Exhortatio ad Musas, ut canant Richardum

Florida clarisonae solitae sat carmina Musae

      Tinnitus modulos psallere multifidi,

Clio, Melpomene, Polyhymnia, Erato, Thalia.

      Terpsichore, Euterpe, Calliope, Vrania,

5

Praecipuum lyrico munus resonante beatu

      Dulcisoni cantus, vocis et altivolae.

Patricio celebri, comitique ducique verendo,

      Qui studuit summo rite placere Deo.

Quaeque canat vestrum singillatim peto dulce,

10

      Alterni metri syrmate dissimili.

CLIO

Ni nostra en stolida sensa silentium

Torpescens promeret et taciturnitas,

Interpresque foret historiae sacrae

Plano digereret qui ordine mystica:

15

Richardus comes et marchio strenuus,

Dux et patricius emeritus, probus,

Quae gestit canere collibitum foret

Mortales curas disserui quia.

Iuris namque mei credibili ordine,

20

Rerum historias reddere posteris;

Factum nunc typicum carmine dissono

Dedam doctiloquis quippe sororibus.

EVTERPE

Delector lyrico boare metro,

Is qualis fuerit comes verendus

25

Et quanta viguit beatitate.

Adsit concelebris phalanx sororum,

Mecum eius meritum recenseatque.

Turmis angelicis fatebor atque

Iungi pro meritis beatitatis

30

Hunc Christi famulum, probum, benignum;

Censor cum famulos remunerabit,

Perdens suppliciis reos malignis.

MELPOMENE

Istum iam mediator conciliarier

Turmis archipatrum, pro meritis suis,

35

Pro mirabilibus, proque vigentibus

Factis mirificis, proque monasticis,

Digne quae rutilant, quaeque manent adhuc.

Archos mellifluus corpore sospite.

Nam decreta patrum quae retinent sacra,

40

Mundo dum viguit, cuncta operatus est.

Dilexit Dominum corde pio Deum,

Digno ast ut quoque se foedere proximum.

THALIA

Si efficax nostra et caperet voluntas,

Qualiter vixit, viguitque, fecit,

45

Scriberem, sensus licet improbus sit,

Vatibus quod condecet hunc notari

Marchionem, patriciumque iustum,

Et ducem sanctum, comitem verendum.

Mysticis nam quod retulere verbis

50

Corde praesago typicoque vates,

Credidit solers, recitavit atque

Menteque audivit, meminitque sacra.

POLYHYMNIA

Memorans vocer quanquam placet quae dicere,

Sororibus dicam, licet iam stultior,

55

Perenniter fruges salutis nostrae, quibus

Adolevit orbe isto et fides, spes et gloria,

Apostolorum coetibus splendentibus,

Magnum ducem, sanctum, pium, iustum, probum,

Ausim Richardum marchionem iungere,

60

Numero licet si non, nec ullo compotu,

Merito tamen mirabili, sacer quia

Meritis Petrus non invidet aeque piis.

ERATO

Inveniens similem comiti

Lector amice, mihi resera;

65

Ille quis est modo terrigena,

Tot populo bona qui tulerit,

Totque cruces, probra, tormina tot

Numine pro fidei stabili.

Rite coercuit indomitos,

70

Restitit acriter atque Dacis,

Martyribus socius meritis

Perpetua fruitur requie.

TERPSICHORE

Instructus sapientia,

Delectans religioneque

75

Quanto pontificum sacras

Ornavit cathedras vide,

Hic dux, patricius, comes.

Quod sat namque vides adhuc.

Non fas dicere plurima,

80

Qui nullo inferior fuit,

Sed praestantior exstitit.

Confessoribus additus

Dux et marchio sanctus.

VRANIA

Quamvis iam pepigisset

85

Casti foedera lecti,

Sinceri, licitique,

Causa posteritatis,

Serto virgineo, quis

Nunc subducere tentet?

90

Non mens conscia recti,

Labem passa pudoris,

Verum casta remansit.

CALLIOPE

Adducta, lector, nunc ratione,

Per cunctos animum ordine sanctos

95

Propenso sensu porrige solers:

Si nostro patri convenientem,

Factis, et meritis, et famulatu.

Divini obsequii orbe labenti,

Congruo cultu repereris iam,

100

Vsquam et patricium conspice quemquam.

Nostro namque patri congrua cuncta

In cunctis constant actibus ista.

Quumque cogetur agmine magno

Censoris rutili mundus ad ora,

105

Quumque et apostolicus ille senatus

Sederit in sede iudiciali;

Ricardus, rutilo ipse sedili

Subnixus meritis moribusque,

De magno orbe feret iuraque leges;

110

Quumque martyribus fortia sacris

Praemia pandenter iudice Christo

Portabit roseam ille coronam

Pro quae pertulerit calle secundo.

Quumque sacerdotes, merce talenti,

115

Pro carne edomita, fenore lucri,

Ordine promeriti iam penetrale

Intrarent regni iure superni,

Palma victrici ecce Ricardo:

Optime, dicetur, excipe, serve,

120

Maxima pro parvis, euge, fidelis.

PARILIS CONCENTVS MVSARVM

Terra ferax trimoda beat almum

Profuse ubertate colonum.

Sic verus docuit sator almi

Verbi mundo semina mittens.

125

Cum referent alii rutilantes

Iam nitidos super astra maniplos,

Praemia quisque sui repetendo

Certantes pro parte laboris,

Richardum cernes radiare

130

Ternis in sublime coronis.

Ipse, in sexagena profectus,

A ter denis, Numine divo,

A laeva vestigia duxit

In dextram. Hinc semper luculento

135

Virgineo diademate felix;

Virginibus dabitur comes ille,

Agnum praepulchrumque sequatur,

Et perget gressum tulerit quo,

Psallet quod natale pudicis

140

Aetherea dulcedine carmen

In quinis resonum tetrachordis:

Tantus ut is fieret tua, Christe,

Exstant munia, qui super exstas

Et nil rectum quo fine constat,

145

Et cum quo sunt omnia recta.

 

Praefatio ad praesulem Rotbertum

Licet imperita fandi

Habearis, et priveris,

Et hebes socors inersque

Elinguis atque stulta,

5

Rationis universae

Exsors scientiaeque

Maneas, moreris, exstes,

Rhetorico sapore,

Et hebes, secors, inersque;

10

Phaleras, o camoena, parvo

Nostro para libello.

Resera ducis sacri,

Patriciique iusti,

Et marchionis almi

15

Luculenta gesta scripto.

Velut es potensque scitu,

Bona quae peregit ipse,

Operatus est superstes,

Memora calente vero;

20

Quoniam decet per omne

Comiti sacro Richardo,

Iusto, pio, modesto,

Iubilos referre summos.

Exstet, precemur omnes,

25

Illi per omne saeculum

Requies, salus, decusque

Et gloriae incrementum,

Deitate Trinitatis

Moderantis omne quidquid

30

Exstat, valet, vigetque.

 

Item praefatio

Vlla non canit Camoena

Cui loquendi copia

Blaterans stridet, vel desit

Pusioni, ut adsolet.

5

Inscius, socors, hebesque,

Omnibusque stultior,

Frivolusque quamvis exstem,

Impedite garriens:

Gesta digessi vides ut,

10

Impolito famine,

Inclyti, bonique iusti

Marchionis strenui.

Parvus inter dicta vates.

Nunc feror dicendaque;

15

Haec movent rudem poetam,

Illa cogunt scribere.

Hic tamen subsiste mecum,

Quo locorum ivero,

Impolitus licet exstes,

20

I, precor, salubriter.

Me stupor percellit ecce,

Atque plura territant,

Et novis surgunt figuris

Quae taceri non fas est.

25

Mens fugit mirata multum;

Fasce pectus cogitur.

Christianorum peragrans

Circuivi exercitus,

Repperi nullumque talem,

30

Omnibus praecognitis,

Vt Richardo marchioni,

Cui tanta coaffluant.

Hunc feremus ter beatum,

Et quater hunc millies;

35

Hunc benignum, hunc modestum

Concrepabit pagina,

Hunc pium, iustumque sanctum,

Et probatum et maximum,

Almitatis huius actus

40

Testis est Northmannia,

Largitatis atque huius

Testis est et Francia:

Fortitudinemque eius

Comprobat Burgundia.

45

Regna, facta, sancta dicta,

Quin stupent et caetera:

Cogitatu, facto, dicto

Nemo maior splenduit.

In bono summo quies huic,

50

Sempiterna gloria.

 

Oratio

Dacorum olim themate vili

Ardua currenti mihi gesta.

Consurgit moles modo torva.

Pondere quippe suo, quia non est

5

Nostrum quoquam tempore prisco

Exaudita, rudineque visa;

Propter hoc non cognita cunctis.

Credita nec tentataque paucis

Spiritus alme, veni, peto supplex,

10

Nectare, septifluo radiando.

Ast id qua virtute dedisti

Iam fieri, da posse profari.

 

Praefatio ad praesulem Rotbertum

Fomitis aetherei regimen, terrestris Averni,

      Orbis totius ΝΟΥΣ, decus, imperium.

Sidereum columen, specimen, vigor atque supernus.

      Vranicum numen perpete cuncta tenens.

5

Causarum series, motus per condita rerum,

      Compactor hominum gloria divicolum.

Quanquam cuncta tibi depromant munia laudis,

      Concentu vario, syrmate dissimili,

Hac te cunctorum regem cantavimus oda,

10

      Continuis votis, supplicibus precibus.

Tu fecunda ΤΡΙΑΣ, simplexque ΜΟΝΑΣ vocitaris,

       ΕΛΛΗΝΑΣ ΚΑΤΑ seu te quoque distribuant

 ΥΠΟΣΤΑΣΕΙΣ ΟΥΣΙΑΝ solam ΜΙΑΝ ΣΕΙ ΤΡΕΙΣ,

      Seu sic ut latius orbis in ore tenet.

15

Veram ΥΠΟΣΤΑΣΙΝ ΜΙΑΝ ΤΡΙΑ nempe ΠΡΟΣΩΠΑ,

      Idem semper ades, idem is et ipse manes.

Tu Pater ingenitus, gignens tu crederis unus,

      Sic Natum genitum Sophia plaudit ovans.

Flamen utroque fluens vere vivax Paraclite.

20

      In tribus his unam nos colimus ΘΕΟΤΗΝ.

Quae sic dicta placet, quod cernens currat in omne,

      Et nusquam extra se possit adesse aliquid.

Cum motus stabilis, status sit mobilis, atque

      Catholicum hoc fidei veridici perhibent.

25

ON substantificum, rerum ΤΥΠΟΣ ΙΔΕΑ* mundi,

      Per seipsum bonitas permanet atque viget.

Hoc non est, nec hoc est, exstat verum ΘΕΟΣ omne,

      Non hic, non ibi, sed totus ad omne valet.

 ΜΗΣΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΣ, ΜΙΚΡΟΣ testatur ΑΝΑΡΧΟΣ:

30

       ΜΗΣΟΣ dum iugiter intima quaque regit;

 ΜΙΚΡΟΣ dum minimis largitur opem atque salutem;

      In magnis ΜΕΓΑΛΟΣ maxima dum vegetat.

Sic magnis, mediis, parvis praeest quoque semper,

      Ipse individuus totus ubique manens.

35

 ΩΝ ΑΡΧΗ, ΜΕΣΟΝ ΩΝ, ΤΕΛΟΣ ΩΝ quoque ΠΑΝΤΩΝ,

      Ex ipso quoniam omnia quaeque vigent.

Ipsum ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΝ nihilum profiteantur eumdem,

      Vt stupeas, lector, catholicum hoc memorans.

Imcomprensibilis natura quod viget omnis,

40

      Exsuperans plane ΝΟΕΡΟΣ atque ΛΟΓΟΣ

Qui dum non ullo capitur, nihil ipse vocatur.

      At quotiens paret, ecce ΘΕΟΦΑΝΗΣ.

Ex nihilo in quiddam semper succrescere fertur,

      Scribunt hoc nihilo cuncta creata simul.

45

Hinc est, quod tenebrae vocitatur, dicitur atque:

       ΨΑΛΜΙΣΤΗΣ etenim sic sacer intonuit.

Sicut sunt eius tenebrae, sic lumen et eius,

      Est reprobis tenebrae lumen et ipse probis.

Cum se sic habeant veri digesta fluenta,

50

      Vltro concipias ecce necesse subest.

Nullis nos animis, nulloque lepore superbi,

      Praefinire Deo iudice quid proprium,

Nec promptum cuiquam, nec dignum pandere, nec fas,

      Quis, qualis, quantus ΚΥΡΙΟΣ is maneat.

55

Dignius oratu, meliusque, propinquius atque

      Hunc nectes animo, purus et ipse manens.

Orari verbis devotis vult, placidisque,

      Largiri facilis, cedere promptus adest.

His ergo modulis credendis veridicisque,

60

      Amplector votis, continuis precibus.

Ingenitum Patrem vere, Sobolem genitamque,

      Pneuma ab utroque fluens fomite sensifico,

Omnia cui quae sunt digne profitentur ovanter,

      Et regit imperio omne quod est proprio;

65

Ter tria quem coelis conlaudant agmina semper.

      Quem recolendo canunt, quem venerando colunt

Quem patriarcharum clangendo coetus in unum,

      Exhilarans odas concinit haud modicas;

Veridici vates cui promunt syrmate laudes,

70

      Alloquiis sacris quae cecinere vigent;

Quem duodena phalanx recolens * veneratur,

      Omnia contemnit, atque sequendo colit.

Quem testium innumerosa cohors aeternum concinit hymnis.

      Ac iubilat gratans, verbera despiciens.

75

Virginitatis apex, ex quo sumendo decorem

      Conspicue modulat, mirifice reboat.

Quem coelum supra, tellus quem laudat et infra.

      Quaeque elementa ferunt, hunc venerando colunt.

Quod restat siquidem, quodque instat, conditor almus,

80

      Respice propitius, quaeso, favens precibus.

Praesentes operas miserans compone, precamur,

      Et sensus cumules, oraque fructifices.

Richardo titulum celsae componere laudis,

      Vrget materies, atque coarctat amor.

85

Qui tibi mirificus viguit per saecula servus,

      Omne malum calcans, omne bonum relevans.

 

66a. apostropha

O semper meritos tali de prole parentes,

Cuius in exortu superos ingentia cives,

Terrigenas pariter perflarunt gaudia plures.

Coelicus ordo hilaris tanto concive futuro,

5

Humanus meritus gratatur iudice sacro.

Orbis sub cuius semper moderamine laetus,

Tranquillae pacis praedigna dote fruetur.

 

66b. apostropha

Felix, o meritum sati

Insigni patre matreque,

Infantis celebre sacri,

Richardi quoque nomine.

5

Cuius purificatio,

Et cuius renovatio

In patris Domini Dei,

At huius Sobolis Dei,

Sacri Flaminis et Dei:

10

Vnius tamen et Dei,

Veri nomine perpeti,

Castro facta decentius

O Fiscanne tuo, maris

Prope littora quod viget.

15

Omnes undique clericos,

Plebes et populos ciet,

Sacros ut iubilos ferat

Patri, et verbigenae Deo,

Ventre et virgineo edito,

20

Sempre Pneumate cum sacro.

 

67. apostropha

O Willelme potens, et probus, et pius,

Dux, martyrque future.

Pollens iste puer matre satus sacra,

Iustae progeniei

5

Haeres, non importunus erit Deo,

Clero nec populoque;

Verum congruus et conveniens pater,

Iustus, patriciusque,

Sanctus marchio, constans comes et bonus,

10

Dux et christicolarum.

Fulgens atque propagator erit sacer

Verae credulitatis

Ac legum. Populo distribuet pius

Iustas rector habenas.

15

Et plebes soboles, ut moderans pate

Iuste pacificabit;

Illi sit puero gloria, pax, decus,

Iesu et gratia Christi.

 

68. apostropha

Puer inclyte, et indolis almae

Patre de nitido sate, matris

Genere ex rutilo, ingenuoque,

Merito tibi subditur ista

5

Patria et regio, editus es qua;

Quia dux bonus, et comes almus

Eris indigenae morulanti hic,

Eris et decus Ecclesiarum

Sacris et ordinis et graduumque

10

Sacra gloria, spes recolenda.

Vagus, orphanus, exsul, inopsque,

Capiens opis auxilium a te,

Hilaris saturatus abibit.

 

69. apostropha

Rotomage super missa vage littora Sequanae,

Vrbs fecunda bonis omnibus, et militibus feris

Semper feta laon, dives opum, plenaque munerum,

Venatu exhilaris, sufficiens, et locupletior

5

Multarum specierum, generum, pisceque ditior;

Altis alitibusque, accipitrique ancipiti scio;

Omni quin melior, quin potior, urbe potentior,

Portus quam vegetat Belgicus, et Celticus, Anglicus,

Gaude tripudians, laetificans, exhilarans, quia

10

Perfectus senior et dominus legifer est tibi;

Defuncto et patre dux, patricius, marchio habebitur,

Richardus celebris, iustus et almus, pius, innocens,

Sanctus, religiosusque, benignus, sacer et probus,

Solemnis, celebris pro meritis, dignus, amabilis,

15

Dilectus, recolendus, reverendus, memorabilis,

Saecla iure valens, iure potens, iure per omnia,

Qui te olim moderans proteget, et auxiliabitur

Et cuius meritis continuis saecla per omnia,

Praefulgens locupletaberis, et munificaberis,

20

Et cuius bonitas, et pietas, et reverentia,

Campos Elisios scandere te coget ad ultimum.

 

72a. apostropha

Rotomage tuus modo puer,

Marchio iure potens tibi datus,

Captus adest quia, plange tremulans

Regeque, Francigenisque Satrapis

5

Ducitur, heu dolor! advena velut

Dacigenis stolidis proceribus.

 

72b. apostropha

O Luthdovice,

Si bene corde

Vota teneres

Quaeque sacrasti,

5

Rex recolende,

Cum bene regnans

Imperitasti;

Auxiliante,

Praesidiumque

10

Dante salubre

Vindice tanto,

Patre Richardi

Religioso,

Innocuoque

15

Martyre Christi,

Simplicitate,

Et probitate

Munificato,

Belgica quo nunc,

20

Celtica necne

Ast Aquitana

Gallia porgit

Multiplicatos

Vndique tractus.

25

Cur abicis quod

Iam sacramento

Religionis

Christicolarum

Iure tulisti?

30

Cur resolutus

Lege ferina

Atque nefanda,

Muneribusque,

Proditus astu,

35

Linquis honestum,

Iamque, revulsa

Pace, tenorem

Credulitatis?

Cur sobolemque

40

Illius almi,

Lore ligatam

Impietatis,

Fomite pravo,

Heu! vegetandum

45

Atra cupido

Sorte cupita

Detinet exlex?

Desine pravum;

Sperne tenere

50

Quaeque nefanda;

Mitte Ricardum,

Postulo, ephebum,

Quod sua iura

Impleat alma.

55

Quo capis illum,

Tu capieris,

Et vice digna

Regredieris.

 

75. apostropha

Northmanniae nunc praesules,

Belloque in omni principes

Regni triumphales simul,

Et clerus omnis ordinis,

5

Populus simul plorabilis,

Pueri, senes, et virgines,

Iuvenesque, cunctae feminae,

Vulgusque in vicum concitus,

Fletus lugubres mittite,

10

Moestis modis et parcite.

Nam gaudium vobis datum:

Vinclis solutus regiis,

Elapsus et custodibus

Richardus almus, innocens,

15

Prudens, puer sanctissimus,

Pulchre decorus, splendidus,

Liber tenaci compede,

Vobis erit dux praepotens.

Grates Deo nunc reddite

20

Pro liberato pignore.

 

76. apostropha

Mellifluae bonitatis ope,

Hugo potensque, valensque, vigens,

Magnus, et inclytus, ac meritus,

Magnanimus, bonus, almificus

5

Mirificus, probus, egregious,

Auxilii ecce memento tui,

Et reminiscere quam peragis

Eximiae probitatis opus;

Emeritumque iuva puerum,

10

Protege, salvifica, refove;

Quod pater ut tenuit teneat,

Gaudeat et recidivus eo,

Possideat, habeat, faciens

Quod facere assidue ambierit.

 

78. apostropha

Inventor sceleris, consilii et mali,

Prorsus quod vetitum est, fraudis et impiae,

Cur prescire Dei consilio tuo

Gestis conterere, et sistere perfido?

5

Eheu! occubuit perfidia tua:

Huius iam sobolis praemeritus pater.

Pro visu Domini purior ut foret,

Fultus martyrio, testis et emicat.

Hanc non contaminans improbitas tua

10

Torquebit simili et dilanians modo.

Hic vero sederit dux luculentior,

Prudens, pacificus, promeritus comes,

Sanctus, religiosus, bonus et pius

Summus patricius, marchio providus,

15

Defensor patriae, ast indignis opis,

Solator miseris, quin viduae et orphani;

Cunctis omne bonum lucraque prospera

Effectus, populum regmine congruo,

Conducet, moderans legeque corrigens,

20

Campi siderei ad pascua caelica.

 

82. apostropha

O rex, cur memor haud tui

Istiusque patris, qui tibi profuit,

Cuius praesidio continuo regna tenes modo,

Et qui multa operatus est

5

Pro te, et qui occubuit hostia victima

Regis siderei scii quaeque latent quaeque vigent:

Et quod iam genitor suus,

Pollens veridica perpete famine,

Armis exsuperans, et quod avus continuit sacris

10

Nunc praeiudicium facis

Ex hoc innocuo adhuc puero, probo

Ricardo, celebri prosapia nobiliter sato.

Huius flagitii lue

Casus innumeri praepedient, ob hoc

15

Olim te capient, te periment fine sub ultimo.

 

86. apostropha

Digne pro meritis ducis futuri,

Richardi celebris, bonique iusti,

Fulgentis pueri, indolisque sacrae,

Vestra proque fidelitate, qua nunc

5

Bellando patriam tenetis istam.,

Northmanni o proceres satis potentes

In certamine praelii et triumpho,

Cauti et consilio probique cuncto,

Servantes stabili tenore pacem,

10

Et sacrae fidei petitionem.

Nunc salvete, valete, avete semper,

Et vos, et soboles, sacri et nepotes,

Omnis progenies sacratae stirpis,

Septenaeque locum quietis aptum.

15

Post artus lugubrem solutionem,

In summoque bono novi refecti

Sortis prospera, bis dualis, ac bis,

Cum sanctis capiatis aggregati,

Regnum qui patriae tenetis huius,

20

Vis virtute potentis et tenacis,

Richardi pueri in fidelitate.

 

88. apostropha

O pius, prudens, bonus, et modestus;

Fortis, et constans, sapiensque, iustus,

Dives, insignis, locuplesque, solers,

Rex Haigrolde;

5

Quamvis haud sis chrismate delibutus,

Et sacro baptismate non renatus,

En vale, salveque, et aveto semper

In Deitate.

Qui Richardum percelebrem tuendo,

10

Rege capto, Francigenisque stratis,

Praelio certaminis et peracto

Vindice dextra,

Regni habenas nunc moderas potenter,

Et ligas cunctos fidei tenore,

15

Servientes ut famulentur omnes

Ecce Ricardo

Innocenti, perpete pusioni,

Nobili prosapiaque creto,

Atque florenti meritis, et aevo

20

Vbere, et almo.

 

90. apostropha

Vrbs luculenta, micans milite sacro,

Cunctorumque bonorum ubere plena,

Tranquilla residens effera portus,

Rotomage, cape perpete laeta

5

Divino reducem nectare plenum,

Patriciumque ducem iure potentem;

Mirificus quoniam hic almificusque,

Mellifluus pariter dux, comes, atque

Patricius tibi erit, marchio constans,

10

Et cuius famam olim redolentem

Augere propenso sat probitatum

Quatuor agnoscent climata cosmi,

Sanctior exstiterit nemo quod ipso,

In facto, dicto, quin meditatu,

15

Exstat nam in tribus his summa negoti.

 

95. apostropha ad Arnulfum

Posse sistere cur Dei,

Omnium quoque praescii,

Velle, cuius opus manet,

Et calor petit omnia,

5

Regibus cupis asperis,

Contumacibus, improbis,

Arrogantibus et malis?

Quamvis emeritum ducem

Heu! patrem tetigit, tuus,

10

Istius pueri sacri,

Mucro, sanctior ut foret

Testis almifluus Dei:

Vota non tua frivola

Velle prospicient tuum;

15

Ecce sed comes almior,

Marchio locupletior,

Duxque sanctior omnibus,

Nobilis, celebris, pius,

Iustus, almificus, probus,

20

Sanctus, innocuus, bonus,

Omne iam statuet bonum,

Omne conteret et malum.

 

96. apostropha

Otho, rex magnus recolendus atque,

Cur Ricardum, percelebrem sacrumque,

Nobilem, iustumque, probum, modestum,

Marchionem patriciumque sanctum

5

Et ducem nunc, magnanimumque fortem,

Ambis infesto laniare coetu

Et maligno contaminare nisu,

Et honorem tollere principatus,

Quin potenti sistere cogitatu

10

Nutui Regis superique summi?

Posse nullus nam Supero resistet,

Velle nec iam sidereum reflectet.

Hic comes, dux, patriciusque summus,

Marchio sanctus, celebris, modestus

15

Legibus plebem moderabit almis

Torquet astutus laceros reosque,

Atque iustis praemia digna dedet.

Moribus sanctis meritisque fulgens,

Sic poli splendentia scandet astra.

20

Tu potens rex atque vigens valensque,

Contereris numine sempiterno,

Incubabis ridiculaeque sannae;

Sicque Northmannis reprobatus ibis

Ad tuae sedis verecundus aulam.

 

98a. apostropha ad Othonem

Otho, surge velocius, et fuge nunc citus,

Natalem pete glebam!

Vindex nam superus tua territat agmina,

Surgens nunc cito cede!

5

Ductor subdolus evanuit tuus en fuga:

Te nunc erue praepes!

Contra velle Dei quid adhuc recubas? Fuge

Nunc i, nunc fuge, nunc, nunc.

Cum Northmannica praepedient tibi et agmina,

10

Heu, heu! turpius ibis.

Gressum nunc pete, nunc fuge, nunc iter arripe

Fidos cedere coge!

Rex nunc, ne pereas, fuge, cede, liquesceque,

Septus labere coetu!

15

Richardus iuvenis probus et pius et bonus,

Agmen iam citat ingens,

Summus marchio, dux quoque, patricius, comes,

Et te cedere gestit.

Huius rector humi, locuples, bonus et sagax,

20

Aut non, aut velis, exstat.

Legum et distribuet populo moderaminum

Iudex iustus habenas.

Damni postque lugubria debita flebilis

Digne scandet Olympum.

 

98b. apostropha ad Luthdovicum regem

Quem regale decus, sceptrum passimque coruscum

Iactitat eximium,

Stemmate regali quem exporgit sexu ab utroque

Regia progenies,

5

Quem decet attolli summo conamine quae sunt

Regia si peragis,

Et cuius proavi bis ter tria regna feruntur

Conciliare sibi,

Cur vicibus tantis Richardum sternere gestis,

10

Percelebrem iuvenem?

Perfidiae deditus, casso conabere cuncta

Namque supra satis haec.

Nunc fugias potius, magis haec sententia praestat,

Praepete equo et volucri.

15

Contra Northmannos olim feritare cupisti,

Quid memor attigit es.

Nam captus belli certamine, succubuisti

Casibus innumeris.

Nunc fuge, cede, recede, itiner cape praepete gressu,

20

Vivere si cupias!

Iurgia nec repetas contra, quem dextera sanxit

Iudicis aetherei,

Quem censura Dei praedestinat omnipotentis

Moribus et meritis,

25

Ecclesias altis extollens culminibus, quo

Aedificet, statuat,

Protegat et populum, coelestis pneumatis auctus

Nectare septifido,

Muniat, exaltet, defendens adiuvet, atque

30

Hostibus eripiat,

Ordinis atque gradusque monastica suppleat, ornet,

Stringat et amplificet,

Legeque normali compellens vivere cogat

Servitio Altithroni,

35

Sicque corollarii superi commercia lucrans,

Vivet in arce poli.

 

98c. apostropha ad Richardum

Ricarde, bonus, recolendus,

Digne venerandus, amandus,

Et marchio, dux, comes almus,

Iam praetimidos faciendo

5

Super hos timor irruit ecce

Reges domini omnipotentis,

Ne sollicitus timeas nunc;

Iaculoque Dei celeres iam

Perculsi animo fugiendo,

10

Plures manibus capientur;

Plures gladio morientur.

Sic vix patriam repedabunt.

Tu legibus et populorum

Iudex animos redomabis.

15

Ast ecclesias statuendo,

Famulatu sollicitare

Practico theoricoque,

Triforme hoc ordinis agmen,

Deitate sacrae Trinitatis

20

Coges, urgebis et anges.

 

98d. apostropha ad Arnulfum

Insidiis rimisque hiantibus

Cunctis malisque traditus,

Exosus nimium, ut putridum pecus,

Clades perosa, odibilis,

5

Pestifer et nocuus, quin perfidus,

Iniurius, cunctis lues,

Et dicto et facto, meditamine,

Obnoxius cunctis, reus,

Amplius haud renoves iam iurgia;

10

Nullos citabis litibus.

Desine Ricardum, iuvenem, probum,

Praedestinatum iam Deo!

Marchio, patricius, dux et comes,

Electus, almus, praepotens,

15

Egregius, iustus, pius et probus,

Sanctus modestusque, innocens,

Religionis apexque sacrae cluens,

Et forma normae praecluis,

 ΙΔΗΑ summa boni huius lucidi

20

Plebem fovet Northmannicam.

 

100. apostropha ad Richardum

Censor, ab occasu quem laus exporgit Eoo

Fama recensitae laudis Septemque trioni,

Patrici Ricarde, comes, dux, marchio, princeps,

Religione calens, probitatum agalmate florens,

5

Alloquio mitis, bonitatum merce celebris,

Callem iudicii servans moderamine legis,

Grandia causidicum superant tua facta pusillum,

Compressum nimium rerum aggere multimodarum;

Nec valet exsequier quod gestit scribere semper,

10

Actus impetus eximii nam vicit inertem:

Quamlibet immeritus, poterit quod scribere certet.

Heu! athleta Dei vigeas in culmine divi.

Gaudia cum sanctis habeas per pascua pacis.

 

102. apostropha

Prolis optatae prosperitatis,

O semper cupidi, indiguique,

Northmanni proceres, belligerique,

Vivacis mentis igne calentes,

5

Non hac, quae vehitur, virgine proles

Nascetur, populum quae reget haeres.

Verum, divino numine nutus,

Coelestis virgo proiet olim

Stirpe Dacigena, nobilis, alma,

10

Pulchra, percelebris, et reverenda,

Digna, praeelecta, et recolenda,

Cauta consilio, provida, prudens:

Quam dux Richardus, marchio iustus,

Pluribus sibimet eliget unam,

15

Iungens connubio, foedere, pacto,

Quaque vergente tempore dignus

Nascetur haeres germinis almi.

 

103. apostropha

Heu, quid adhuc furis ardescens odio perfidiaque,

Invidiae nimium afflictus taedis et laniatus?

Desine moliri contra superum velleque posse:

Pervacuus nimium labor est, quem nunc corde retractas

5

Non capitur, quem dextra Dei sanxit, protegit atque.

Nam iustus, probus, innocuus, sanctus, percelebrisque

Marchio, patriciusque, comes, dux Ricardus et almus,

Aggere quadrifidae mactus virtutis rutilanti,

Plebem commissam sibimet pater, ut corriget augens

10

Proteget, auxiliabitur, et salvabit, refovebit.

 

105. apostropha

Moliuntur ecce plures,

O Ricarde benigne,

Duxque patriciusque magnus,

Cunctis et comes almus.

5

Subiugare te potenter

Vafra calliditate,

Et retractat quisque dolo,

Quo te perdat inique.

Propter hoc stude valenter

10

Certa, speque, fideque,

Enitere vi micante,

Meritis merceque iusta,

Quo queas vigere semper

Solerti probitate,

15

Callis et iusti tenere

Libram, rectum itinerque.

Frueris sorte tali,

Quo nunquam capieris:

Sed vigebis seculorum

20

Iam per saecula cuncta.

 

106. apostropha ad lectorem

Profusis precibus, lector, supplex tibi dico,

      Artis septifluae gnare, capaxque bene:

Deficit eloquium: non hunc sustollere possum

      Quantum opporteret laudibus innumeris.

5

Nec stringi numeris, nec possunt cedere verbis

      Quae mala sedavit, quae bona distribuit.

Custos defensorque suae patriae luculentus,

      Dux, comes iste bonus, marchio, patricius,

Archidicus rethor verus si quislibet esset,

10

      Posset veridica scribere quae cuperet;

Ast ego stultus, hebes, cunctaeque rationis et expers,

      Scribere non valeo dicere quae cupio.

Istius notae scriptaeque libro bonitates

      Eius stellifero qui sedet in solio.

 

107. apostropha ad regem Lotharium

Lothari, rex clemens, pius, iustus, sanctus,

Probus, modestus, nobilis, lux alma orbis:

Cur decipi moliris, infectus spurco livore,

Ricardum ducem sanctum, iustum?

5

Iamiam pudebit cogitasse hoc perversum

Ingloriusque habeberis: hoc, heu! velle

Pravum tuum; sed velle posse haud continget.

 

109. apostropha ad urbem

O civitas fecundior quampluribus,

Fertilitate boni, militibusque sacris!

Tuus ecce dux prudens, pius, sanctus, bonus,

Tantorum procerum erutus insidiis,

5

Peragit Dei quae sunt, tibique congrua,

Recti per cuncta tramite iudicii.

Sed, quod colonus non fui quondam tuus,

Nescio digerere quae studuit facere.

Vtinam poetas possideres garrulos,

10

Quis bona quae studuit elucubrata forent!

Quod vatibus culpa est, cares rhetoribus.

Instrue nunc pueros artibus innumeros,

Successio quidquid peraget magni patris,

Carmine multicano elucubrare ut sciant.

 

110. apostropha

Celebris, digne nobilis, atque

Marchio summus, duxque verendus,

Tutor cleri, plebis et altor,

Rector populi, iustus et almus,

5

Orphani et exulis irrevocandus,

Viduae solatorque benignus,

Fortuitis nunc casibus istis

Velle modestum non minuetur.

Neve fatigeris dubitando,

10

Tibimet dum infortunia crescunt,

Nam, quem colit, hunc lacerat acre

Kyrrius, aeternus, refovendo,

Pater ut sobolem recreans dulce.

Quae peragis nunc perage sempre;

15

Quae operaris modo haec operare.

Vrbs ablata tibi quoque furtim,

Tibi reddetur, iudice summo.

 

112. apostropha

Fervere caede nova silvas camposque patentes,

Corpora functorum pariter, lacerosque iacere,

Rustica gens quos induviis fera dispoliabat,

Atque rubere sacro spumantes sanguine rivos;

5

Fingere quemque sibi varii discrimina lethi,

Atque super gramen tepidum fumare cruorem,

Richardumque ducem gratari, strage peracta,

Militibus laetis, esses si forte, videres.

 

113. apostropha

Gurgite caeruleo Sequanae meat aestuantis amnis,

Et movet ingentes pelagos vaga cursitantis aestus,

Lambit odoriferas et gramine floridante ripas,

Molliter herbarumque comas lavat unda praepes ample,

5

Ipsam quum refluum torquet mare detrimenta lunae,

Detrusam retrorsum fluctibus aequoris minantis,

Eptadis officio mutantia vel crementa passum;

Vmbroso et vestiti palmite praenitente colles,

Deliciosus ager vinetaque continens honesta;

10

Cursibus undarum irriguis satis emicantque prata:

Vrbs qua percelebris nunc Rotome praenites decora,

Labentis iocundis usibus affluenter amnis,

Merce quibus varii componere foenoris queat se.

Sed munita nimis rutilas magis inclyti patricii

15

Richardi meritis et moribus undecunque iustis,

Qui virtutis inexpugnabilis almitate plenus,

Protegit, exaltat, temet regit, et fovens tuetur.

Auro plus constans, hostes fugat, obstat arguitque,

Marchio duxque, comes mirabilis et stupendus actis,

20

Praedignusque, probus, sanctus, pius et bonus, modestus.

 

117. apostropha

Rusticus inscitiae quamquam nostrae stylus ornet

Diversi variis generis metris opus istud,

Praevacuum nimis, indiguumque opis, artis inopsque,

Rhetoricique favi redolentis nectaris exsors,

5

Heroico potius metro pollere deceret;

Hoc lucubrata vigent quia fortia facta virorum.

Hic nam vir fortis, constans, robustus in armis,

Pacificus, bonus, atque probus, pius, ipse modestus,

Magnificus, meritus, praecelsus, nobilis, almus.

10

Inclytus, egregius, mirabilis, atque decorus.

Maximus, eximius, praecellens, magnanimusque.

Praecipuus, iustus, sanctus, humilisque, venustus.

Propitius, lenis, mansuetus, mitis, acerbus.

Longanimis, celebris, solemnis, amabilis, atque

15

Clemens, indulgens, miserens, scelerum puniensque.

Protector, censor, tutor, largitor honorum,

Prudens et sapiens, industris, gnarus, enormis,

Linguarum, diversarumque sciens regionum,

Attentus, docilis, cupidus, sitiensque bonorum,

20

Mirificus, stabilis, suavis, fidusque, fidelis.

Tranquillus, placidus, laetus, sine nube, serenus.

Iocundus, dulcis, blandusque, affabilis omni,

Facetus, felix, frugalis, iuridicusque.

Formosus, dives, locuples, et munificator,

25

Dulce caput populi, spes et fiducia plebi,

Procerus, pulcherque, elegans, forma speciosus,

Pes claudo, ast oculus caeco, baculusque labanti,

Omni sufficiens potus large sitienti,

Escae praelargae et variae cibus esurienti.

30

Pauperis, exsulis, at inopis susceptor enormis.

Protector viduae, coniux velut atque maritus,

Solator regumque, ducum, procerum, comitumque,

Dum mundo viguit; sic omnibus omnia factus,

Offecit nullis, certavit profore cunctis.

 

124. apostropha

Hactenus aequorei per magna negotia fati,

Dispositum variosque vicissim turbine factum,

Fortunaeque vices bifidas felicis et acris,

Vndisona vectus fluctu, surgente procella,

5

Stulticiae cecini nostrae stridente cicuta.

Profectus portum stabilem, ventisque quietum,

Sulcavi profunda nimis parvo aequora remo.

Sunt octona sacrae passim felicia vitae,

Summum corde bonum sincero emitur quibus in quo.

10

Sed mea mens tenui meditans conatur avena,

Si poterit munus quoddam captare bonorum,

Exiguae modico mercis de fenore sumptum.

 

126. apostropha ad Robertum archiepiscopum

Huius patricii cumulum bonitatis enormem

Praesul amande vides.

Symbola qui merito crescit bonitatis in octo

Praesul amande vides.

5

Bis quo bis scribit quae Evangelista beatis

Praesul amande vides.

Quaeque tuus genitor factis implevit opimis

Praesul amande vides.

In dicto melior quoniam nemo extitit ipso

10

Praesul amande vides.

In facto certe nullusque potentior ipso

Praesul amande vides.

Vllus nec hominum extat sanctior in meditatu,

Praesul amande vides.

15

Huc hebeti et vili scripto devenimus usque

Praesul amande vides.

Pulchra nimis ratio verborum, materiesque,

Praesul amande vides.

Thematis editio extat frivola, rustica, vilis,

20

Praesul amande vides.

Dictatu vili nunc nunc cape dulcia facta,

Praesul amande vale.

 

127. apostropha

Quum per mirificos magnificosque,

Cunctis Christicolis percelebresque

Richardi comitis patriciique,

Insignisque ducis, et recolendi,

5

Volvor thematibus vilibus actus:

Pars rerum melior tecta videtur,

Et torpet series nunc luculenta,

Quae iam perniciem conferet acrem,

Stulto, ha! mihimet non reserata

10

Permagni nimium munere fructus,

Tu fraudatus eris, optime lector,

Quod summum haud tetigit Musa laborem.

Heu! heu! funereos perlugubresque,

Mens praesaga necis, atque doloris,

15

Diffinire modos expavet horrens,

O res moestifera, digna taceri!

O res moestifera, plena doloris!

Quanquam dicere sit triste minaxque

Cunctis et querulum, et prodigiosum

20

Quanquam flebile sit scribere, scribam.

Scribam quod doleo, quod fleo moerens,

Ad vitam subiit qualiter iste

Dux, et patricius, et marchio summus.

Mortis limina per debita carni,

25

Coniunctus Domino perpete Christo,

Et plus ut stupeas munificatus

Vsus inque Deum estque ΘΕΩΣΙΣ.

 

129a.

O Fiscane sacris semper fecunde favillis,

Sanctorum cineres meritorum flore micantes

In gremio terrae conservans iamque sacratae,

Trina resplendes profusa dote salutis.

5

Olim virgineo micuisti stemmate sacro,

Quum Leodegarium servasti luce privatum,

Elinguemque sacrum, multoque et verbere caesum.

A duce Ebroino scelerum livore repleto.

Hinc mactum Christo ubertate favente loquelae,

10

Sacratae plebi iugiter Christo famulanti

Gust Gildeberta sacrae cedente rubricae,

Stemmate virgineo vario discrimine dempto,

In te succrevit virilis practicus ordo

Desudans Iesu longinquo tempore Christo,

15

Nunc rutilas merito praecelsa et nomine vita,

Strictis limitibus, quae arcta est, hinc inde coactis.

Nec per plana vehit, molitur ad ardua semper.

Haec et Apostolica est eademque. ΘΕΩΡΙΚΑ tantum,

Secessu gaudens secreto laeta perenni;

20

His tribus ordinibus digne suffulta beatis,

 Σωμα sacrosanctum Ricardi, praeducis almi,

Cuius tu precibus lue purificaberis omni,

Et cuius meritis migrabis ad aethera dignis,

Ecce decussa tenes; cuius nutu viguisti,

25

Et cuius patrocinio suffulta fuisti,

Munere largifluo et cuius praecelsa vigebis.

 

129b. apostropha clausula huius operis

O qui finitimo disponis regmine cuncta,

      Iure elementa ligans foedere complacito,

Quatinus algori crepitans calor associatus

      Lege sub alterna cedit aquis et aer,

5

Grates et meritos tibi nunc sacramus honores,

      Patri, cum Genito, Spiritui pariter;

Qui propriis cedis polyformia munera servis,

      Fenore sub mercis quisque talenta ferat.

Iste talentorum retinens commercia quinque,

10

      Graviter exercet quae data sunt sibimet.

Hic duo lucratus activis fenora causis

      Se geminum gaudet iam retulisse quidem.

Debitor unius censebitur ille talenti,

      Illud qui condit in luteis specubus.

15

Te quoque cunctorum discrimina discutiente,

      Hic referet macti praemia iam pretii.

Quem furti et fraudis defossa pecunia damnat.

      Hic luet, heu! Stygios trusus in ima rogos.

Deplorans meritis neglecta porismata poenis,

20

      Aulae detrusus a moenibus placidae.

Hoc metuens ne me condemnet poena gehennae,

      Anxius haerebam quid facerem titubans.

Vrget consubito moenia Northmannica tellus

      Scribere, Christe, tui militis agoniam.

25

Talibus haerentem terrebant plurima contra,

      Materiae gravitas, et species operis.

Cor stolidum, siccae nimium ieiunia linguae,

      Vilis persona artis et opis iners.

Quodque Dei laus est labiis incompta scelestis.

30

      Et quod non possem edere quae cuperem.

Et quod carminibus hic inlaudatus abiret,

      Qui mihimet stolido contulit omne bonum.

Sed tua, Christe, mihi venit fiducia praesens,

      Quod posses facile os vegetare meum:

35

Inque opus hoc stolidum memet connixus adegi,

      Te collatore, te duce, te artifice.

Corde, voce igitur te, Rex, nunc supplico supplex,

      Viribus annexis, supplice mente simul.

Vt dare quod placuit placeat captare libenter,

40

      Illabens votis criminibus refluis.

Multimoda scelerum variorum mole repressum,

      Affectum naevi sordibus ast stolidi,

Invitam miseram me quina decennia versant,

      Et formido premit supplicii Stygii.

45

Me quoniam memini gessisse haud quid bonitatis,

      Et tanti spatio temporis utile nil.

Haec me non stimulant, et mentis ad ima remordent,

      Affligunt, cruciant, dilaniant, lacerant.

Sed tu, Cunctipotens, nostrae spes vera salutis,

50

      Ordo cluens rerum quaeque vigentque latent,

Me lapsum releva, vitii me sordeque purga,

      Praesenti macula et exue praeterita.

Immunem culpae, regum Rex, redde futurae,

      Vt mundus valeam te resonare Deum,

55

Quem tua connexis iubilat plasmatio bombis,

      Quaeque vehit tellus, quae polus atque tulit.

Quae fovet aequoreus diversos gurges in usus,

      Ast aer volitans ** [alite?] plumigera.

Quumque tui fueris iudex in numine Patris,

60

      Supplicium reprobis, praemia dansque probis.

Et me olidis vinctum cum spexeris eminus haedis,

      Hic mihi nam spondent heu monimenta mei.

Candidulos memet quam primum transfert in agnos;

      Coagnus dexter eam velleris Almiflui,

65

Quintini meritis merito super aethera noti,

      Cuius inutilis sum servulus et famulus.