Ardua Francorum dicturo principis arma

Clyo fave viresque doce, quibus invida fregit

Ora, nec immerite cessit, sed restitit ire

Ottonis, quantosque refer superare labores,

5

Quotque sibi dedit instabilis Dea vincere casus.

Nam multi dominus fati magnusque deorum

Emulus ille suos tantis virtutibus annos

Implevit, quod in ore sui languescit Homeri

Pelides et clara stupet cum Cesare musa.

10

Tuque tuis memorandus avis, cuiusque parentum

Insignes elata colit Thuringia laudes,

Quo Parthenopolis exultat presule, quantum

Vtraque gaudebat Carolo Germania rege,

Mitis ades vatemque hedera succinge secunda

15

Daque novam, quam fecundo sub pectore portas

Hippocrenis aquam, nec cum tibi sperne laborem

Ascribi mentemque mee moderare Camene.

Vix molli natura domo puerique tenellis

Exierat cunis, dum Fescennina propinquis

20

Necdum verba notis orsus loqui et ubera primi

Pene bibens anni nec adhuc tractabilis omni

Pro studio matrisque pio nutritur amore,

Que pollens alto sublimis sanguine morum,

Plus virtute nitens, cum Martha sola ministrat

25

Solaque sollicita est, Francorum provida genti

Norica iura regens, tamen hec inter meliorem

Contemplative partem sortita Marie.

Mox prime etatis decurso tempore voci

Promtior et digitis, ad formam ductilis omnem

30

Impubisque puer, matris solertior astu,

Cura sue gentis, cupido quem corde futurum

Expectat dominum, Trivie committitur artis

Artandus studio variasque agnoscere linguas.

Qui non ancipiti discernens mente magistrum

35

Ore bibit situlo. puerum noti computat annis:

Sed gestans in corde virum commenta Sophie

Nobilis inquirit discens quid littera, quid sit

Sillaba, quot partes, que, cuius partis origo,

Quot versus currant pedibus, quid barbarus error,

40

Quid solecismus peccet, quantumque poetis

Indulsit venie cesure larga potestas,

Quid genus et species querit, quid differat, et quid

Accidit appositis, quid syllogismus acutis

Cornibus intrudat, pugiles quibus armet elenchis

45

Magnus Aristoteles, triplicem cum rhetore causam

Discutit, ornatis palpato iudice verbis

Persuadere sciens gnare causamque tueri

Si volet iniustam, iustam corrumpere docte.

Inde viro propior, forti vicinior evo,

50

Spectandus iuvenis prope pubescentibus annis

Et sparsis prima malis lanugine, magna

Parturiens animo non sat cognosse Latine

Gentis habet rivos, sitiens gustare profundos

Grecorum fontes. et statim Cecropis urbem,

55

Cui multis coram superis Tritonia nomen

Immortale dedit, adiens motumque fidelis

Assumens operis, totum sub pectore celum

Ducit et astrorum leges causasque latentes

Cum rebus penetrat, medium quem circulus axem

60

Plus premat, indagat, et quo ferventior, in quo

Sol sit frigidior signo, dum sistat et unde

Libra pares faciat noctes, quo quelibet ortu

Stella micet, quantus septem ferat impetus orbes,

Quamque domum quis possideat, quot passibus a se

65

Ordine quo distent, letalem quis vetet ignis

Insanire senem, quando dea quomodo Martis

Peccet adulterio, segetes quo sidere letas

Leta Ceres faciat, in tempora quatuor annum

Qui bene distinguat, uti proxima suscitet estas

70

Veris luxuriam, gravidum pregnantibus uvis

Temperet autumnum. que mandans omnia celle

Pervigil extreme, cunctis pietate coevis

Effulgens, adicit plures cognoscere ritus.

Et quantum natura suas in corpore vires

75

Extendit, tantum virtutibus, moribus auget.

Se titulis laudum depingens omnibus unus

Iam placet Ernestus, Ernesti nomen in omnes

Proclamant fines, nec nobilitate secundum,

Non aiunt virtute parem. Bavaria tantum

80

Aspirat devota ducem, tantique tyranni

Frena pati tantumque sibi lucescere solem.

Ille domum pulcre referens preconia fame,

Iam totum monstrante virum magnique loquente

Vultu signa animi clypeo maturus et armis

85

Induit ense latus, cognati sanguinis unum

Militie socium, Wecelum nomine, multum

Expertum duraque fide nimis experiendum

Asciscens, hic enim teneri cunabula secum

Lactis agens animis sibi compar crevit et annis.

90

Iam gentis tutela sue patrieque, coruscis

Irradiat meritis, animo custode remoto

Imperat et nulli iam plus fingendus habenas

Contrahit ipse suas, variis spectacula ludis

Exercet, doctam figens balista sagittam,

95

Ludens in gladiis, celeres precedere cursu

Et fessos aptare sciens: sic plurimus illi

Iam favor arridet. omnis pro munere vitam

Expendens miles, preceps in bella satelles

Hoc gaudet Domino, quoniam virtutibus aurum

100

Vilius effundens largitur digna maniplis

Donativa suis. turpem non erigit, aut quem

Curva nimis natura premit, ne fascibus altis

Degens obiectis dediscat parcere servis.

Nam semel a pluvio si torrens ferbuit austro,

105

Nescit habere viam, sed fruges eruit, arva

Mergit et eterna fertur pernicior unda.

Acrior est, si quando miser surrexerit, ortus

Nec meminisse sui scit temporis ipsius, aures

Obturat precibus, a paupere viscera claudit.

110

Contracti dominos ruris quos pauperis agri

Census alit, nec quos magno genus addit Iulo

Morum conspicuos, nature divites intus

Multis exaltat feodis et rebus honorat.

Si quotiens inopis cum divite causa laborat

115

Debilis, in rugas ducto perpendit ocello

Examen trutine, ne currens calculus usque

Erret et oblato tressem preponderet assi.

Non cari se flectit amor, non palpat amici

Blanda manus, nusquam personas accipit et non

120

Curat adulanti lingua precordia pingi.

O penalis homo, tua cur discretio dormit

Et stertit ratio? quid te sacer eris avari

Pascit amor? quare lacrymosa pecunia cogit

Quelibet in facinus? rediit lex Roscia centum

125

Virtutes certo faciens senuisse, liceri

Primas in precio sedes et dulcia vendens

Verba fori: nec nobilis est nisi solus et omnis

Depositi quem nobilitant in fenore nummi.

Prostant iura, fides se parvo perfida questu

130

Prostituit linguamque facit nitor meretricem.

O miseri, vitam cur non in moribus isto

Ducitis exemplo nec vos cognoscitis huius

Principis in speculo, qui fortior esse superbis,

Simplicibus minor assuescens, non lite, sed alto

135

Subiectos domat ingenio. sibi litis agendum

Dum quid sorte videt, equites audacior ipse

Audaces animat, alios in prelia segnes

Munus emit magnasque parit torpentibus iras.

Retrogrados revocat, fugientibus imperat, et dum

140

Leta triumphatis signis victoria magnum

Conducit sub castra virum, blanditur amicis

Militibusque gratesque facit, dissuta resarcit

Corpora vulneribus argenti mentibus egris

Infundens vinum, magni medicus bonus auri

145

Apponens oleum; sic improbus allicit omnes,

Vt solum non bella pati, sed ad omnia secum

Damna rapi vitamque velint exponere morti.

Interea mater viduo cum turture degens

Casta thoro, solum gestans in pectore Christum,

150

Exultat tante prolis dulcedine, gaudet

Quod sua felici tumuerunt viscera partu.

Et cultu formaque decens, in mente columbam

Simplicitatis habens, pollens in divite censu,

Magna gente potens, spernit connubia multis

155

Principibusque petita procis, ne ledere famam

Quo posset nati vel contrectare lucernam.

Temporis illius Cesar mitissimus Otto

Relliquias Troum populos urbemque vocatam

Auspicio tenuit et libertate soluta

160

Aurea restituens Saturni secula pacem

Augustam reddit Latio, imbremque furoris

Teutonici feriens non ortu sistere solis

Sustinet ac obitu, quin extra climata terras

Extra annum positas et nostri sydera celi

165

Imperio terret, Ripheos nomine montes

Transit et indomitas Thanais mansuescere gentes

Cogit Hyperboreas astringens Gadibus undas.

At tantas inter pompas cum tempore fluxis

Cor non apponens rebus, docet exterioris

170

Mortales fastus hominis laudatque deorum

Interiore Deum et credens quantumque supremum

Diluxisse sibi solem mirabilis artis

Pensat opus magnumque Iesu despondet honorem.

Est tibi frugiferis Saxonum funditur arvis

175

Albea, non pressus clivo nec colle levatus,

Sed locus in plano patrie virtutis honore

Laudandus, gentis in quo devotio miri

Et labor auctoris nihilo de monte recisum

Erigit in titulum lapidem, cui nectitur omnis

180

Angulus, et sacri ponit fundamina templi.

Parietibus nisi quadris testudinis arcus

<S>trophis falcantur, Cyo de marmore surgunt

Structure sustentantes onus omne columne,

Et Resus Inachiis horis doctissimus omnes

185

Mentiri formas et rerum ferre colores.

Pingit ibi stupidam Gabrielis voce Mariam

Mox impregnari, puerum sine semine natum

Pannis involvi, positum presepis in arto,

A brutis nosci, primi gaudere iubentur

190

Custodes pecorum, post circumciditur Infans

Appellantque Iesum, tres stella preambula Reges

Conducit, Puer in templo mundatur et intrat

Egyptum profugus atque idola turbat ubique.

Absentem querit Ioseph cum matre, refusas

195

In Cana commutat aquas, baptisma lavandis

Sanctificat culpis, nato dat lumina ceco,

Leprosos mundat, febres et morbida curat

Corpora, restituit linguas auresque recludit,

Siccus calcat aquas et ventos placat, ademtas

200

Corporibus reddit animas et millia quinis

Quinque cibat libis, Zabuli tentamina perfert.

Esurit et lapidum fugiens a iactibus exit,

Eicit e templo vendentes et deitatis

In speciem transit terrens fulgore videntes.

205

Inde sedens asino pueris laudatus Hebreis

Intrat Ierusalem, tinctum paropside panem

In cena Iude tribuit, lavat inde suorum

Extergitque pedes, Iudeis venditur, armis

Corripitur, spinis perplexam ferre coronam

210

Cogitur, irrisus probris cesusque flagellis,

Figitur in ligno, sitiens potatur aceto.

Expirat mortisque domum predatur et ipsam

Intus mortificat, victor de morte resurgit

Noscendusque venit, post mentes discipulorum

215

Roborat et celos ipsis mirantibus intrat.

Propositum dum summa dies, extrema laborem

Dum manus implesset, motus pulcredine facti,

Ductus amore Dei Cesar, multe ditionis

Dote locum ditans: ibi magnum conderet archi

220

Nomen episcopii pluresque filia matri

Hinc facit ecclesias. et sana mente manentem

Hic non esse domum recolens supplexque futuram

Inquirens, magnam maioris federe cambit

Architecturam sacreque dicat legioni

225

Gentis Thebee, quam dira peremit Agaunus

Sanguinis unde suas satiavit Rodanus undas.

Mox Parthenopolis nomen diffunditur urbis

Et celebri famam totum discurrit in orbem,

Cui Deus hoc laudis adicit tribuitque salutis,

230

Vt post non longum dignissima Cesaris uxor

Carnis proiciens vestem reducique reducens

Igne polis animam reliquam commendet in illa

Terre materiam, que Christo tam pretiosum

Depositum letatur humi servare talentum.

235

Illa suis magnos quos viderat Anglia reges

Maior avis claroque patrum preclarior ortu

Mundo prodierat rutilo, quod cogeret astri

Sole sui nostre tenebras rarescere noctis,

Que sub luce pio diffundens nectara vultu,

240

Nocte rigans stratum lacrymis et fletibus undans

Prodigiis fulsit, dum molles spiritus artus

Fugit et angelicis iuncta est Egiva choreis.

Felix illa domus, cui condi nomine tanti

Contigit auctoris, longe felicior altis

245

Semper culta viris, iam felicissima altis,

Cui dono gaudere licet sub presule tanto.

Vxoris de morte dolens spem Cesar in annum

Differt connubii. quem quando Phebus eodem

Evolvit signo, regni maioribus ad se

250

Principibusque viris ex omni gente vocatis

Sic ait: "O mundi proceres regnique fideles,

Quorum posse meum est, per quos mihi debitor orbis

Me sine parte mei iam pridem vivere scitis

Et vacuo merere thoro. sed gloria pleni

255

Vt regni redeat, unam mihi querere duxi,

Que socias mecum mundi moderetur habenas.

Dicite quam tanto censetis nomine dignam

Et que gemmigere succedat iusta corone."

Solliciti proceres regis post verba petentis

260

Magna sive secum consultant mentibus illi,

Que sedeat coniunx, que mutua regna gubernet,

Et celeri mentis oculo quantocius omnem

Lustrarant axem, dum clarior omnibus una

Stella suos miri splendor lumine vultus

265

Percutit: et magnum cogit pallescere solem

Francorum dominia et princeps sine crimine mores

Ostendens vitamque notis et labe carentem.

Hec placet et ratio soli se colligit illi.

Tum regi sponsam ferunt mentesque revelant

270

Consulti: "Regum", dicentes, "optime, durum

Quod petis est, nostrique labant sub pondere sensus.

Sed quia quando rogat maiestas imperat, alti

In faciem loquimur Christi, quod femina lecto

Nusquam digna tuo est, nisi per quam Francia celo

275

Iunctior Eoo et primo contermina soli.

Floret Adelheidis, huius fragrantia mundo

Balsama distillat, oleum venerabile nomen

Omnibus effundit: hanc dignam fama futuram

Destinat imperio, sola hec tibi convenit uxor."

280

Principibus Cesar auditis protinus omnem

Incendit mentem sanctumque sub ossibus ignem

Accipit et domine festinus talia scribit:

"Otto rex regum, cui longa potentia rerum

Servit, Adelheidi stabilem cum pace salutem.

285

Exemplum nomenque tue virtutis tibique

Semper honorandum, quo cunctas vincis et ipsam

Penelopen, que cauta leves laniare labores

Irrita vota procum spes et delusit amantum,

Te dignam nobis consortem iactat et unam

290

Eligit e multis uxorem. Tuque potentum

Annue consilio procerum, concede iugalem

Iurandique fidem thalami. tibi maximus orbis

Dos dabitur, subsolanos calcabis Hyberes

Et Gaditanos, quos iuxta caelifer Atlas

295

Ardentem stellis contorquet fortiter axem.

Tuque Parethonios coges, terrebis Alanos

Et Scytas <habitant> siccis quacumque sub astris.

Te tua Roma colet, Siculis tua dona tyrannis

Impones, tua placatas Alamannia mentes

300

Subiciet, solito cedet Thuringia fastu,

Mansuefacta tuis Saxonum nobilis ira

Procumbet pedibus: sed iam quid plurima dicam?

Quo subcumque tibi populus deserviet orbe."

Cesar ut effudit animum deciesque relegit

305

Voti verba sui, forme regalis in auro

Appendit faciem, legatos mittit honestis

Moribus instructos, quorum reverentior annis

Ascarii comes et studio doctissimus oris

Affatur dominam dicens: "Dignissimus orbis

310

Et rex et dominus, procerum consulta virorum,

Omnis turba petunt, ut quicquid littera presens -

Addit ad exhibitam - tibi dixerit, aure benigna

Accipias gratoque velis deducere facto."

Miratur multum domina et res ambigit ista

315

Quid velit. Huncque pudor, stupor hinc verebunda pudici

Signa ferunt animi. mentemque ut littera dixit

Explicuitque suam, Christum qui cognitor omnis

Est hominis, quem nulla latent abscondita, toto

Consulit ex animo, quos factum spondeat istud

320

Eventus, finem si fors inquirat honestum.

Et mox consilio secum dictante suorum

Imperat acciri natum, ne nescius ille

Quid facto post obiciat. mora nulla vocatum

Tardat reque super verbis respondet adultis

325

Dicens: "O mater, cui unam debeo semper

Hanc animam, cui cuncta mee do tempora vite,

Iam magno gratare Deo votisque precare

Assiduis, cuius si te clementia tanto

Condignam vult esse viro totoque potiri

330

Decrevit mundo, si te consensus in unam

Accessit procerum, votis accedere dignis

Te moneo tantisque peto succedere lectis."

Audito mater nato gavisa remittit

Missos coniugii faciens promissa petiti:

335

Cuius ut attentas populi clamavit ad aures

Rumor, letantur omnes, sua gaudia Cesar

Vix differt, largas expensa divite tedas

Instruit. et proceres solemni convocat omnes

Edicto vadensque viris stipatus utrimque

340

Vindicta iam donatis, sententia quorum

Vtilior regno, quorumque est Nestor in evo.

Herbipolim vadunt. ubi dum celebratio legis

Ac arrhe testata fides connubia pacto

Firmarunt stabili. placidi cui Mogus in undis

345

Absorptus Rheni facit Maguntia nomen,

Hos recipit sacrique thori commercia sanxit.

Arrident superi geminantes tempora nocti,

Pronuba Iuno venit, partus Lucina fecundos

Promittit, faustos Hymeneus concinit annos

350

Felicemque ditat geniali numine lectum.

Vernat humus luditque suis mare blandius undis,

Propitias elementa vices et prospera volvunt

Omina, nil sidus Helene, nil stella comete

Territat, natis nihilum portenditur astris,

355

Quisque sua sedet immotus statione planeta.

Vt tandem de morte sui minus anxia nati

Diva diem faciens Nabatheis exiit undis,

Auleas sternunt famuli cenasque superbis

Exornant opibus. mense ponuntur eburne

360

Aurea vasa super et pulcris pocula signis.

Et postquam excelso posuere sedilia cultu,

Procedens Otto qualis Iunonis ab altis

Iupiter ingreditur thalamis mediusque deorum

Incedens, sacro premitur latus undique vulgo:

365

Sic vadit medius procerum turbaque minorum

Circumstante virum, picto se collocat ostro.

Ipsa dein regina venit, qualisque per altas

Eurote ripas vel per sua Gargara pulcros

Ostentat Diana choros, formosior ipsa,

370

Sic ea virginibus centum comitata marito

Iungitur. et manibus Achelous poscitur, inde

Iussa thoris circumpositis gens tota recumbit.

Et dum longa quies mensis data, carmina mimi

Expediunt, sistris respondent cymbala, dulces

375

Organa concordant voces, lyricisque vielle

Contendunt odis, vocalem tympana rauco

Impediunt strepitu cytharam confundere cantus

Psalterii, cornu certat tybicen adunco.

Cetera depositis epulis per prata iuventus

380

Sidoniis lascivit equis theatrisque recursat

Gramineis et plena iocis certamina ponunt.

Hos bravium invitat rapido contendere cursu

Cestibus et parmis isti committere pugnas

Ardent et dictis animos donisque lacessunt.

385

Hi pulcris preciis unctas agitare palestras

Hortantur, levibus alii certare sagittis.

Cumque dies ludos fecisset tertia, luxu

Magnifico impletos absolvit curia fastus

Inque vias populus diversas scinditur, ac si

390

Plurimus Esquilias naris aurasque secutus

Grex avium intrarit letoque per aera plausu

Diffugiens repetat suetos post prandia nidos.

Ex tunc cum cara Cesar sibi coniuge sacrum

Deducens evum, felices moribus annos

395

Dedicat, ipsa etiam magno pietate marito

Non minor, Admethi cui digne cederet uxor,

Laodamia daret nomen virtutis et una

Yphias immensa quam iactat laude vetustas.

Susceptam discreta togam corroborat orbis

400

In peius consulta statum vergentis et omne

Imperii sustentat <on>us. tantaque gubernat

Ausoniam sub pace domum, in quanta fuit anser

Dum vigil excivit vigiles Senonesque momento

Gallos eiecit, aut dum gestamine levo

405

Obruta succubuit portis Tarpeia reclusis.

Interea fame dux crescens nomine multis

Cesaris et matris mulcet virtutibus aures.

Nec mora legatus illum vocat et venienti

Cesar equum donat horum de gente creatum

410

Dedala quos Circe genuit, dat et altera dona:

Insignem clypeum, media terrente chymera

Intuitus hominum, cuius pars prima leonis

Sevit frendentis, olido pars proxima capro,

Vltima Phitoni similis. pictorque periti

415

Non modicum ingenii visam subtiliter huius

Mundi naturam monstro monstrarat eodem

Margine in extrema, que gens quo preroget arte

Pinxerat egregia: paradisum predicat Indus,

Parthos commendat fugiendo vincere, Persas

420

Ars elata Babel, letatur aromate multo

Dives Arabs, dat Iudeo Ierosolyma nomen,

Euxia complevit Nilo Romaque superbit

Italus et studio celebris viget Attica tellus.

Gallia Parisius floret longeva, beatam

425

Pretendit Parthenopolim Saxonia, fame

Non parve pulcros iactat Thuringia mores,

Nobilis exaltat Zeugem Kartago, bicornis

Hamon magnificat Lybicos, tonsusque columnas

Herculeas hispanus habet, Britannia magni

430

Laudes Arturi, stat florida vere perenni

Tyle predives, exultat Corsica melle,

Creta Iovis cunas allegat, Delos amatum

Intonso hospicium, magna Iunone superbit

Pytagorea Samos, Cypros colit alta Dyonem.

435

Regia suspiciens Ernestus munera visu

Versat in expletum gavisus imagine rerum.

Et postquam pulcra visa satis indole sortis

Incrementa sui diva volvente rotunda:

Cesar eum sine spe sobolis labentibus annis

440

Heredem statuens in natum mitis adoptat

Dicens: "Donec agit vitalis spiritus auras

Et caput hoc longa requie non obruit, illa

Cunctorum finis, tibi cuncta negotia regni

Committo, fas sit iubeo quecumque iubebis."

445

Protinus ille deum sanguis prolesque beati

Stemmatis exsurgens multa virtute superbo

Inflatos animo reprimit frangitque rebelles.

Et quos noster amat mundus, quos dicit amicos

De rapto male viventes Christique cruentam

450

Scindentes tunicam, variis ad tartara mittit

Afflictos penis. pupillos protegit, equo

Defendens inopem gladio, se iudice gaudet

Orphanus, extendit dextram pro paupere, scutum

Opponit, vidue causas confederat, ire

455

In populo leges statuit, titubantia firmat

Plebis scita, brevi vendentes munere iura

Iudicat. Heu! cuius mos est iam summus in aula,

Summus in ecclesiis, <quoniam> vilissimus eris

Iam Petrum corrumpit amor, nec dignus honore

460

Censetur, pro quo sacrum non flagitat aurum.

Hec dux plura etiam condemnat strenuus. unde

Candor nobilium et populi reverentia cani

Tanta clamat cum tollitque sub ethera laude,

Vt de consiliis plus illum Cesar habendis

465

Audiat et voti fines scrutetur in ipso.

Quem tanto eloquio ditavit ab omnibus illa

Pauperis ingenii mater facundia parve

Adiutrix logye, quod eo pulsante laboret

Nil prorsus defensa suo respublica Marco.

470

Et scio si Danaum causa redeunte daretur

Dulichium pictis secum contendere verbis,

Aurea portaret Aiax Thelamonius arma.