18. de sancto Columbano

Diversae Hesperia patriae radiante nitescunt,

Diversis simul hostibus illustratur et ipsa.

Ambrosio insignem vates petit inclytus urbem

Gente Columbanus Scotorum et sanguine cretus.

5

Qui pius a puero vixit mirabilis aevo,

Christi castra locans, multoque haec milite replens.

Propositi metas huius virtutis odorem

Nare sequens avida, paulo excessisse videbor.

Finis at hunc Italis quoniam impertivit agonis,

10

Ausoniis tandem placuit iunxisse tropaeis.

Quem genitrix dum utero gestat procedere solem

Aspiciens gremiis, lumen praenoscere prolis

Illustrata datur sparsurae lumine terras.

Artibus imbutus claris, documenta palaestrae

15

Aggreditur superae, virtutibus optime fultus

Gallica rura petit, divina his semina portans,

Ore manuque vocans coelorum ad culmina cunctos.

Celsa petens gradibus, eremi secreta requirit,

Atque columbinis scandens subit ardua pennis.

20

Nec divae frustratur opis solamine servus,

Crastina praeceptis innixus commoda temnens.

Quaerentis Deus aegroto solatia fratri

Allevat angorem, legans optata vehentem

Defessis alimenta virum, nec missus inanis

25

Aut mercede carens iteris solator abire.

Aegri subventor medicamina coniugis orat,

Subsidiumque refert, quaesitaque dona reportat

Et patris ad votum reperit viguisse iugalem.

Inde Carantocus secretis visibus abbas

30

Admonitus sancto suffragia ferre laboris,

Accito famulo coelestia iussa retexit,

Expleat imperitans. Properat Marculfus, onustis

Lata ministrat equis, sed quo se tramite ducat

Inscius ignoransque petendus ubi incola degat.

35

Atque ita nutanti quid agat dum corde volutat,

Consilium menti ingeritur, iumenta viandi

Destinet officio, praeeant quo quae acta sequatur.

Vis recto divina regens animalia calle,

Ducit in optati Patris ora sequente magistro.

40

Sicque Dei famulum ductantibus ille veredis

Inveniens praesentat opus: gratesque Tonanti

Laudis utrinque datae: ditat benedictio vatis,

Ac revocat gerulum praeconia digna serentem.

Invisunt refugam mundi iam deinde frequentes,

45

Atque colunt plebes, pietatis honore petentes

Ditari, verbo refici, precibusque levari.

Ille favet votis, morbisque medetur anhelis,

Mirificat pellitque feras, procul effugat hostes

Septus, et intactus perstat feritate lupina,

50

Miti pace truces ausus rabiemque serenans.

Vrsum quo pepulit, scopuli legit atra minacis,

Incolit haec solus, puero visente ministro.

Agreste hunc sustentat olus, fert pocula lympha.

Quam procul inde petens, longum puer ipse laborem

55

Vt queritur, saxi scrutari terga iubetur.

Dum Patris precibus coeli secreta petuntur,

Factum, et cum votis latices funduntur opimi,

Fons rupe exoritur montis hinc perpete lapsu,

Iam devexa rigans, et commoda munera praebens.

60

Castra replere Dei properantibus undique turmis,

Agmina metator cogens, loca providet apta,

Distribuit coetus, certans praemonstrat agonem,

Munia disponens, leges dat, iuraque tractat,

Quae descripta docent qualis radiaverit auctor.

65

Ipse eremum peragrans gemino comitatus alumno

Indiguusque cibi, socios iubet ire petitum,

Signatoque loco victum deferre repertum.

Deproperant, loca dicta ineunt, fluviala cernunt

Munera, non proprio terris adstrata elemento.

70

Sumunt tres de quinque esoces, ad prandia tollunt.

Increpantur ut ingrati, qui prona refutent

Dona Patris, missi redeunt, contempta reportant.

Mandat item quondam capturae instare sodalem,

Atque locum signat, laxata ubi retia pandat.

75

Illi visum alias, nec caerula iussa lacessit,

Nec praedae concessa petens, miratur adactos

Instantesque haud posse capi sinuamine pisces.

Impactos spectat maculis, nullum eximit undis:

Consumptaque die casso sudore laboris

80

Regreditur fructu vacuus contemptor alumnus.

Arguitur spretis vano conamine iussis,

Et vada iam tandem decreta subire iubetur.

Paret abinde cliens et lina capacia solvens

Vix revocare valet capturae pondere farta.

85

Sicque hilaris Patrem reperit, data dona rependit.

Vrsi spelaeo quondam ipse remotior haerens,

Languorum secreta teri per famina fratres

Addiscit stimulis, solum superesse ministros

Aegrotis servire datos. Horum ipse misertus

90

Peste repellenda petit hac Lussovia castra.

Attritis iubet exsurgant, famulatibus instent,

Immineant messi fervente labore terendae.

Surgunt praecepto soliti gaudere paterno,

Accedunt monitis, triturae insistere certant.

95

Virtuti suplici fugiens vis morbiba cedit,

Roboreque implentur pulso marcore medullae.

Adgaudens Pater obsequiis, recreare laborem

Mirantum iam posse suum decernit, ovanter

Instaurat mensas, dapibusque venustat opimis.

100

Gaudia concelebrat nullo residente dolore,

Ni solum infidis sectari iussa moratis.

Quorum desidia arguitur, pigredo notatur,

Atque animae languor carnis languore piatur:

Ac pestis mora praecinitur, longumque rotata

105

Volvitur anxietas, annus dum limina claudit.

Siccatis quondam stipulis sub tempore messis

Insurgant, inhibentque legi dona annua nimbi.

Insistunt pluviae, spes ipsa ablata metendi

Mentibus attonitis, iterum ne germina culmis

110

Insurgunt fetis famis in discrimina granis.

Ille sub haec Domino committere vota benigno,

Spemque librans Christo, sociis iubet arma capessant,

Messem ineant, curvis invadant falcibus arva.

Mirari comites, nemo audet promere contra

115

Quin faveant iussis, ruraliaque arma ferentes

Appellunt segeti: custodes ille per oras

Distribuit ruri, quos vita excelsior ornat

Quattuor excipiens Coniminum, Eunocum, Econamum

Sanguine Scottorum, Gurganum gente Britannum.

120

His ita dispositis operi cum fratribus abbas

Insistit: pro mira fides! toto aethere rores

Funduntur circa, sicco cadit haec seges agro,

Tostaque mirando sic cuncta reconditur aestu.

Primates steriles virtutem pauperis huius

125

Sentiscunt, adeunt, quaesitaque gaudia prolis

Accipiunt, celebri laetantur honore parentum.

Wandalenus ovans Donato nomine et actu

Pignore florescit, sacer at Pater expiat undis,

Enutritque datum coelesti lacte clientem

130

Quem post pontificis Vesontio culmine tollit,

Quique Monasterium normaque et honore patroni.

Constituens Christo, certantia castra coaptat.

Fenora natorum genitor pro pignore lato.

Tutoris recipit meritis, ipsique parentes

135

Se obstringunt Domino: mater turmam aggregat almam

Castarum gaudens comitum se his esse sodalem.

Sufficitur Patri Cramelenus, et ipse beati

Abbatis splendore datus devotus amori,

Instituit coetum Patris huius regmine cultum.

140

Inclytus iste Pater probitatis munere pollens

Quam locuples operum vixit, quam lucis abundans,

Afflictis impensa docent solamina crebra.

Theudegisolus hoc digito sibi falce reciso

Comperit, excipiens subitam medicante salutem

145

Ore Patris, fusa plagae per aperta saliva:

Fortior et coeptum repetens sine labe laborem,

Membro crediderat quod se amisisse recepto.

Nec minus egregiae perfunctus honore medelae

Pernicem conquirit opem cladisque levamen

150

Otia sectatus senior Winocus agreste,

Dum miratur opus Patrum Terrena gerentum,

Militiaeque viros superae sudare labore

Adstupet agricolae; cuneo saliente petitus

Frontis aperta gemit, fusoque cruore madescit.

155

At miserans Pater angorem, celeransque iuvamen,

Inque cubans votis, properat purgare salivis,

Oreque conspersum reddit post sputa piatum.

Dumque fovens facili saevum linit unguine vulnus,

Curat, vixque cicatricum vestigia servat,

160

Salvificum digno hic sectatus tramite Patrem.

Frumenti dolet aerumna fraccescere fratres,

Sollicitum fidis comitem Pater erigit orsis:

Non linqui iustum, subolem nec quaerere panem.

Dictis vota fidem faciunt, vacua horrea solo

165

Largitore Deo facili virtute replentur.

Nox subiit totum, vector nisi nemo repertus

Conditor immensus, large dans omnibus unus.

Sic quondam glebas rastro sarientibus adstans,

Sexaginta iubet geminorum munera panum

170

Cum potus quod parvum aderat solamine ferri.

Mirantur crevisse dapes vescentibus illis

Ruricolae, duplumque stupet legisse minister

Convivis saturis, escarum et fenora potus.

Nec solum proprios clemens ita servat alumnos:

175

Quin succurrit et externis, et vincula solvit

Aetheria, tactu famuli contrita fatiscunt

Ad iussum aera Patris, velluntur crimina fantes

Se purgaturos lacrymis iam sponte litandis.

Nexibus eductis lavat, ac vestigia tergit,

180

Et lotis agit ecclesiam, sed limine clauso

Non patet introitus trepidis, iamiamque propinquo

Agmine custodum repetentum ad tormina raptos.

Vincula qui iussis, precibus quoque limina pandit,

Claustraque cum votis reserat nutantibus aegris,

185

Ac simul ingressis solitis struit ostia septis.

Clavier haec hostesque suo munita vigore

Cernentes, metuunt divino numine tutos

Appetere, humanis aut subdere legibus actos.

Adversis etiam ille bonus, saevisque benignus

190

Excipitur, percussoris tormenta revincti

Nexibus internis ferro torpente relapso

Deiecti dextra, ante pedes miseratus, ademptum

Daemonico redhibet virtuti animusque furori.

Obvia bis saevi quondam atro flamine pleni

195

Ora tulere viri, prece mox quos ille redemit.

Vexati rabida veniunt ita quinque phrenesi,

Ilico quis praebet pulsa quoque peste salutem

Sic Patri iuvenem viginti millibus actum

Currere pernici volucris virtute chelydri.

200

Restituit precibus fixum votisque receptum.

Mater item eum prole ruit hac labe referta,

Nec mora, purgatas pariter Pater iste remittit.

Sicque Parisiacae bacchans in limine portae,

Hucque venire querens, moestis sibi vocibus hostem

205

Atque Dei famulum vulgato nomine prodens:

Fortibus imperiis diris dum viribus obstat,

Ore manum capit innocuo, linguaque repressa

Almifici digitis, iussus foetore sequente

Sulphuris Aetnaei affectum lacerumque relinquit.

210

Tempore iam multo Phoebei muneris expers

Hospite clarifico rutilantia dona resumit.

Frustratusque diu revocato lumine gaudet,

Ipse peregrinus peregrinum ut lumine captat.

Hic vir praepollens Christique Columba renidens,

215

Lumine quam clarus superoque nitore coruscus

Fulserit, innumeris radiantia culmina donis

Virtutum retegunt, volucresque feraeque loquuntur

Saltibus accitae, nisuque adulante receptae.

An non haec furto corvus clamasse relato,

220

Imperiique tremens visus terrere potentis,

Pergere ni iussus post reddita damna, nec ausus?

Vrsus an insolito reboat non ista pavore

Iam praelibata verbo depulsus ab esca,

Tergora cervinae servans illaesa rapinae,

225

Et famulans sanctis sanctorum ad commoda iussis?

Nec solus notat haec testis, diversa feruntur

Huc attracta olidis animantia, nare sagaci

Nutibus atque repulsa Patris; dum pelle revulsa

Pabula nudatum sinitur praestare cadaver.

230

Sed nec dissimili regitur moderamine, pomis

Qui per discipulum cessis insistere parens

Parcere scit vetitis, cessatque inhiare rapinis.

Vivere decretis, escisque absistere partis praesentibus.

Quam virtute patens verbi quam culmine praestans

235

Hic Pater enituit, et iussa et facta resignant.

Id quoque castorum retegit famulatus alumnum

Et quondam liquor emissus famulante cliente,

Nec tamen effusus pervadens claustra coronae

Spargit humum, quin insueto petit agmine coelum.

240

Tollitur in vacuum duplicatque cacumine trullum.

Iussa Patris decorans, famulique patrata venustans.

Sic farris modius superest quique usibus unus,

Dum simul indigno fertur mandante Patrono,

Divite rebus Acra monitis parente supernis,

245

Tertia ieiunis redit exspectantibus ut lux,

Quadringentenos potusque cibique rependit.

Spem praeterque fidem vacuis fulcimine cuncto:

Gratiaque augetur cumulat dum Doda trecentos.

Quondam inopi victus coelis alimenta feruntur:

250

Destinat aethra cibos orantibus alite multo,

Plumigeram seriem non diffugiente volucre

Absque labore ferunt, epulis dant fervere mensas

Ditibus, atque palatinas dulcedine visis

Exsuperare dapes, triduoque hoc dapsile terris

255

Manna manet, frugum accedit dum copia quarto

Lata die, supero spiramine, Praesule iusso

Vicinas habitante plagas dare fercula sancto.

Sic et amicorum sociis solamine cassis

Ipse animo fidens perquirit amicum,

260

Ecclesiamque petens aperiri munere dextram

Exposcit Domini: nec amicus vota moratus,

Pontificem mittit repletum ardore ferendi

Quae libeant vati, gratis data sumere poscit.

Ille bono grates Domino fert pectore prono,

265

Accitisque suis devote oblata capessit.

Inde fluenta legens Rheni, loca barbara visit.

Sarmatica Saevos adiens regione suetos.

Progrediens quoque sacrificos offendit, inanes.

Luminis aeterni lyphantia liba parentes.

270

Dolium erat magnum sacris gremiique capacis

Turbida cervisiae retinens libamina tetrae:

Quod Domini miles leni sufflamine solvens

Dissipat, erumpit pariterque fragorque liquorque:

Vt videas Sanctum fugere horrida flamma flatum.

275

Barbaries pavefacta stupet, falsisque recedens

Pars non parva Dei recipit iuga suavia veri,

Inque fide infirmi firmantur robore facti.

Cogitat interea Sclavorum visere fines,

Luce pia lustrare animas ab origine caecas.

280

Angelus at visis astans, depingit in orbis

Schemate desertum tenui sub imagine mundum,

Vt dextram laevamve petat, fructusque labore

Quaesitos ineat. Sancto haec spiramine plenus

Viridimens, nec adesse videns quo vincula gentis

285

Solvantur Domino tempus laqueata, quiescit.

Coelicolis equidem qualis quantusque probetur,

Aequivoci casso pandit conamine custos.

Militiae optanti metam palmamque laboris

Quaesitam oranti fulva se luce revelans;

290

Corpore non, inquit, modo te producere possum,

Patre Columbano poscente, et flente repulsus.

Ocius ille iubet moerens properare ministrum,

Flagitet accitum raptim decurrere Patrem

Visere marcentem. Sacra flens aede repertus

295

Poscitur, accedit, causamque et vota requirit.

Ingrate precibus queritur sese ille teneri,

Ductori obstari lacrymis, retinacula solvat.

Iamque aditum coeli sitienti regna recludat.

Ille metu attonitus, fratres ciet aere petitos,

300

Atque recedenti quaesita viatica praebet,

Oscula fert, funus cognati complet amici.

Ipsi iam reges huius sua subdere colla

Non renuunt monitis, hinc lividus hostis adactus

Invidiae stimulis molimina nota revisit,

305

Pectora sceptriferae supplens regumque parentis

Et quia vir Domini regis benedicere cretam

Crimine contemnit sobolem, regalia sceptra

Haud suscepturam memorans; regina furore

Hunc agitat diro, prohibens pia munera ferri,

310

Hospitiove capi socios, vel dote iuvari

Arguere infessos monitor, vel frangere motus

Regis it irati, nec linquit dura magistri,

Nec probat hospitium, recipit nec munera regum,

Improba dona abicit, nutu data vascula rumpit

315

Intuitus virtute, dapes et pocula fundit.

Auditis stupidus tremebundo horrore tyrannus

Supplex adproperat, veniam sibi criminis orat,

Emendare admissa vovet, compescere spondet

Sollicitus labem, placatque hoc foedere Patrem.

320

Ast ubi castra Pater repetit, mox pacta soluta

Flagitium cumulant, consueta piacla retractat.

Almisator contra verborum verbera legat,

Grammata plena minis, acrique notamine mittit,

Quis mulier veteris repleta furore veneni

325

Ad furibunda palatinos ipsumque nepotem

Instimulat regem, pellat quo castra colentem,

Publica compellens ad iura vacare calentem.

Impulsus stimulis leges temerare toparcha

Attentat: contra invictus pius incola perstat,

330

Vaticinans omni procerem cum stirpe libandum

Territus hoc celer egreditur rex famine sacris

Quae violatum ierat, non se, sectante coronam

Martyrii testans huius contingere votis.

Quin eat, offendit quae ritu examina linquat,

335

Ad natale solum, venit quo calle, recedat.

Ille negat Christi se sponte relinquere castra.

Rex abiens saevum quem novit ad ista ministrum

Deputat, hocque Patrem pulsum Vesontio captat,

Haec quoque mira gerens verbo vincimina solvit,

340

Ecclesiae reserat valvas prece, munit apertas,

Liberat exemptos, vertitque regitque redemptos.

Vim superam cives ipsi renitere tuentes,

Eius ab aporia sese compescere censent.

Ille videns se nullo angi custode, reverti

345

Ad data castra petit, mediique in sole diei

Regreditur, mediam populo spectante per urbem.

Nec mora concutiunt proceres haec nuntia diros,

Instigantque initum passim cumulare furorem.

Legatur furiata cohors comitante tribuno

350

Vellere ductorem, exsiliique reducere mulctam.

Accedens truculenta manus caecatur in uno,

Caetera conspiciens, praesentem quaerit et ambit.

Impingunt in eum pedibus, velamine vestem

Contingunt, se cernentem neque cernere possunt.

355

Sidit ovans inter trepidi anxia flabra tumultus

Sed datur hoc spectare duci, qui forte renutans

Venerat ac nolens, solus residere legentem

In medio videt errantum, sed tegmine laetum.

Quos revocans repedare iubet, regique referre

360

Frustra agitare virum divo tutamine tectum.

Infremit haec capiens, auctoque furore tyrannus

Accumulat facinus * * * ad pessima legans

Crudelis famulos peragenda negotia iussos.

Psallentem coetu inveniunt stipante canoro,

365

Exeat insinuant, venit quo tramite pergat.

Rennuit ille greges carosque relinquere natos.

Lictores utrimque timor conturbat et horror,

Hinc regis furor, hinc tanti reverentia Patris.

Compatiens pius indultor discrimine septis,

370

Egreditur, lamentantes comitantur alumni,

Avulsi quidam luctu potiore tenentur.

Hos solatori Domino tamen ille tuendos

Allegans, laudare monet sine fine Tonantem,

Altorem huncque patrem valeant ut habere foventem.

375

Ducitur exsilio, ferroque petitus inani

Vi tegitur supera, captum tortoribus hostem

Eripit, hunc priscae redhibens pluresque saluti.

Affatus quoque ductorem, quem spernat haberet

Ocius ut dominatorem, tempusque resignat,

380

Lothario careat dominis sub principe caris.

Tandem actus Ligeris fluctus iam lintre subire

Oceanique petiturus pervertere campos,

Dum lento scapham subeunt molimine fratres,

Egregium sancti comitem cognomine Luam

385

Custodum remo quidam audacissimus haurit.

Increpat atrocem ductor pro crimine dignam,

Praecinit et Christo luiturum vindice multam.

Famina lata sequens certi probat ultio vatis:

Moxque revisentem portum vorat unda protervum.

390

Ac pius arradens fluvialia terga carina,

Sicubi metatur, pronis fert lumina caecis,

Horrida spirituum depellit monstra nigrorum.

Puppe secans undas Turoni delabitur oris,

Visere sacra volens Martini avertitur aula,

395

Cum moerore gemens votis portum obtinet imis:

Remis acta avidis moderans se scapha resistit,

Arma gubernantum spreto rectore triumphans,

Littora sponte petens fert invito arva magistro.

Ductori supero grates pius advena pangens

400

Templa optata subit, sanctis noctem excubat aris,

Seque suosque Deo Martini munere legans,

Papa Leupario convivia inire rogatus.

Obsequitur sociis curans relevare dolorem,

Prandendumque inter replicans oracula firmat,

405

Pulsorem fuerat quae iam iaculatus in hostem:

Ante triennales memorans Hyperionis orbes

Cum natis pariter ruiturum Theodericum.

Hinc navem repetens fratres angore teneri

Invenit, addiscens furtum caligine passos.

410

Nec mora, Martini iacturam questus ad urnam

Regreditur, non se hic vigilasse fatetur

Ille suos sineret tolerare ut damna sodales.

Concutitur mox latro gravi quatiente flagello,

Exclamatque palam qua tecta nomismata celet.

415

Cernentes socii currunt, sublata rependunt,

Flagitio parci poscunt, horrore tremiscunt.

Remque Patris vere ut sacram tractare pavescunt.

Omnia pauperibus largito ac ferre parato

Indiguoque dapis, coelestia dona feruntur,

420

Gratificusque capit, pestesque et livida pellit.

Aequoreas tandem Ligeri delatus in oras,

Ad patriam revehi, Oceanumque subire iubetur.

Scottica navis adest quae res comitesque capessit

Licta Patris refugae nativa revisere rura.

425

Remigiis igitur zephyrisque faventibus acta

Findit terga maris, fluctusque adnititur altos

Cum subito mare nolle viri sentiscit, et imo

Exsiliens pelago saevis conatibus obstat,

Fluctibus atque ratim propellens reddit arenis.

430

Coerula subducens retegit, siccatque carinam,

Collectumque sibi finibus requiescit adactis.

Sistere sic triduo cogens sine gurgite cumbam

Nauclero cernente Dei quo numina casu

Res Patris exhausta, sociosque a puppe remittit.

435

Aequora mox adsunt, properantque resumere lintrem,

Optatisque vehunt per plana liquentia flabris,

Laudantes placitum cuncti praeferre Tonantis,

Mirari factum, vatem quo vellet abire

Mittere sponte suum, famulatu opibusque levare.

440

Missus Lotharii devotam competit aulam,

Quem rex munus ovans ac si coeleste receptat.

Flagitat ut maneat degendi habitacula praestat.

Regibus ille cavens lites augere, recusat,

Increpat errorem, regit apte regmine regem.

445

Interea bellum gemino meditante tyranno

Poscitur alterutro, neutro parere iubetur

Rex patris imperio sceptra utriusque canuntur

Huius regminibus terna intra tempora subdi.

Obsequitur princeps monitis, fidoque fidelis

450

Exspectat promissa animo, spes figitur aethrae,

Et patiens servat donec data culmina sumat.

Applicitis vatis sociis, solatia coepti

Fert iteris gelidas superare volentibus Alpes.

Quaque venit Pater egregius, virtute coruscat,

455

Horrida deturbat, sacratu mitia firmat.

Meldensi comitem se Chagnericus ab urbe

Vltro offert, eiusque dicat benedictio natam

Cum laribus Burgundo-Faram Christo indole iunctam.

Quam pater infido tentans abscindere nisu,

460

Lumine percussam febribusque extrema trahentem

Ingemit, Eustasioque petit Patris huius alumno

Hospite suscepto sanari peste remota.

Ille rogans iterat votum, fert inde medelam,

Quo pergente, necem legit haec quam frangere pactum.

465

Dum promissa ferat, sacra dum velamina captet,

Candida castra locat sponso quis militet Agno,

Agmina siderei coeant quo florida regni.

Matronam ipse means excepit honore Columba,

Autharii colitur devoti munere amici.

470

Cuius et hic subolem gemino splendore micantem

Matre ferente sacrans, fidei benedicit honore.

Regibus accepti, regali munere clari

Hinc adspirantes superis Christoque flagrantes,

Vitantesque voluptatum discrimina, coelum

475

Mente petunt, coelestiaque agmina cogunt.

Castra beata locant, Iuranis saltibus arant,

Alter Resbacis Briegensis margine rivi.

Sic quoscumque Patris locuples benedictio munit,

Obtinus attollit coelorum in culmina finis.

480

Consiliis quicumque huius parere faventes

Non renuere regi, gaudent sibi prospera ferri.

At consulta animi qui posthabuere paterni,

Expertes voti vacuo flevere dolore:

Vt rex ille repulsoris frater Patris almi,

485

Servitiis subici Christi qui sponte salubri

Dum vitat parendo Patri, substernitur hosti.

Nec dilata diu res, bella cientur utrimque,

Diversae alterutrum coeunt in praelia gentes.

Vir Domini solus vastam comitante ministro

490

Inierat tum forte eremum, residensque legensque

Appetitur subito, Domino moderante, sopore,

Atque videt reges inter quae bella calescant.

Excitus adstanti famulo arma flagrantia pandit,

Effundi nimium suspirat utrimque cruorem.

495

Pulsorem contra monet exorare minister:

Consilium Pater insulsum notat improba fassum,

Dum magis hostilem decernat amare salutem,

Atque rogare Deum, cuius haec bella librantur,

Numine qui iusta disponit lance duellum.

500

Iam qui consultis renuit servire benignis

Terga parat fratri, captusque aviaeque subactus

Ponit gemmiferos muliebri forfice crines:

Et quae non voluit Christi substratus amori

Sumere, ludibrio praemonstrat signa coronae.

505

Nec mora, mactatus rabie laceratur hyenae:

Aetherio frater tactus consumitur igne.

Atque ita Lotharius cernens sibi sceptra parari

Sancto dicta Columbano subit, arma prehendit,

Debita cum turmis properans sibi regna capessit.

510

Regis adulterio genitam facili agmine prolem

Cum scelerum incentrice capit, necat, excipit aulae

Criminis altricem expostam, vectamque camelo

Indomitis innectit equis, terit impete raptis.

Sic sic veridici complentur famina Vatis.

515

Ergo Columbanus pennis animisque columbae

Regna superna petens, Gallorum transvolat Alpes,

Ausoniam ingrediens, Agilulfo rege decenter

Excipitur, subiens pia moenia, Mediolanum

Incolit, expurgatque hereses, atque arma ministrans

520

Ecclesiae, recti meditatur dogmata callis.

Accipiensque a se rupti iuga montis aceto

Mirifici splendore Petri comique colique:

Ocius haec superans, avido petit alta volatu:

Semirutamque aulam neglectu monticolarum

525

Offendens, prisco accelerat reparare decore,

Succisasque trabes scopulis per devia collis

Pondera quadragenorum per plana virorum,

Cum tribus aut geminis sine fuste vehebat alumnis.

Nec pondus veluti veherent, quin pondere vecti.

530

Sicque pio fratrum mentes hortamine firmans,

Incepto laetis operi persistere votis,

Vt qui velle Dei patulo fulcimine captent.

Culmina restaurat propere, sarcitque ruinas,

Atque monasterii diversa habitacula condit.

535

Lotharius vatis completa oracula cernens,

Eustasium monitis Lussovia castra regentem

Dirigit, almifici vestigia sacra magistri

Cum prece sectari lata suplicamine regis,

Quo redeat, votis degat, quaesitaque sumat

540

Gaudet hic adventu geniti, suadetque morari

Quantisper secum clarae pietatis alumnum.

Ad requiem comitum, doctrinae ad regimina fratrum:

Se repedare negans, retroque redire recusans.

Regi gratifico monitum post pergere legat,

545

Corrigat ut propriam morum moderamine vitam,

Sustentet socios Lussovia castra colentes,

Praesidiis foveat, regali munere comat.

Foedera grata hilaris rex captans honore venustat,

Castra superna fovet, delegata agmina fulcit,

550

Subsidiis explet, dominandi finibus auget.

At Pater ipse Columbanus dum clauditur annus,

Mandatis nova septa colit cellae Ebobiensis.

Nexibus hinc animam carnis tenebrisque solutam

Almifico coelis infert splendore decoram.

555

Pignera restructi per eum templi aede locantur.

Quam celsae meritum vitae, data signa loquuntur:

Strenuitatem animi praestans doctrina profatur.

Magnifico Patri magnus succedit alumnus