Praefatio

Olim discipulos omnipotens Deus,

Sacra Virgine matre editus et satus,

Vere nostra fides Sarcalogon quem ait,

Puppim scandere praecepit, abireque

5

Vltra velivolum et fluctivagum mare.

Plebes innumeras sedere mox iubet,

Et montis subiens alta cacumina,

Numen siderei postulat ad Patris.

Noctis caeruleae mox crepere obvio,

10

Dire ferbuerant aequora livida,

Laevo praetumido flamine gurgitis,

Conclamata salus, spesque fiducia,

Cunctis discipulis perstrepidis nimis

Acris pestifera mortis imagine.

15

Quartae nam stationis tumido situ

Christus se pelago fluctivago intulit

Sicco vestigio, seque per aequora

Fert fluctu liquido passibilis maris,

Offert discipulis seque trementibus.

20

Tunc artus tremulos occupat et pavor,

Haerent discipulum corda stupentia.

Ignorant quid agant fine sub ultimo.

Terror pectora sat verberat algidus,

Clamor sidera pulsat nimius poli.

25

Postquam se innotuit discipulis Deus,

Praesiccis pedibus stans fluido mari

Petrus mox Domino verba sonantia

Sumptis viribus et robore, praetulit.

"O tu Christe potens aetheris et maris

30

Si nos sancta adiit nunc pietas tua,

Estque tuta fides omnibus, et proba

Tecum pergere me praecipe per mare,

Praecepti imperio nunc vegetabilis."

Indulgens favet his, et retulit: "Veni."

35

Fidens in Domino, qui potis est maris

Petrus moxque ratem deserit ocius,

Et dat vestigium fluctibus aequoris.

Mentem perculerat res tremulam nova,

Quum discrimina pontus movit effera,

40

Quamdiu non dubitavit,

Petrum sustulerant aequora turgida;

Diffidensque sui poenituit nimis,

Mersus corpore Petrus medio salo

Clamat: "Deripe me fluctibus his, Deus."

45

Christi dextera mox quem rapuit sacra.

Dixit: "Tu modicae cur fidei modo

Nutando titubas et dubitas freto?"

Conscendunt pariter mox Deus et Petrus

Navim, discipulis turbine tristibus.

50

Cedunt continuo noxia flamina.

Dudum nos pelagus praetumidum nimis,

Summi numine Christi, penetravimus.

Cursus iam medios contigimus fere.

Oppansum undique coelum undique cernitur,

55

Hinc hinc atque minax caeruleus liquor.

Haurit iamque pavor pectora tristius,

Tollunt aequora molem inscitiae meae:

Coepti poenitet, et taedet, et hoc piget.

Summus Christe Deus, nunc faciem tuam,

60

Flexis poplitibus, pande mihi, peto.

Lapsas respice spes, fomite Numinis.

Sanctam porrige manum nunc trepido mihi,

Possim scandere qua gesta micantia,

Summo te duce, sic te duce praevio,

65

Et quot sunt mihimet torva pericula.

Mentem septifidi nectare Spiritus,

Et cor rethorici fomite gurgitis,

Et linguam trimodo proloquio struens,

Asperges salubris fonte scientiae;

70

Narratus brevis ut sitque probabilis,

Atque hinc exstet apertus homini scio

Huius historiae, quam reserabimus.

Partitus brevitas flamine splendeat,

In toto niteat quaeque solutio:

75

Nectatur generi sic quoque paucitas

Personae, exque datis, atque negotio

Sumatur ratio rhetoricabilis.

Septem nunc elementis bene cognitis,

Decretisque, simul statibus omnibus,

80

Te donante Deus, Virgine qui satus,

Cum Patre ingenito, et Flamine cum sacro,

Regnans, perpetuus cuncta videns Deus.

 

Oratio

Doxa superna,

Omnipotens columen,

Fomes sensificusque,

Numen sidereum potens;

5

Lucis origo;

Aethereum specimen,

Rerum principiumque,

Causarum series cluens;

Prima propago,

10

Ingenitique Patris,

Lumen lumine sacro,

Et vere Deus ex Deo;

O pater almus,

Ingenitusque Deus,

15

O fili genitusque,

His Flamen Deus exiens.

O Deus unus,

O Deitasque vigor,

Non sunt namque dii tres,

20

Vnum te ferimus Deum:

Postulo supplex,

Quo faveas precibus

Incepto temere factis,

Moestus inscitia mea.

25

Martyris almi

Te duce te referam

Vitam nunc luculentam.

Exstet sensus hebes licet

Annuat ipse,

30

Cuius opus refere,

Possim quod enucleari,

Mundo qui bona gesserit:

Qualiter atque

Perfidia occiditur

35

Arnulfi ducis atri

Testis praecipuus Dei.

Gloria Patri,

Et Soboli pariter,

Sanctoque Spiritui,

40

Vno simpliciter Deo,

Amodo semper,

Tempore perpetuo,

Iunctis continuisque

Seclis secla per omnia.

 

36. apostropha ad Guillelmum

O Willelme sacer, iuvenili macte salute,

Flore iuventutis redolens primevae adolescens,

Quid celeras votum praesenti voce relatum?

Pergere cur celeri voto Christi vis asylum?

5

Cur servat teneros custodia pervigil annos?

Corporeos cur nunc innormat regula mores?

Arctus cur casti comites rubrica revincit?

Desine vota; necesse tibi nobisque fueris,

Semine; namque tuo nascetur dux luculentus,

10

Ornandus donis coelestibus insuper haustis.

Francia mirifico cuius sub pollice vultum

Ducet, agetque, movet, flectetque, citabit ovanter,

Fretus martyrio postquam migrabis Olympo.

Arbiter egregias regni moderabit habenas,

15

Aequa librabit trutinans et lance querelas:

Iudicio tormenta reis impellet et aequo,

Largiflui doni iustis et praemia dedet.

Virtutum quaternarum passim aggere actus,

Distinctum nitidis rutilans diadema berillis

20

Emerito capitis gestans in vertice sancti,

Scandet ad Elysium dignus, Christo duce, campum.

 

37.

Gaudebant ambo, genitus quidem honore paterno,

Et pater insignis Willelmi ex actibus almis:

Cernuus hic senio probitatis prole gaudebat,

Et soboles luculenta aetatis patre vetustae;

5

Hic cito scansurus coelum de teste futuro;

Hic renaturus mundo genitore beato.

Amplexusque sacros amplexibus hi replicantes,

Oris melliflui libabant oscula semper.

Gratantes pariter genitor sobolesque resedit.

 

40. apostropha

O Iesu testis Christi Willelme future,

Ecce valesce, vigesce, sacro conamine sudans.

Expergescitor et confortator violenter,

Et steriles ratione truces compesce Britones,

5

Atque supercilium feriter contunde nefandum,

Quorum concilium effatuans, hebetaque malignum.

Nam laceros bellis, contritos peste, fameque,

Indulgens, miserens, parcens, neglecta remittens,

Hos stabili sacramenti conamine flectes,

10

Et resipiscentes famulabuntur reverenter.

 

42. apostropha

Innocuis flagrans rebus, martyr Clionee,

Praesagio vernans luculento mercis opimae,

Divinae fulgens augmento prosperitatis,

Doxae resplendens compte probitate futurae,

5

Diffusaeque cluens bonitatis luce perenne,

Quin meritis digne luculentior omnibus atque,

Ne paveas trepidans, formidans et verearis

Ius liciti quo tu pepigisti foedera lecti.

Namque voluptatis huius commixtio sacrae,

10

Nec intacta fides, labem non passa pudoris,

Neque libido sacri meritum cordis temeravit.

Semine namque tuo succedet dux luculentus,

Munere virtutum mactus, meritisque coruscus,

More patris populum, forti ditione subactum.

15

Qui reget imperitans, extollet rite gubernans,

Nisibus et faciens totis incumbere Christo,

Multifluam gentem iustis moderabit habenis,

Subque manu cuius pax, pax, concordia, pax, pax.

 

44. apostropha ad Riulfum

Viribus, ah! nocuis, meditatibus atque nefandis

Perfidiae invidiaeque lues quem foedat acerba,

Crimine iam vitii crassante, Riulfe superbe,

Cur nunc baccharis frustra, cur, perfide, saevis?

5

Infectus vitiis, mentis curru phalerato,

Viribus exhaustum cur te iactas bonitatis?

Cur tumido fastu nimium pompante superbis?

Curque voluntati Domini, super astra manentis,

Sistere conaris vacuo conamine sudans?

10

Dic sodes, inimice Dei, quorsum properabis?

Quorsum castra feres, gressum quorsumque citabis?

Agmen seductum, vafroque sophismate totum

Ire mones quorsum furiis bacchatus acerbis?

Casus innumeros ast infortunia passus,

15

Iudicioque Dei perculsus, pestifer ingens,

Vt reor, exitii fluidi, praecepsque Carybdim

Incessu acceleras tumido gressus ruituros.

Nam proprium elatis sese praetollere valde,

Hincque repentino nimium casu cruciari.

20

Ardua frons teriturque, supercilio vacuato;

Ast humilis nitidam gestat redimita coronam.

 

45. apostropha

Moribus et meritis celebris, Willelme patrici,

Iurgia, dicta, minas, lites, divortia, rixas,

Bella, supercilium, fraudesque, duellia, telum,

Huius perfidiae populi, spurcamine pleni,

5

Ne timeas trepidans, formides ne verecundans.

Namque in te feritat dire gens haec sine causa,

Torva, ferox, ventosa, procax, incauta, rebellis,

Inconstans, disparque sibi novitatis amore:

Prodiga verborum, verum non prodiga facti,

10

Prava, superba, maligna, nefaria, flagitiosa,

Letifera, et rea, pestifera, et scelerata, profana,

Toxica viperei diffundens plurima viri,

Tranquillae pacis stabilem pertaesa tenorem.

Militibus pacis, duce te, delebitur istis;

15

Vtque olim Madian gentes Amalechque superbas,

Pluribus ascitis populis, populare volentes

Israel, ethereae legis mandata tenentem,

Ieroboal Gedeum contrivit concutiendo,

Divino monitus iussu, nutuque superno,

20

Ter quater armigeris praeclaris quinque viginti

Iudicis aetherii iussu sumendo probatis,

Haud secus, auxiliante Deo, annullabitur istis

Digne pro meritis te tripudiante trecentis.

 

46. apostropha

Haeres ecce tibi dignus, Willelme patrici,

Qui strenuus populum iustis moderabit habenis,

Sanguinis ut dabitur merces tibi digna corona.

Occasus nomen digne laudabile cuius

5

Agnoscet, probitate promulgata, et Eous,

Et sparsis pariter meritis, septentrio, et auster.

 

50. apostropha

Marchio iure potens meritis digneque refulgens,

Vltro natio quaeque tibi modo subdita cedit,

Diligit incumbens, servit, famulatur, inhaeret.

Quin prece rex humili supplex pronusque requirit

5

Suffragio semet virtute tuaque tueri.

Pontificesque, duces, comites, proceres reverentur,

Et clerus, vulgusque simul secus utriusque

Vt gerulum pacis praecursoremque salutis,

Armis et prece te sibi poscunt auxiliari.

 

56. apostropha

Dux, genus egregium, praecellens norma tuorum,

Foedere complacito reges stabilique ligatus,

Tranquillamque satus pacem per compita mundi,

Quin et adoptivam prolem susceptus ab alma

5

Extollensque salutiferi baptismatis unda,

Gressus verte tuos, celeres torqueque caballos,

Et glebae remea citius natalis ad oras,

Qua sacra populus ditione tua moderatus

Spectat praesidii iugiter solatia digni.

10

Omnis nam sine te rerum res forte vacillat.

 

57. apostropha

O Rotome, tuus tibi dux venit en recolendus,

Regnaque Gallorum iustis moderatus habenis

Semina iustitiae Northmannis sparget abunde,

Callem et iudicii meritis vivacibus ibit,

5

Donec, martyrii redimitus munere digni,

Scandet ad Elisium donatus stemmate campum,

In summoque bono Deitate merebitur uti.

Armorum te nunc passim virtute tuetur.

Tunc precibus dignis meritisque tuebitur almis.

 

58. apostropha

Omne bonum praescit Deus et praedestinat unus,

Omne malum praescit Deus, at non destinat unus.

Felix velle tuum praescit, praedestinat at non,

Qui tria summa manet, trinum specimen, vigor unus.

5

Felix velle tuum nam scire Dei anticipante,

Palmam martyrii merito crescente, subibis.

 

61. apostropha

Nominis effusi a Christo dux, tutor et auctor,

Auxilii indignus nullius, ni quoque Christi;

Muneris aetherii praedignusque emolumento.

Amittes mortem lugubrem, pro quo properabis,

5

Pacis perpetuae dignam vitam inveniendo,

Palma martyrii, diadema ferente, trophaei.

 

Epilogus

Erutus aequorei crescente tumoris ab aestu,

Syrtibus et nocuis, pariter sorbente Charybde,

Multiplicis cumulo diffuso turbinis, atque

Ventis mixturaque simul volventis arenae,

5

Vasa ferens figulus fragilis, heu! materiei,

Ad portum latus sum tempestate privatum:

Quae via, vita, salus, meritum culmen, fidei spes,

Quoque corona datur merces sudoris honesta,

Coeli muneribus quod digni munificantur,

10

Octavae sortis natalia quoque novantur.

Vilis sed quia sunt figmenti vasa lutosa;

Vt reor haud cuiquam dare, nec licitare valebo;

Verum littoribus ponti contrita iacebunt.

Est alias portus diversa merce repletus,

15

Quo vario digni mercantur fenore, sumptus.

Quo datur Imperium, certaminis emolumentum,

Exanimes artus Christo quo vivificantur,

Hunc pergam, plena diversa merce carina.

Sic iam fortuitu digesta diu, excipientur,

20

Ne patiar figulus sannam tam ridiculosam,

Atque operis, nostrique laboris detrimentum.