6. de necessitate

Itala Poenorum primis exhausta iuventus

      Occiderat bellis, imminet hostis atrox;

Legit Roma viros servorum milia qui tres

      Emerunt auro sena quater rutilo;

5

Hos sacramentis astringit non violandis

      Adversum Poenos se fore roboreos;

Ad supplementum plures praebent legionum

      Fidiculi servos, praebet et Apulia;

Vrbs quae tempus ad id vetuit, ne militis arma

10

      Vertice quis census induat ingenuus,

Corpora nunc cellis servilibus extrahit ipsis

      Pastorumque casis, quae videt apta sibi.

Cannensis strages templis affixa revelli

      Compulit arma, sibi plurima quae fuerant,

15

Iunius illa suis sacraverat antea divis

      Hostis devicti pluribus ex spoliis:

Instrumenta ferae fiunt haec denuo pugnae,

      Et praetextati scuta ferunt pueri:

Crimine dampnati fuerant qui pro capitali

20

      Cogit ut anxietas militiam capiunt.

Dum Casilinates dux acrius Annibal urget,

      Lorea vincla, modis pluribus utilia,

Pelles et scutis detractas et resolutas

      Limpha ferventi, mandere non piguit,

25

Tanta sibi fuerat penuria tunc alimenti

      Quam pro Romanis sustinuere suis,

Vrbs Campana suis hostes quo tempore fovit

      Poenos omnigenis perfida delitiis.

Dum Praenestinos premit Annibal obsidione,

30

      Vnus cum grandem perferat aesuriem,

Nummis bis centum murem venumdedit unum,

      Plus quam se cupidus muris amat pretium;

Venditor oppetiit sevo famis ilico telo,

      Emptor et evasit a nece muris ope.

35

Vrbem dum Marius vexant et Silla severus,

      Desciscunt foedo quando supercilio,

Aurea templorum vendunt, argentea necne,

      Vasa, senatores claraque dona ducum;

Annua militibus dant inde stipendia cunctis,

40

      Thecis aerarii iam penitus vacuis.

Claudit Arismundi dum Caesar moenia celsa,

      Illis materies non erat ulla locis

Congruat aggeribus quae per girum fabricandis;

      Caepit inauditum dux cito consilium:

45

Hostica patrato iacuere cadavera bello

      In campis multa congerie patulis:

Insuit illa suis per mutua vulnera pilis,

      Nec sibi deesse sudes roboreas queritur;

Aggeris in morem compingitur ardua moles,

50

      Aequaret muros quae sibi contiguos.

Cretenses Quintus conclusit in urbe Metellus,

      Affliguntur et hii cladibus insolitis,

Dumque capi metuunt, iumentorumque biberunt

      Vrinamque suam, nec tamen effugiunt.

55

Perpendis volucrum serpentum necne ferarum

      Hinc Calagurritas exuperasse genus:

Servant civilis, Sertori, seditionis

      Relliquias viles urbe tuos cineres,

Iam penas dederas ferro caedente repensas,

60

      Servavere fidem perpetuam cineri;

Obsidet hos Magnus, congesta vorant alimenta,

      Hinc iumenta sibi cum sua deficerent,

Vxorum carnes, natorum cocta suorum

      Viscera, crudeles in sua trahiciunt;

65

His dapibus saturi, factique sepulcra nefanda,

      Caesi strage truci iure carent tumulis.