reddidit,

Cruciatur hostis corde, saevis tigribus

Dirisque factus crudior serpentibus.

715

Sanctos in amphitheatrum agit, quos bestiis

Exponit, ipse suis ferocior feris.

Venire belvas et piorum lingere

Pedes videres, mitiores catulis.

Furiis repletus et gehennae incendiis

720

Iubet requiri Martianus noxios.

Acti trahuntur criminosi ergastulis

Piisque permiscentur athletis rei,

Missoque in amphitheatrum ad hoc satellite,

Necantur admisti innocentes noxiis;

725

Exempla Christi consequentes, hic quoque

Qui in passione iunctus est latronibus.

Tellure mota corruunt mox idola,

Aer minaci personat tonitruo,

Miserosque magna terruere fulgura.

730

Hinc semivivus Martianus effugit;

Efflavit autem devoratus vermibus

Paucis diebus evolutis postmodum.

At Christiani nocte qui remanserant,

Postquam beati regna scandunt martyres,

735

Eunt piorum sancta lectum corpora:

Quae cum laborant segregare sontium,

Oratione supplici Christum petunt

Eis piorum quo revelet pignera,

Et ecce visae ceu decorae virgines

740

Thecas sedere singulae super suas.

Hoc lecta viso membra signo fulgida

Cruorque iuxta congelatus splenduit,

Altaris et sepulta sub fundamine,

Procedit unde fons abunde profluens

745

Locum superni qui replet baptismatis.

Hic multa Christus exhibens beneficia

Pendit vietis saepius solamina.

Die beati Iuliani martyris

Vecti leprosi quo decem tabo horridi,

750

Exulcerata carne pene putridi,

Tincti ut lavacri sunt aquis, pulcherrimum

Sumunt decorem, sanitatem et integram.

Ferturque vox delapsa coelo huiusmodi

Haec Iuliani nunc, mei charissimi,

755

Meruit fides, maiora quae merebitur.

Et hic et in quo fabricata sunt loco

Orationem sub honore domata

Basilissae et almi Iuliani martyris,

Praebentur ampla sanitatum munera,

760

Et vota complentur piorum commoda.

Quorum beata postulent flamina

Nobis resolvi criminum nodamina

Et dent superna possidere gaudia.

Romani luctam aureolo Prudentius ore

765

Intonuit; quare satis est libare tropaea.

Denique praefectus huc mittitur Asclepiades,

Ecclesiamque dolo meditans irrumpere furvo,

Mansuetum Christi disperdere ovile volutat.

Panditur id sancto superi charismate Regis

770

Romano, monachi qui relligione decenter

Praepollens, valido reliquos fulcimine munit

Vt stent exhortans contra dicantque tyranno:

Vnde sibi sisti iubet hunc praefectus ut audit.

Sistitur, arguitur, reperitur fortis, agone

775

Intrepidus, constans, Domini subnixus amore:

Concutitur flagris, tormento appensus equino;

Laetior efficitur, tortus tormenta triumphans.

Exprobrat excrucians tortorem, verbera nescit;

Tristibus athletis Christi praeponit amorem,

780

Atque Dei servos meliores regibus effert.

Depositus quatitur librati verbere plumbi;

Hinc lectus spondetur honos, ille omnia temnit,

Et saecli decus omne Dei postponit honori.

Caeditur hinc lignis, tensus lictore quaterno;

785

Tum quoque maxillas subacuta novacula rasit,

Facundi vocem dolor ut compesceret oris:

Confessor nulla substernitur arte repressus;

Promptius alloquitur, puerumque admittier orat

Quemlibet, ac vera de relligione rogari

790

Vnum sive Deum plures dicatve colendos.

Raptatur puer, ostendi martyr petit alti

Virtutem Christi, puerum sic vera reposcens,

De cultu summo absque dolo iubet apta fateri.

Ilicet effatur solum puer esse colendum

795

Aetheris atque soli Dominum, non sculptile vanum.

Angitur hoc haerens stupidus sermone tyrannus;

Versus in infantem quis ad haec instruxerit illum

Scitatur. Matrem se pusio fatur habere

Christicolam, doctumque ab ea se credere Christo.

800

Mittitur accitum matrem; perducitur illa:

Praecipitur geniti genitrix tormenta tueri.

Confessus se Christicolam suspenditur ille,

Torqueturque, pio mater quem robore firmat

Aeterni et fontis sitienti pocula suffit.

805

Cum puero Barula flagris Romanus adactus,

Miles cum tirone, novus cum milite tiro;

Claudunturque simul torti imo carceris antro.

Interea coluber diras excogitat artes,

Lignorumque pyram iubet extra moenia poni.

810

Fulgebat posthac tenebris lux altera pulsis

Praefectusque ibat populo comitatus opimo:

Ibant et sancti gaudentes igne probari

Ingentemque rogum Romanus fervere cernens

Invocat excelsum lymphaeque ignisque potentem.

815

Ecce repente nitens obscurant nubila coelum,

Nubibus et densis tranquillus cogitur aer

Demissusque polo veniens largissimus imber

Imbuit exstinxitque pyram, fervoris ademit

Vim totam; nihil hic flammae, nihil ignis agebat.

820

Glorificant Christum populi, ferus uritur hostis,

Deficit atque iterum sanctos in carcere trudit.

Hinc iterum spargit cum iam lux crastina terras,

Pelluntur, deducuntur trucis ante tribunal

Iudicis. Ille dolens non se vicisse per ignes,

825

Succensusque iubet Stygia face et igne Cocyti,

Mox puero tenera caput a cervice recidi,

Romanoque Deum laudans plectrum ore revelli.

Tum gnati genitrix exsultans membra receptat.

Ducitur hinc medicus Romani abscindere verba,

830

Accipit et regimen radicitus amputat oris.

Ille gemens coelumque tuens benedicere certat

Clara voce Deum, sibi qui vocem sine lingua,

Sermonem sine voce dedit, sine verbere verba.

Praefectus medico tormenta inferre minatur

835

Quod decus invicti parcens non dempserit oris.

Ille palam monstrat toto abscidisse palato

Plectrum oris, testans aliud non vivere posse

Sic abscissum animal. Iubet ille adducere porcum,

Cui parili ut secuit chirurgus acumine linguam,

840

Labitur et pariter cum lingua commoritur sus.

Evadit medicus. Praefectus Maximiano

Nuntiat haec. Ille occulte sub carcere clausum

Romanum iubet occidi; fit iussio saevi

Principis, et martyr celebrem consummat agonem,

845

Aeternamque capit coelorum a rege coronam.

Hesychius regum tunc forte nitebat in aula.

Praecipiunt igitur proceres dis sacrificare

Omne palatinum vel cingula ponere vulgus.

Ille ubi iussa capit, gaudens discingitur ultro,

850

Abiectoque palatino discedit honore.

Indignatur ad haec princeps trux Maximianus,

Mandat ut indutus tunica gynaecia servet

Turpiter, et condemnatus muliebria tractet.

Hic positum multi visebant, eius ab ore

855

Verba salutiferae gaudentes sumere linguae,

Praebentesque Dei famulo solamen amoris.

Audit, et hunc sisti mandat sibi Maximianus.

Sistitur; hinc rogitat melius sibi quod fore credat,

Sive palatino renitens decoretur honore,

860

Sive colat turpi gynaecia laxa pudore?

Ille refert melius gynaecia nomine Christi

Servet, daemonibus famulans quam serviat aulae.

His verbis eiusque aliorum pondere pressus,

Quis sibi praeferri Christi indignatur amorem,

865

Insanus princeps, furiis agitatus Averni,

Praecipit annexum demergi in flumine saxo

Hesychium. Exuvias eius sed repperientes

Collegere viri cum relligione benigni,

Sanctorumque secus glebas posuere decenter.

870

Haec pressit multos isthic et ubique procella

Christicolas, celebri Dominum virtute sequentes.

Tempestate sub hac validos Cyprianus agones

Sudavit, meritis Iustinae virginis arte

De magica ad sanctum Christi conversus amorem.

875

Haec nam virgo decens, hac urbe parentibus orta

Praeclaris, Christum, tradente diacone quodam,

Cognovit, traxitque simul lucrata parentes

Instructos sacris, quos tinxit episcopus undis

Optatus, docuitque viam servare salutis.

880

Ecclesiam dum virgo Dei Iustina frequentat,

Aglaidas caeco iuvenis succenditur igne,

Allegansque viros plures, matresque puellae,

Connubii petit hanc sibi certo foedere necti.

Quae paranymphorum simul omnia dicta refutans,

885

Depactam Christo regi se nuntiat alto,

Seque fidem sponso firmat servare superno.

Vim procus attentat renuenti inferre puellae,

Sed superi cedit Domini virtute repulsus.

Quo minus assequitur iuvenis, magis ardet amore

890

Desertumque videns hominum se viribus, audet

Daemonicos tentare dolos, artemque nigrantem.

Experiens magico Cyprianum carmine doctum,

Alloquitur, cuius frangi petit arte pudorem,

Auri se spondens illi conferre talenta

895

Igneolo si fors queat hanc accendere telo,

Atque Cupidinea cor ei terebrare sagitta.

At Cyprianus, ut assuetas vafer exerit artes,

Daemonii figmenta videt se sistere coram;

Cui mandata ferens, Iustinam peste furoris

900

Praecipit urgeri diro ut crucietur amore.

Paret larva petens robustae tecta puellae:

Virgo thoro excutitur, sentit conamina fraudis,

Et cruce se munit, Christi tutamina poscens.

Signa crucis cernens pulsus distabuit anguis;

905

Quem victum aspiciens, alium perquirit aruspex:

Evocat, insinuat quid eum sua carmina poscant.

Evolat aereasque celer prolabitur auras,

Virginis atque petit media sub nocte cubile.

Virgo peti se sentiscens turgore colubri,

910

Christi praesidium quaerit iam tegmine notum,

Vexilloque crucis vallans sibi membra, precatur

Illaesum quo Christus ei servare pudorem

Dignetur, lampas ne ardens superata nigrescat.

Ille crucis reverenda videns rutilare tropaea

915

Deficit abscedens supero liquefactus honore.

Hinc artis maiora magus molimina tentans

Maiorem invitat Zoroastris fraude draconem.

Ille superba fremens, nimios inferre labores

Se iactat, victamque proco vincire puellam:

920

Virgineumque dolis ducens ex aere corpus,

Virginis in specie castis se visibus offert;

Fingit amare Deum, missam mentitur ab ipso

Se castae comitem Iustinae, pectora tentat

Argutis penetrare dolis, et praemia quaerit

925

Illi pro tanto quae sint tribuenda labore.

Haec modicum memorat (sed praemia magna) laborem.

Illa refert contra cur noluit Omnicreator

Adam cultorem paradisi degere solum,

Atque dedit sociam divina lege maritam,

930

Mandans augeri, benedicens multiplicansque,

Legitima quorum mundus compage repletur;

Divina an rigido temnuntur iura pudore?

Aspidis hoc Iustina trucis flammata veneno,

Turbatur, surgit, pergit, stupet, angitur, haeret.

935

Respicit elisam Dominus, divina negantem

Qui quondam Petrum fidei, nec moenia turris

Sustinet hoste latente rapi; nam daemonis hosce

Denotat esse dolos, quaeque ad munimina nota

Corde means, orat, crucis arma celerrime sumit.

940

Effigies conficta, crucis perterrita signo,

Liquitur, et vacuis sese promiscuit auris.

Virgineum pectus coelesti robore fultum

Multis inde modis parat impugnare chelydrus,

Bella movens variis tenebrosae fraudibus artis,

945

Incutiens morbos, strepitus, phantasma, dolores,

Blanditias et opes, terrores, damna parentum,

Furta, dolos, escae lenimina, seditiones,

Argumenta, quibus forti munimine tuta

Moenia proruerent; Christi vallata sed armis

950

Mens invicta manet, nullo superanda duello,

Lenia fortunae spernens, simul aspera vincens.

Virgine bella videns frangi Cyprianus eorum

Quis magis innisus fidit, vocat arte magistrum.

Turbidus ille venit; petit ac magus ut sibi pangat

955

Quanam abeant tenerae victi virtute puellae.

Ille timens linqui: "Iura ne deserar, inquit,

Fraude tua;" iurat vires Cyprianus in atras.

"Signum, ait, aspiciens Crucifixi solvor, eodem

Deficiens, liquorque fluit ceu cera per ignem.

960

- Tene, ait, est maior Crucifixus? - Maior at ille

Omnibus est, poenas meritis quique inferet ultor.

Pergendum est, inquit, quaerendaque gratia Fixi

Ne poenas tolerem quibus est furiturus in hostes."

Abiurans igitur virtutes fraude vigentes,

965

Contemnensque potestatem superabilis anguis,

Praesulis Ecclesiae pedibus provolvitur, orans

Notitiam signumque dari sibi nobile Christi.

Praesule formidante dolos, dum pellitur aeger,

Narrat uti victas Satanae cognoverit artes.

970

Grates ille Deo referens, catechizat alendo

Lacte piae fidei, Christum monet atque petendum

Eius in ecclesia, cleroque frequenter agendum.

Iste domum rediens mox funditus omnia frangit

Figmina quis ritu celebri servire solebat;

975

Vanaque proiiciens lacrymis admissa luebat,

Ecclesiam repetens, poscit sibi signa salutis

Ostendi. Ingrediens audit: Salvum Deus in te

Sperantem facito servum; sic caetera quaeque

Vt vigili trahit aure, capit documenta salubris

980

Eloquii, fixusque manet catechumenus intra

Dum reliqui properare foras mandantur; at ipsum

Exire ut levita monet, ac talia reddit:

"Servus sum Christi factus, me extraque repellis?

-Nondum perfectus Christi dignoscere servus,"

985

Sollicitus sacris respondit ad ista minister:

"Vivit at ille mihi Christus qui daemonis actus

Confudit, nostri factus pietate misertus;

Non hinc egrediar Christi nisi vernula factus

Integer exstitero." Denuntiat ista diacon

990

Pontifici; vocat ille novum gnatum, instruit almo

Dogmate, perfectum faciens baptismate sacrat;

Tempore nec multo levitam hunc destinat aris.

Gratia praeterea contra data daemonis artes

Magna refulsit huic plures largita medelas,

995

Nec dici potis est quantas operata salutes.

Denique presbyteri virtutum culmine scandens,

Doctrinaque nitens, fidei percepit honorem;

Praesule defuncto, sumpsit quo sacra lavacri,

Praesulis officium meritis sortitus honestis,

1000

Iustinamque Dei famulam facit esse ministram

Altaris, dat virgineis praefertque choreis.

Cordibus hinc hominum Christi dum semina spargit,

Fit memor ipse sui, Satanae quas vicerat artes

Notificans, quis squalluerit constrictus alienis;

1005

Accusator ut est solitus fieri sibi iustus,

Accusat sese haud fuerit quod nequior ullus,

Enarrans ut eum Phoebo addixere parentes,

Vtque ministrarit Dianae in monte draconi.

Non celans ut Olympiacas servivit ad aras,

1010

Illic sacrilego promotus honore sacerdos,

Daemonicas discens vires, phantasmata divum,

Aeriasque potestates, insanaque verba,

Bella, sonos, strepitus, herbas, mendacia, fraudes;

Qui varias varii properant seducere gentes;

1015

Vt post Aegyptum Chaldaea petiverit arva

Atque mathematicam nocturna per astra notavit;

Daemonicas illos constat quas sumere formas,

Actus, errores magicis depingere libris;

Vt studuit, tetris imbutus fraudibus horum;

1020

Angelus ut Satanae lucis se comit honore;

Qualiter aerius princeps se prompserit illi,

Colloquio reputans dignum proprio, atque salutans,

Astutumque vocans puerum, placitumque ministrum,

Inter primores eius qui dignus haberi

1025

Promeruit primas, et filius inde vocari,

Vt sibi promissum compleri quaeque petisset,

Ac desiderium sibi quod libuisset agendum:

Inque ministerio cuneis stipatus adeptis

Vmbrarum, gaudet proceres servire paratos,

1030

Mirantur qui talis huic quod dedita virtus,

Argutum quod apud regem fiducia tanta.

Prosequitur quales rex hic sibi fingat honores,

Et quae vana creat, fraudes quo praeparat astu;

Quos quantosque dolos Iustinae intorserit olim;

1035

Vtque illi sibi parentum transmiserit agmen,

Hinc ipsum tetri regem cum milite belli

Tempore certamen quanto patraverit istud:

Vt regem victum tandem sibi demere amorem

Oravit, quem non validum conferre medelam

1040

Opprobriis petiit multis vanumque probavit;

Versus ut in speciem Iustinae apparuit illi,

Huius ut accipiens nomen defluxit ut umbra;

Vt Zoroastraea diversas arte figuras

Induerit, mulier vel avis factus, et eius

1045

Limen ut ostioli tetigit resolutus ab arte,

Ipse videbatur nolens Cyprianus, et horrens

Qualiter Acladius, passer malefactus ab ipso,

Tecta supervolitans superaverit alta puellae,

Sed residens plumas positis amiserit alis

1050

Invitus iuvenis propriosque resumpserit artus

Depositis pinnas talis qui ascenderat alis;

Spicula quae dederit replicans, mala quanta pararit

Fraudibus, ut posset fortem captare puellam,

Quomodo cuncta videns Christi vacuata vigore

1055

Tela sui, contra quae virginis acta pudorem,

Iustinae coepit crebris extollere nomen

Eloquiis; ideoque fugientibus inde ministris

Spiritibus sibi concessis, quia ferre nequirent

Egregiae nomen saltem resonare puellae;

1060

Impotis ut regis magis hinc contemnere vana

Coeperit, exprobrans et frivola sceptra refutans,

Abiurans leges et principis arma nefandi,

Vires magnificans Christi, nomenque decusque;

Vt se flagitiis dum poenitet esse subactum

1065

Tantis, exacuens serpens molimina dira

Aggressus nimia vi suffocare paravit

Seminecemque dedit, Christi sed nomine dicto,

Signa crucis faciens, evaserit ora draconis

Igniferi, rabidis exemptus faucibus anguis.

1070

Vt quoque multa minans se desperare salutem

Compulerit, nec eum tamen hinc sibi subdere quivit.

Qui super istum Christicolas rogitavit amicos

An se tam miserum clemens miseratio Christi

Tantorum caperet scelerum vincimine nexum.

1075

Tunc artes, fraudes, mortes, stupra, liba revolvit,

Multa venena vomens lacrymis quoque crimina purgans.

Offusum lacrymis dulces solantur amici

Et pia de bonitate Dei paradigmata promunt,

Attolluntque animos magno sub fasce labantes.

1080

Praecipue quodam nitido sermone diserto

Eusebio dignis illum exhortante profatis,

Ad spem promotus Domini ut pietate levatur

Solamen capiens, facunde hoc notificante,

Scripturae et sacrae diversa probamina dante,

1085

Dextera celsa Dei quales mutaverit actus;

Verterit ut pravos, erexerit ocius almos.

Ductus in ecclesiam percepit ab inde salutem,

Combussitque libros artis figmenta profanae.

Idque ubi cognovit factum, Iustina dicavit

1090

Se Christo, vendens pretiosa monilia cultus

Feminei, quorum pretium largitur egenis.

Post doctor factus Cyprianus, et omnia callens,

Tela veneniferae pestis vitanda docebat,

Anguigenas fraudes, anfractus furta notando.

1095

At draco virosus, moerens sua crimina pandi,

Atque suae de se praedae spectare triumphum

Multa dolens, Stygias animos instigat in iras

Principis Eoi, quaerat quo dogmatis huius

Christiloqui magno Cyprianum iure magistrum,

1100

Qui multas, iuncta quadam sibi virgine, firmat

In Christi perstare fide nec cedere flagris.

Comperiens Satanae famulis Eutholimus istud,

Mittit, et accersit secum cum virgine Patrem.

Quos sibi dum statuit custodia publica vinctos:

1105

"Tune es, ait, doctor magica Cyprianus in arte

Qui multos errare facis sub nomine Christi?

-Doctus (at ille) fui magicis in fraudibus olim,

Luxuriae servus et perditionis alumnus,

Multos illaqueans, et perditus impia tradens;

1110

Sed me salvavit Christus per virginis huius

Praelia Iustinae, signo quae daemonas omnes

Devicit Christi, mandans quos improbe misi

Vt caperent, sociamque mihi cum fraude pararent.

Illa sed haec spernens simul omnia vicit, et ipsum

1115

Me eripuit, Dominumque dedit cognoscere Christum."

Tunc comes appensum radi iubet unguibus illum,

Iustinamque alapis et crudis caedere nervis.

Dum flagrat illa Deo laudes sub verbera reddit.

Pontificem sanctum post haec ergastula captant,

1120

Iustinamque Terentinae cepere fovendam

Servandamque lares, cuius de lumine Christi

Illustrata domus meritis est virginis huius.

Hinc iterum ducti, parvo post tempore trito,

Belligeri fortes stant iudicis ante tribunal,

1125

Nomine pro Christi sed et ultima ferre parati.

Ferrea mox illis fervens sartago repletur

Fomento picis atque adipis ceraeque coacto.

At Cyprianus ut ingreditur corroborat agnam

Christi Iustinam, valido quae robore sumpto

1130

Intrat, et illaesi medios laetantur in ignes,

Glorificantque Deum per quem tormenta triumphant.

Sculptilium spectans Athanasius ista sacerdos,

Indignatus, ait: "Iubeat tua gloria, princeps,

Vincere me vires horum virtute deorum."

1135

Cum dicto divum properat monstrare vigorem,

Quemque propinquantem exsiliens rapit et vora ignis.

Non Iovis hunc, Phoebus neque, nec fortissimus Hercles

Omne Deum vulgus nec protexere lupercum,

Ast comes ut trepidus stupuit; magnalia Christi

1140

Nuntiat imperatori, quid ad haec sibi malit

Edicat, referens tormenta ut victa quierunt.

At princeps, quem tunc Nicomedia forte fovebat,

Vt sibi legetur senior cum virgine mandat.

Ducuntur variis acti cruciatibus. Ille

1145

Turpe putans iterum si per tormenta fatiget

Hos eadem, vibrante iubet mucrone feriri.

Quos Theoctistus cernens ad funera duci,

Oscula victori valido fert. Conspicit istud

Cognatus quidam regis; iubet atque necari

1150

Hunc pariter, gladioque simul sumpsere coronam,

Ducentes celebrem, victo tortore, triumphum.

Corpora iacta feris iacuerunt nuda sepulcris

Sena luce, Dei servans quae dextera texit.

Tumque Theoctisti cives, noctu venientes,

1155

Custodes dum dormitant, veneranda capessunt

Navigioque ferunt sanctorum corpora Romam.

Quae matrona fide fervens Rufina receptat,

Praedioloque suo cultu deponit honesto,

Horum ubi praestantur multae sub honore salutes.

1160

Praeterea plures, quorum non legimus actus,

Tempestate sub hac urbem penes Antiochenam

Certarunt, mundumque suis vicere triumphis.

Quadraginta simul tunc consummantur agones,

Virginibus varias passis pro culmine regni

1165

Aetherei poenas, cuius meruere decorem.

Iunguntur multi quorum nec nomina legi,

Coelestis supero quae littera scripsit in albo.